Με τον Τραμπ στην «κινούμενη άμμο»

Σε ένα κόσμο γεμάτο ανατροπές η κυβέρνηση του Νίκου Χριστοδουλίδη χάραξε το νέο δόγμα εξωτερικής πολιτικής της: την πρόσδεση στις ΗΠΑ, στο εβραϊκό λόμπι και τα συμφέροντα της παρούσας ηγεσίας του Ισραήλ. Το πρωί της Πέμπτης (6/11), όμως, ο πλανήτης ξύπνησε με τη νέα πραγματικότητα, την επιστροφή του Ντόναλντ Τραμπ στον Λευκό Οίκο που εντείνει την αβεβαιότητα για το πώς θα εξελιχθεί η επικίνδυνη κατάσταση στη Μέση Ανατολή.

Ο πρόεδρος Χριστοδουλίδης έστειλε συγχαρητήρια στον Τραμπ, επισημαίνοντας ότι προσβλέπει «σε συνέχεια, επέκταση και ενίσχυση της στρατηγικής σχέσης ανάμεσα στην Κυπριακή Δημοκρατία και τις ΗΠΑ, και προώθηση της διατλαντικής μας συνεργασίας». Μαζί με τη «στρατηγική συνεργασία», εισήχθη τώρα και ο διατλαντισμός!

Ο Κύπριος πρόεδρος αισθάνεται μεγάλη αυτοπεποίθηση για τη νέα πολιτική που εγκαινίασε στη φλεγόμενη γειτονιά της Κύπρου. Μήπως, όμως, σκέφτεται και κάνει πράγματα έξω από το... μπόι της Κύπρου, αντί να επικεντρωθεί σε αυτά που πραγματικά διακυβεύονται για το μέλλον της;

Πρώτη θητεία

Η προηγούμενη θητεία του Ντόναλντ Τραμπ σημαδεύτηκε με την ταύτιση των ΗΠΑ με την ακραία πολιτική Μπενιαμίν Νετανιάχου. Αυτή όπλισε ακόμα περισσότερο τους φανατικούς της Χαμάς. Η πολιτική Τραμπ ήταν ιδιαίτερα ετεροβαρής, ανέστειλε την ελάχιστη πιθανότητα λογικής λύσης και έθρεψε τους ακραίους και στις δύο πλευρές. Το 2017 αναγνώρισε τα Ιεροσόλυμα ως πρωτεύουσα του Ισραήλ και το 2019 την προσάρτηση των συριακών Υψωμάτων Γκολάν. Το 2018 ακύρωσε τη διεθνή συμφωνία για τον έλεγχο του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν. Δεν έκανε πόλεμο, αλλά έριξε όσο μπορούσε περισσότερο λάδι στη φωτιά...

Ο Ν. Χριστοδουλίδης σκέφτεται ότι η ηγεσία στις ΗΠΑ άλλαξε, αλλά οι στρατηγικές προτεραιότητές της παραμένουν με κορυφαία την προστασία του Ισραήλ. Μπορεί ακόμα να ποντάρει στο κανάλι επικοινωνίας που είχε ήδη η Λευκωσία με τον Τραμπ, τον Μάικ Πομπέο, επιστήθιο φίλο του επανεκλεγέντος Αμερικανού προέδρου. Παρεμπιπτόντως, γερουσιαστής τώρα, ο Πομπέο βρέθηκε στην περιοχή και είχε (1/11) ιδιωτική συνάντηση με τον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη.

Ομως, ποιος πιστεύει ότι η Λευκωσία είναι σε θέση να προβλέψει τι θα γίνει στην «κινούμενη άμμο» στη Μέση Ανατολή. Η Κύπρος βρίσκεται μόνο μερικές δεκάδες χιλιόμετρα από τις ακτές της Γάζας και του Λιβάνου. Μέχρι τώρα δεν τη χώριζε μόνο η θάλασσα, αλλά και ένας εντελώς διαφορετικός κόσμος - αυτός που με κόπο κατέκτησε πριν από 20 χρόνια, με την ένταξή της στην Ε.Ε. Τώρα ο Χριστοδουλίδης αποφάσισε να ποντάρει στον ατλαντισμό.

Μια πολύ πιθανή εξέλιξη είναι να χειροτερέψουν ακόμα περισσότερο τα πράγματα. Ο Τραμπ πάει χέρι χέρι με το εβραϊκό λόμπι που του προσέφερε αφειδώλευτα στήριξη για επανεκλογή. Ο Μπενιαμίν Νετανιάχου έπαιξε χοντρό παιχνίδι σε βάρος των Δημοκρατικών κλιμακώνοντας τη σύρραξη παραμονές της κάλπης. Με τον Τραμπ θα αισθάνεται πανίσχυρος να συνεχίσει απρόσκοπτα το καταστροφικό έργο του. Προεκλογικά, ο Τραμπ δεν δίστασε (4/11) να εισηγηθεί στον Νετανιάχου να χτυπήσει κατευθείαν τις πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν. Αδύναμος και γερασμένος ο Τζο Μπάιντεν δεν μπόρεσε ούτε στιγμή να χειραγωγήσει τη μανία του Νετανιάχου και στο τέλος σύρθηκε πίσω από αυτήν.

Ποια ειρήνη;

Ο Τραμπ αντιλαμβάνεται την εξωτερική πολιτική με παρορμητικό τρόπο, βάζοντας στο περιθώριο το Στέιτ Ντιπάρτμεντ. Αποφεύγει τις χρονοβόρες προετοιμασίες και μιλά με τους όρους υπεροχής και επιβολής. Αλλά, ταυτόχρονα, αρέσκεται να επιχειρεί «deals» με ηγέτες - αντιπάλους που διαθέτουν πυγμή και εξουσία. Στην περίπτωση της Μέσης Ανατολής, είναι καθαρό ότι θα εξυπηρετήσει την επιβολή της γραμμής Νετανιάχου που δεν αρκείται μόνο στην εξουδετέρωση των αντιπάλων, αλλά και στην εδαφική επέκταση στη Γάζα. Με τη διαιώνιση του προβλήματος, σίγουρα τον βολεύει μια «έξω αυλή», ένα ελεγχόμενο στρατιωτικά άνοιγμα προς την Ευρώπη.

Στην περίπτωση της Ουκρανίας ο Τραμπ εμφανίστηκε «ειρηνοποιός», πείθοντας τις αμερικανικές μάζες ότι αυτός ο μακρινός πόλεμος είναι ακατανόητος. Πολύ πιθανόν να αναζητήσει απευθείας συμβιβασμό με τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν και να αποδεσμεύσει τις ΗΠΑ. Η πιθανότητα αυτή θα αφήσει πολύ εκτεθειμένη την Ε.Ε. που έμεινε στο τέλος παγιδευμένη, χωρίς αυτονομία και χωρίς διαπραγματευτικό κύρος έναντι της επιθετικής Ρωσίας. Το στρατηγικό κενό της γίνεται τώρα πιο έντονο.

Δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι η νέα περίοδος Τραμπ θα φέρει ειρήνη και σταθερότητα. Στα δύο ανοιχτά μέτωπα, ο Τραμπ θα παίξει ανοιχτά και θα χρειαστεί συνομιλητές στο ανάλογο επίπεδο. Στον κύκλο αυτό θα βρεθεί ο Τούρκος πρόεδρος Ταγίπ Ερντογάν, με τον οποίο στο παρελθόν φάνηκε να «ταιριάζουν τα χνώτα τους». Πρωί - πρωί της Πέμπτης, προτού «κλειδώσουν οι 270 εκλέκτορες» ο Ερντογάν εξέδωσε δήλωση για να συγχαρεί «τον φίλο του Τραμπ», κάνοντας αμέσως άνοιγμα: «Σε αυτή τη νέα εποχή, που θα ξεκινήσει, ελπίζουμε ότι οι σχέσεις Τουρκίας – ΗΠΑ θα ενισχυθούν και οι περιφερειακές και παγκόσμιες κρίσεις και πόλεμοι, ειδικά το Παλαιστινιακό ζήτημα και ο πόλεμος Ρωσίας – Ουκρανίας, θα τελειώσουν».

Η Κύπρος διαθέτει κάποιο «διπλωματικό αποτύπωμα» χάρη στη γεωγραφική θέση της για να λειτουργήσει ως αρωγός σε ήπιες πολιτικές (ανθρωπιστική βοήθεια, απομάκρυνση υπηκόων). Δεν είναι σκόπιμο να αρνηθεί ελλιμενισμό ή διοικητική υποστήριξη. Δεν έχει όμως κανένα συμφέρον να γίνει μέρος γεωπολιτικού ανταγωνισμού. Την εξυπηρετεί μόνο η απαλλαγή από αυτούς. Με άλυτο Κυπριακό, τα κουβαλά πάνω της με τον πιο επώδυνο τρόπο - την τουρκική κατοχή 36% του εδάφους της.

Τη δεκαετία του ’90 η Κύπρος επέλεξε να αμβλύνει τα προβλήματά της, αναζητώντας λύσεις στον χώρο που πέτυχε και ανήκει από το 2004, την Ευρωπαϊκή Ενωση. Το 2017 ο γενικός γραμματέας Αντόνιο Γκουτέρες προσδιόρισε με ακρίβεια το διακύβευμα της ασφάλειας στα 2 πρώτα από τα 6 σημεία του πλαισίου του για κατάληξη σε συμφωνία επίλυσης: πρώτον, κατάργηση εγγυήσεων - αντικατάσταση με ένα νέο σύστημα ασφάλειας και, δεύτερον, αποχώρηση των κατοχικών στρατευμάτων. Αυτό στήριξαν και οι ΗΠΑ, που εργάστηκαν για να πετύχει.

Αν ο σκοπός του Χριστοδουλίδη είναι να γεμίσουν τα κενά ασφάλειας του Ισραήλ στη Μέση Ανατολή, είναι σίγουρο ότι θα ανοίξει διάπλατα μια εντελώς διαφορετική συζήτηση. Θα αφορά τα ωμά ανταγωνιστικά συμφέροντα των περιφερειακών δυνάμεων, όπως το Ισραήλ και η Τουρκία.

Είναι άξιον απορίας το πώς η κυβέρνηση Χριστοδουλίδη διακινεί στα εγχώρια ΜΜΕ ότι η Κυπριακή Δημοκρατία είναι σε θέση να υποκαταστήσει τον ρόλο της Τουρκίας που βρίσκεται σε πλήρη ρήξη με το Ισραήλ. Μήπως υπονοεί τη... μισή Κυπριακή Δημοκρατία;

* Το άρθρο αναδημοσιεύεται στην εφημερίδα «Πολίτης» της Κύπρου