Σε μια εποχή όπου η αναζήτηση του νέου, της διαρκούς αλλαγής, της καινοτομίας έχει πάρει τη μορφή ενός αδηφάγου υπερεγωτικού κελεύσματος, υπάρχει κάτι που μένει πάντοτε ίδιο. Αυτό που δεν αλλάζει είναι οι συντεταγμένες, το πλαίσιο εντός του οποίου όλα πρέπει να αλλάξουν και να αλλάζουν διαρκώς για να παραμείνουν τελικά τα ίδια, όπως συνηθίζει να επαναλαμβάνει ο Ζίζεκ.
Στην εποχή των πολλαπλών ταυτοτήτων, της ταχύτατης εναλλαγής, των ακατάσχετων ροών πληροφοριών, γνώσεων ή «γνώσεων», των φαντασιώσεων για την κατάκτηση του Διαστήματος και της ενοποίησης ανθρώπου και μηχανής, το μοναδικό πράγμα που πάντοτε παραμένει απαράλλαχτο είναι ο καπιταλισμός. «Μπορούμε πια πιο εύκολα να φανταστούμε το τέλος του κόσμου παρά το τέλος του καπιταλισμού» έγραφε ο πρόσφατα αποδημήσας Φρέντρικ Τζέιμσον, με τον πληθωρισμό των δυστοπικών σεναρίων που πλημμυρίζουν τη σύγχρονη τέχνη από τον κινηματογράφο μέχρι το μυθιστόρημα να τον επιβεβαιώνουν.
Ποια λοιπόν μπορεί να είναι η απάντηση σε αυτή τη σύγχρονη χίμαιρα της διαρκούς κίνησης και αναθεώρησης, της αλλαγής που δεν είναι αλλαγή; Τι μπορεί να είναι πραγματικά νέο σε αυτή την εποχή που αποθεώνει τον ψευδεπίγραφο διαρκή νεωτερισμό; Είναι σε αυτό το σημείο νομίζω που τέμνεται η σκέψη πολλών σύγχρονων ή και παλαιότερών μας στοχαστών. Σκέφτομαι τον Μπαντιού ή τον Ζίζεκ, τον Βίτγκενσταϊν παραδόξως –ή και όχι τόσο παραδόξως–, τον Τζέιμσον φυσικά αλλά και τον δικό μας Μπαλτά για να αναφέρω μόνο μερικούς. «Η διάθεση διαρκούς αναθεώρησης της μαρξιστικής θεωρίας πολλές φορές υποδεικνύει διανοητική τεμπελιά» έγραφε πριν από αρκετά χρόνια ο Μπαλτάς. «Μια πόρτα για να κινηθεί χρειάζεται σταθερούς μεντεσέδες» στο ίδιο μήκος κύματος ο Βίτγκενσταϊν. Επιστροφή στην ουτοπική σκέψη είναι η θεωρητική πρόταση του Τζέιμσον, ενώ οι Ζίζεκ και Μπαντιού εδώ και χρόνια υποστηρίζουν μια ιδιότυπη συμμαχία μεταξύ του μαρξισμού και πλευρών μιας ορισμένης συντηρητικής σκέψης.
Δεν μπορώ να επεκταθώ εδώ, νομίζω όμως ότι αυτά αρκούν για να υποστηρίξω τη θέση πως αυτό που μπορεί να είναι πραγματικά νέο στη Νέα Αριστερά είναι μια κριτική επιστροφή στο παρελθόν. Οχι με την έννοια μιας μελαγχολικής αναπόλησης της χαμένης αθωότητας ή καθοδηγούμενη από τον φετιχισμό του παλιού καλού καιρού, αλλά με την έννοια μιας επανασύνδεσης με μια παράδοση ριζικής κριτικής –θεωρητικής, ιδεολογικής και πολιτικής– που τα τελευταία χρόνια αποσιωπήθηκε, παραγκωνίστηκε και απωθήθηκε στο όνομα της κυβερνησιμότητας και του «πολιτικού ρεαλισμού». Και μου φαίνεται ότι ήταν αυτή η αποσιώπηση, ο παραγκωνισμός και η απώθηση που τελικά απομάκρυναν την κυβερνητική προοπτική, ενώ μετέτρεψαν τον αναγκαίο κατά τα άλλα πολιτικό ρεαλισμό, δηλαδή την αναγνώριση του πραγματικού συσχετισμού δύναμης, σε πολιτική τύφλωση, αν όχι σε συνολική παράδοση στον πολιτικό και ιδεολογικό αντίπαλο.
Διότι πρέπει να αναρωτηθούμε: Τι άλλο εκτός από πολιτική παράδοση στον κοινωνικό αντίπαλο είναι η αναζήτηση των αιτίων της πολιτικής ήττας της Αριστεράς στην απομάκρυνσή της από τη μεσαία τάξη και η υιοθέτηση ενός πολιτικού σχεδίου κεντρώας μετατόπισης ώστε να την εκφράσει; Για του λόγου το ασφαλές αρκεί να ρίξει κανείς μια ματιά στην πληθώρα άρθρων και παρεμβάσεων δημοσιογράφων, δημοσιολόγων, αποτυχημένων επικοινωνιολόγων και επικοινωνιολογούντων που πλημμυρίζουν ακόμα τη δημόσια σφαίρα και εξακολουθούν να ανάγουν την πολιτική ήττα της Αριστεράς στην αδυναμία της να ακολουθήσει με μεγαλύτερη αποφασιστικότητα αυτήν ακριβώς τη μετατόπιση. Ηταν όμως αυτή η επιχείρηση, που σημειωτέον συνεχίζεται και σήμερα, αναδρομικής εγγραφής της Αριστεράς στη «μεγάλη δημοκρατική παράταξη» των «προοδευτικών πολιτών» και στο πολιτικό Κέντρο καθώς και τα συνθήματα για το καλό του λαού και του τόπου που κατέστησαν αόρατη την κοινωνική τάξη της οποίας η παράταξη επιδιώκει να είναι η Αριστερά και στην οποία οφειλόταν η ανάδειξή της σε κυβερνητική δύναμη.
Διότι σε αυτόν τον λόγο και σε αυτή την πολιτική πρακτική δεν υπάρχει χώρος για την ταξική εκμετάλλευση, την εργατική τάξη και τα συμφέροντά της, τη ριζική αμφισβήτηση του ανταγωνισμού και της αγοράς, όλα αυτά είναι αγκυλώσεις στο παρελθόν. «Πρόεδρε, άλλαξέ τα όλα» ήταν, εξάλλου, το σύνθημα της μετατόπισης. Και τελικά ο χώρος καταλαμβάνεται πλήρως από άλλες μέριμνες, νέες αυτές, καθώς έρχονται από το μέλλον: να στηριχτεί «η μεσαία επιχείρηση που αποτελεί τη ραχοκοκαλιά της ελληνικής οικονομίας» ή να μειωθούν οι φόροι στα μερίσματα, διότι έτσι δημιουργούνται κίνητρα για τις επενδύσεις, για να δώσω δύο μόνο προγραμματικά παραδείγματα. Πρόκειται για τον ίδιο λόγο και την ίδια πολιτική πρακτική που διαγράφει την πολιτική τομή του 2012-2015, που μετατρέπει τον πολιτικό εκβιασμό του Ιουλίου του 2015 σε έντιμο συμβιβασμό και επιχειρεί να εγγράψει ακριβώς την Αριστερά στην κεντρώα σοσιαλδημοκρατική κανονικότητα που κατέρρευσε με θόρυβο το 2011 στην Ελλάδα και συνεχίζει να καταρρέει σε ολόκληρη την Ευρώπη.
Αν, λοιπόν, η Νέα Αριστερά θέλει να κομίσει κάτι πραγματικά νέο, εκτιμώ ότι χρειάζεται με επιμονή και μεθοδικότητα, και γνωρίζοντας τις δυσκολίες του εγχειρήματος, να επιτελέσει αυτή την κριτική και κοπιώδη πολιτική και θεωρητική επεξεργασία που απαιτείται ώστε να επιτελέσει την επιστροφή στις ρίζες της Αριστεράς. Επιστροφή που αποτελεί κατά τη γνώμη μου την προϋπόθεση για την κάλυψη του κενού εκπροσώπησης της εργατικής τάξης. Μια επεξεργασία που είναι όμως αναγκαία και για έναν ακόμα λόγο, όχι λιγότερο σπουδαίο. Για να αποφύγουμε την επιστροφή του απωθημένου ως συμπτώματος, που σε αυτή την περίπτωση θα ήταν ο ανέξοδος αριστερισμός.
*Βουλευτής Α´ Αθήνας της Νέας Αριστεράς
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας