Η Τεχνητή Νοημοσύνη καθιστά πιο αναγκαίο από ποτέ τον σοσιαλισμό

Ο πρώτος, ευρέως γνωστός, λόγος είναι ότι, αντίθετα με προηγούμενες τεχνολογικές επαναστάσεις (εξηλεκτρισμός, αυτοκίνηση, τηλεφωνία) που δημιουργούσαν περισσότερες θέσεις εργασίας απ’ όσες κατέστρεφαν, η ΑΙ καταργεί πολύ περισσότερες θέσεις εργασίας απ’ όσες δημιουργεί.

Ο δεύτερος λόγος είναι λιγότερο γνωστός: Προηγούμενες μορφές κεφαλαίου συγκέντρωναν στα χέρια των ιδιοκτητών τους (π.χ. Ford, Eddison, Westinghouse) τεράστια ισχύ επί της αγοράς στην οποία δραστηριοποιούντο. Αντίθετα, οι νέες μορφές κεφαλαίου τις οποίες «κινεί» η ΑΙ κάνουν κάτι πολύ ριζοσπαστικότερο: καταργούν την ίδια την αγορά! Τι σημαίνει αυτό;

Η ΑΙ βασίζεται σε αλγορίθμους που αναπτύσσουν αμφίδρομη σχέση με όλους εμάς. Ο ίδιος αλγόριθμος που «τρέχει» το βιομηχανικό ρομπότ που ελαχιστοποιεί την ποσότητα εργασίας που απαιτείται για την παραγωγή ενός ηλεκτρικού ποδήλατου σας το πουλάει χωρίς καν να πάτε σε κατάστημα αλλά μέσω μιας πλατφόρμας (Amazon, Skroutz, Temu) στην οποία ο ίδιος αλγόριθμος σας έχει εκπαιδεύσει να τον εκπαιδεύσετε να βρει τρόπο να σας πείσει να αγοράσετε το εν λόγω ποδήλατο. Εκείνη δε τη στιγμή, ο ιδιοκτήτης της πλατφόρμας (που δεν παρήγαγε το ποδήλατο!), δηλαδή του ΑΙ-αλγόριθμου, τσεπώνει έως και το 40% της τιμής που καταβάλατε για το ποδήλατο. Εχει, δηλαδή, καταργήσει την αγορά (αντικαθιστώντας την με την πλατφόρμα του) κι έχει εγκαθιδρύσει τον εαυτό του ως τεχνοφεουδάρχη του οποίου ο πλούτος και η ισχύς ζουν παρασιτικά τόσο σε σχέση με τους εργαζόμενους όσο και με τις παραδοσιακές επιχειρήσεις.

Ο τρίτος λόγος είναι ότι οι πλατφόρμες αυτές εξελίσσουν την ΑΙ τους, στην οποία πατούν, εκμεταλλευόμενες τεράστιες ποσότητες δωρεάν εργασίας από εμάς: φωτογραφίες, βίντεο, σχόλια, μηνύματα, καρδούλες, άρθρα που εμείς ανεβάζουμε στο «νέφος» και τα οποία συνεισφέρουν σε ισχυρότερο ΑΙ-νεφοκεφάλαιο για τους ιδιοκτήτες του, κάτι που τους επιτρέπει να εξάγουν προσόδους μεγάλες. Αποτέλεσμα; Η όλο και περισσότερη απλήρωτη, εθελοντική εργασία μας συμπιέζει ακόμα περισσότερο τον λόγο της αγοραστικής δύναμης των πολλών ως προς την οικονομική δραστηριότητα – κάτι που εντείνει τις κρίσεις του συστήματος.

Πώς μπορεί η κοινωνία να υπερασπιστεί τον εαυτό της;

Η κλασική απάντηση στο πλαίσιο του αστικού κράτους (κρατική ρύθμιση της αγοράς, π.χ. Επιτροπή Ανταγωνισμού) είναι για γέλια. Είναι αδιανόητο να πιστεύει κανείς ότι κάποιοι ελάχιστοι γραφειοκράτες, όση εντιμότητα και φιλότιμο να διαθέτουν, δύνανται να τα βάλουν με τον αλγόριθμο του ΑΙ που τρέχει τις πλατφόρμες. Μόνο με αλλαγή ιδιοκτησιακού καθεστώτος του ΑΙ, και του εταιρικού δικαίου γενικότερα, μπορεί να προστατευτεί η κοινωνία. Αυτό όμως προαπαιτεί την επανεξέταση της λογικής του καπιταλιστικού ελέγχου των επιχειρήσεων. Πώς;

Οσον αφορά τις πλατφόρμες, γιατί δεν θα μπορούσε ο δήμος σου να έχει τη δική του εφαρμογή (app) με την οποία να κλείνεις ταξί, να νοικιάζεις δωμάτιο, να παραγγέλνεις φαγητό στην πόλη σου – γενικότερα, να λειτουργεί ως στήριγμα των ντόπιων μαγαζιών και βιοτεχνιών προσφέροντας ένα τοπικό, μη κερδοσκοπικό, δημοτικό Amazon; Αναλογιστείτε τα θετικά:

1. Νέες θέσεις εργασίας για νέες και νέους προγραμματιστές που θα στήνουν το App.

2. Δυνατότητα δημοκρατικού ελέγχου εκ μέρους των δημοτών για το πώς θα λειτουργεί η εφαρμογή (π.χ. με περιορισμούς ανά πόλη της χρονικής έκτασης της βραχυχρόνιας εκμίσθωσης κατοικιών).

3. Καμία εξαγωγή προσόδων από την τοπική κοινωνία στα Νησιά Κέιμαν (όπου σήμερα καταλήγουν τα κέρδη της κάθε πλατφόρμας).

Αυτά σε πρώτο στάδιο. Γιατί καθώς η ΑΙ επεκτείνεται σε κάθε κλάδο και δραστηριότητα, τελικά δεν θα μείνει τομέας όπου να μην τίθεται το δίλημμα: κοινωνικοποίηση των μέσων παραγωγής (πρωτίστως όσων τρέχουν με ΑΙ) ή τεχνοφεουδαρχία. Πάρτε, π.χ., μια νέα μορφή ΑΙ που μειώνει κατά το ήμισυ την ανθρώπινη εργασία που απαιτεί η παραγωγή των ηλεκτρικών ποδηλάτων της προαναφερθείσας εταιρείας. Σήμερα, αυτό θα οδηγούσε στην απόλυση των μισών εργαζομένων.

Αν όμως η εταιρεία ανήκε στους εργαζόμενους, η εισαγωγή του συγκεκριμένου ΑΙ θα μπορούσε απλά να τους επιτρέψει να μειώσουν κατά 50% τις ώρες εργασίας τους!

Ενας τέτοιος εκδημοκρατισμός της επιχείρησης βέβαια απαιτεί τη μετάβαση σε μετοχικό καθεστώς τύπου «ένας εργαζόμενος–μία μετοχή–μία ψήφος»: με απλά λόγια, ένα πλήρες σοσιαλιστικό επιχειρηματικό μοντέλο.

Πριν από πολλά χρόνια, από το φρικτό κελί της φυλακής της, η Ρόζα Λούξεμπουργκ μας έθεσε ένα πιεστικό ερώτημα: Σοσιαλισμός ή βαρβαρότητα; Οι τεχνολογίες τεχνητής νοημοσύνης κάνουν επιτακτικότερη την ανάγκη να επιλέξουμε γρήγορα.

*Γραμματέας ΜέΡΑ25. Το άρθρο αποτελεί συντομευμένη απόδοση της μηνιαίας στήλης του Γιάνη Βαρουφάκη στο κινεζικό ειδησεογραφικό πρακτορείο quancha.cn