Η νέα φασιστική ρητορική της Ακροδεξιάς στην Ευρώπη

Η άνοδος της Ακροδεξιάς στην Ευρώπη συνιστά ένα ανησυχητικό φαινόμενο της σύγχρονης πολιτικής σκηνής. Με την οικονομική κρίση, τις αυξανόμενες ροές μεταναστών και προσφύγων και την άνοδο του εθνικισμού, οι ακροδεξιές ρητορικές αποκτούν ολοένα και περισσότερη επιρροή. Ταυτόχρονα, η νέα φασιστική ρητορική που προωθείται από τις ακροδεξιές δυνάμεις στον ευρωπαϊκό δημόσιο διάλογο, ενσωματώνει έναν επικίνδυνο συνδυασμό νεοφασιστικών αντιλήψεων, ρατσιστικής ιδεολογίας και ξενοφοβίας, ως μέρος μιας δήθεν προστατευτικής εθνικής ατζέντας. Οι επιπτώσεις αυτής της επιρροής είναι βαθιές, με την Ελλάδα να μην αποτελεί εξαίρεση σε αυτήν την τάση, καθώς παρόμοιες ιδεολογίες διεισδύουν στο πολιτικό και κοινωνικό της πλαίσιο, με ορατές συνέπειες για τη δημοκρατία και τα ανθρώπινα δικαιώματα.

Η εξέλιξη της Ακροδεξιάς στην Ευρώπη

Η Ακροδεξιά στην Ευρώπη έχει εξελιχθεί ριζικά από τα περιθωριακά κινήματα του παρελθόντος σε μια καθοριστική δύναμη που πλέον επηρεάζει κεντρικές πολιτικές αποφάσεις. Τα κόμματα αυτά έχουν μετατραπεί σε φορείς που προωθούν την ακροδεξιά ιδεολογία με ένα «σύγχρονο» πρόσωπο, υιοθετώντας μια φαινομενικά πιο μετριοπαθή οπτική ώστε να διευρύνουν το ακροατήριό τους. Η ρητορική τους εκμεταλλεύεται τον φόβο και την ανασφάλεια που προκύπτουν από κοινωνικές και οικονομικές κρίσεις για να κερδίσουν υποστήριξη, ενσωματώνοντας φασιστικές και ρατσιστικές αντιλήψεις σε ένα υποτιθέμενα «νόμιμο» πολιτικό πλαίσιο. Πολλοί από αυτούς αυτοπροσδιορίζονται ως «πατριώτες», στην προσπάθειά τους να μην ταυτιστούν με φασιστικές - ναζιστικές ιδεολογίες του παρελθόντος. Σε χώρες της Ευρώπης, όπως σε Γαλλία, Γερμανία, Ιταλία, Ολλανδία, Πολωνία και αλλού, ολοένα και ζητείται αυστηροποίηση πολιτικών ασύλου, έως και πλήρης παύση χορήγησής του, ενώ απαιτείται εφαρμογή ακόμη πιο ενισχυμένων αντι-μεταναστευτικών πολιτικών.

Η περίπτωση της Ελλάδας

Στην Ελλάδα, η ακροδεξιά ρητορική αυξήθηκε ραγδαία μετά την οικονομική κρίση του 2009 και το προσφυγικό κύμα του 2015, εδραιώνοντας ακροδεξιές, ξενοφοβικές και ρατσιστικές ιδεολογίες στην πολιτική και τη δημόσια σφαίρα.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η χρήση του όρου «λαθρομετανάστης» για τους πρόσφυγες. Η χρήση του όρου «λαθρομετανάστης» δεν είναι απλώς λεκτική υπερβολή· είναι μια κλασική στρατηγική απανθρωποποίησης. Αυτός ο όρος, ευρέως χρησιμοποιούμενος στον δημόσιο διάλογο, στοχεύει να αποστερήσει από τους πρόσφυγες τη θεμελιώδη τους ανθρώπινη υπόσταση, δημιουργώντας ένα «εμείς» ενάντια σε «αυτούς». Ουσιαστικά αποσκοπεί στο να αφαιρέσει την ανθρώπινη ιδιότητα από τους ανθρώπους που διαφεύγουν από καταστάσεις πολέμου, βίας και καταπίεσης, παρουσιάζοντάς τους ως παράνομους και επικίνδυνους. Με αυτόν τον τρόπο δημιουργείται μια σαφής διάκριση μεταξύ «νόμιμων» και «παράνομων» μεταναστών, η οποία εξυπηρετεί τη στιγματοποίηση ολόκληρων ομάδων ανθρώπων και υποδαυλίζει την ξενοφοβία.

Αυτή η ρητορική στοχεύει στη νομιμοποίηση αυστηρών αντι-μεταναστευτικών πολιτικών, όπως η κράτηση αιτούντων άσυλο σε κλειστά στρατόπεδα ή απομονωμένα νησιά, δημιουργώντας συνθήκες περιθωριοποίησης. Μια τέτοια στάση αγνοεί βασικές αιτίες της μετανάστευσης και της προσφυγικής κρίσης, όπως ο πόλεμος και η φτώχεια.

Η επικίνδυνη κανονικοποίηση της ρατσιστικής ρητορικής μίσους

Ενα ιδιαίτερα επικίνδυνο στοιχείο της νέας ακροδεξιάς ρητορικής είναι η κανονικοποίησή της. Απόψεις, που άλλοτε θεωρούνταν περιθωριακές και ακραίες, έχουν πλέον εισχωρήσει στον κεντρικό δημόσιο διάλογο και παρουσιάζονται ως μέρος της «ορθολογικής» πολιτικής σκέψης. Αυτή η κανονικοποίηση δίνει χώρο στη ρητορική μίσους, να θεωρείται αποδεκτή και μέρος μιας «αναγκαίας» αντίδρασης στις «απειλές» κατά της εθνικής ταυτότητας και ασφάλειας. Ως αποτέλεσμα, οι ακροδεξιές δυνάμεις ενδυναμώνονται και οι πολιτικές τους θέσεις αρχίζουν να θεωρούνται φυσιολογικές, ακόμη και αναγκαίες για την προστασία των ευρωπαϊκών συνόρων.

Συνέπειες για τη δημοκρατία και τα ανθρώπινα δικαιώματα

Η εξάπλωση νεοφασιστικής ρητορικής έχει σοβαρές επιπτώσεις για τη δημοκρατία και τα ανθρώπινα δικαιώματα. Ο λόγος που συνδέει τη μετανάστευση με την εγκληματικότητα και την τρομοκρατία αποτελεί ένα στρατηγικό εργαλείο της ρατσιστικής ρητορικής που αποσκοπεί στη δαιμονοποίηση των ξένων πληθυσμών, καθώς και υπονομεύει τις προσπάθειες ένταξης των μεταναστών και προσφύγων, ενισχύοντας ταυτόχρονα την κοινωνική διάσπαση. Η επιλεκτική σύνδεση του εγκλήματος με τους μετανάστες αγνοεί τα δεδομένα που δείχνουν ότι η εγκληματικότητα δεν σχετίζεται με την εθνικότητα ή το καθεστώς μετανάστευσης, αλλά αποτελεί κοινωνικό φαινόμενο.

Η ανάγκη για αντίσταση και πολιτικές ένταξης

Η αντιμετώπιση αυτής της νέας φασιστικής ρητορικής απαιτεί δυναμική αντίδραση. Οι δημοκρατικές δυνάμεις οφείλουν να προωθήσουν την κοινωνική ενσωμάτωση των προσφύγων και των μεταναστών, να καταπολεμήσουν τις διακρίσεις και να υπερασπιστούν τα ανθρώπινα δικαιώματα. Η κοινωνία, οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών και τα μέσα ενημέρωσης έχουν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο, προωθώντας έναν διάλογο βασισμένο στον σεβασμό των δικαιωμάτων όλων των ανθρώπων.

Συμπερασματικά, οι ρητορικές αυτές ενσωματώνουν ένα εκρηκτικό μείγμα ρατσισμού, ξενοφοβίας και νεοφασιστικών απόψεων, οι οποίες θέτουν σε κίνδυνο τη δημοκρατία και τον σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Αυτού του είδους η ρητορική ενισχύει τον κοινωνικό διαχωρισμό και υποσκάπτει τις προσπάθειες ένταξης των μεταναστών και των προσφύγων, υπονομεύοντας την κοινωνική συνοχή και δημιουργώντας ένα περιβάλλον εχθρότητας και μισαλλοδοξίας.

* Μέλος του Δικτύου Νέων Μεταναστευτικής Καταγωγής ΟΡΙΖΟΝΤΕΣ, κοινωνιολόγος με ειδίκευση στα Ανθρώπινα Δικαιώματα και τον Εκδημοκρατισμό