Αθήνα, 13°C
Αθήνα
Ελαφρές νεφώσεις
13°C
13.5° 11.5°
3 BF
67%
Θεσσαλονίκη
Σποραδικές νεφώσεις
12°C
12.7° 11.0°
1 BF
59%
Πάτρα
Αυξημένες νεφώσεις
12°C
12.0° 10.9°
4 BF
67%
Ιωάννινα
Αυξημένες νεφώσεις
8°C
7.9° 7.9°
1 BF
81%
Αλεξανδρούπολη
Ελαφρές νεφώσεις
8°C
7.9° 7.9°
2 BF
66%
Βέροια
Αυξημένες νεφώσεις
10°C
11.0° 8.5°
1 BF
71%
Κοζάνη
Αυξημένες νεφώσεις
7°C
8.7° 6.8°
1 BF
57%
Αγρίνιο
Αυξημένες νεφώσεις
10°C
10.1° 10.1°
1 BF
66%
Ηράκλειο
Σποραδικές νεφώσεις
15°C
15.8° 13.8°
3 BF
72%
Μυτιλήνη
Ελαφρές νεφώσεις
12°C
12.7° 10.9°
2 BF
70%
Ερμούπολη
Αίθριος καιρός
14°C
14.5° 13.8°
5 BF
61%
Σκόπελος
Αυξημένες νεφώσεις
11°C
11.2° 11.2°
3 BF
58%
Κεφαλονιά
Αυξημένες νεφώσεις
14°C
13.7° 13.7°
2 BF
48%
Λάρισα
Σποραδικές νεφώσεις
12°C
11.9° 10.2°
2 BF
76%
Λαμία
Αυξημένες νεφώσεις
12°C
12.5° 11.7°
1 BF
87%
Ρόδος
Σποραδικές νεφώσεις
19°C
19.3° 18.8°
4 BF
62%
Χαλκίδα
Αυξημένες νεφώσεις
10°C
13.2° 9.4°
2 BF
73%
Καβάλα
Αυξημένες νεφώσεις
10°C
9.9° 9.9°
1 BF
59%
Κατερίνη
Αυξημένες νεφώσεις
9°C
11.7° 9.2°
0 BF
89%
Καστοριά
Αυξημένες νεφώσεις
9°C
9.1° 9.1°
1 BF
61%
ΜΕΝΟΥ
Κυριακή, 10 Νοεμβρίου, 2024
Νίκος Πουλαντζάς
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ

Ο Πουλαντζάς και η ελληνική Αριστερά - 45 χρόνια μετά

Τέτοιες μέρες, φθινόπωρο του 1979, αυτοκτόνησε ο Νίκος Πουλαντζάς.

Υπάρχει κάτι από το έργο του που να μένει όρθιο; Κατά τη γνώμη μου, ελάχιστα πράγματα. Αυτό δεν σημαίνει πως είναι πια κενό περιεχομένου. Η έκλειψη της επιρροής του δείχνει περισσότερα για το χάλι της σημερινής Αριστεράς παρά για το έργο του.

Σε μια εποχή που η μαζική Αριστερά προσδιορίζεται, κατεξοχήν, από όσα ο ίδιος κατήγγειλε ακατάπαυστα, τον κυβερνητισμό, τον κρατισμό, τον κοινοβουλευτικό κρετινισμό […], δεν θα μπορούσε να είναι αλλιώς.

Ο Πουλαντζάς είναι ένας από τους τελευταίους που σκέφτηκε σοβαρά πάνω στα ζητήματα της σοσιαλιστικής στρατηγικής. Δείχνοντας τα ελλείμματα των μέχρι τότε εγχειρημάτων, προβληματίστηκε κι έδωσε έργο.

Η σκέψη του εντασσόταν στο ρεύμα του αριστερού ευρωκομμουνισμού. Αλλωστε, πολλές φορές ένιωσε την ανάγκη να διαχωριστεί ριζικά τόσο από τη σοσιαλδημοκρατία όσο και από αυτό που ονόμαζε, ρητά και χωρίς υπεκφυγές, δεξιό ευρωκομμουνισμό.

Ποια είναι η ουσιώδης διάκριση; Για τον Πουλαντζά, η ιδέα ότι μπορεί να υπάρξει μια βαθμιαία μετάβαση στον σοσιαλισμό είναι άκυρη. Οπως λέει κάπου, οπωσδήποτε, στην πορεία «θα υπάρξει αναγκαστικά» ένα σημείο ρήξης, ένα σημείο μη επιστροφής. Γι’ αυτό, άλλωστε, φροντίζει να παίρνει πάντοτε τις αναγκαίες αποστάσεις από τον ρεφορμισμό.

Ο Πουλαντζάς, στα τελευταία του κείμενα, σκιαγράφησε μια στρατηγική μετάβασης που συνέδεε τους αγώνες εκτός του κράτους με αυτούς που επιδιώκουν έναν ριζικό μετασχηματισμό του, εφικτό, κατά τη γνώμη του, στο μέτρο που η ταξική πάλη διαπερνά το κράτος. Το τελευταίο, άλλωστε, είναι συνέπεια του ορισμού του κράτους ως σχέση.

Στο μέτρο, όμως, που η κομμουνιστική πολιτική «ξεπερνάει πάντα και κατά πολύ το κράτος», η δουλειά των κομμουνιστών είναι να συμβάλλουν σε «έναν ριζικό μετασχηματισμό του κράτους συναρθρώνοντας τη διεύρυνση και το βάθεμα των θεσμών της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας και των ελευθεριών [που δεν έπαυε να υποστηρίζει πως δεν συνιστούν κανενός είδους παραχωρήσεις, αλλά είναι αποτέλεσμα πολύ σκληρών ταξικών -και όχι μόνο- αγώνων], με την ανάπτυξη μορφών άμεσης δημοκρατίας στη βάση και τη διασπορά αυτοδιαχειριστικών εστιών».

Ο Πουλαντζάς, βέβαια, δεν έδωσε παρά ένα αχνό σκαρίφημα. Που δεν φτάνει για τη διαμόρφωση μια σημερινής στρατηγικής για τον σοσιαλισμό. Ξεκαθαρίζει, ωστόσο, τη βασική πολιτική αποστολή ενός αριστερού κόμματος, που είναι η προώθηση της αυτο-οργάνωσης και της πολιτικής ριζοσπαστικοποίησης των κινημάτων - πρώτα απ’ όλα των ταξικών. Ο,τι δεν ευνοεί αυτό το εγχείρημα δεν είναι άστοχο, αλλά απευκταίο. Η κατάκτηση -κούνια που μας κούναγε- της κυβέρνησης, για παράδειγμα, δεν έχει κανένα νόημα όταν λειτουργεί ανασχετικά, πόσο μάλλον καταστροφικά, όπως συνέβη στην Ελλάδα, για τα κινήματα και την ταξική πάλη.

Στη σύγχρονη (sic) ελληνική κοινοβουλευτική Αριστερά κανείς δεν ασχολείται πια με τέτοια θέματα. Οπως και τα στρατηγικά συναφή: τι σημαίνει αγώνες «εντός» τού -πάντα, καπιταλιστικού- κράτους;

Μπορεί να υπερβαθεί, σε σχετικό, έστω, βαθμό, η καταναγκαστική θεσμική του υλικότητα;

Στη νεοφιλελεύθερη εποχή, μάλιστα, έχει αναδειχτεί η πλήρης αδυναμία -που μεταφράζεται, πάντα, σε νομιμοποίηση του καθεστωτικού υπάρχοντος- να εφαρμοστεί και η πιο μετριοπαθής φιλεργατική πολιτική. Απαιτείται μια πολύ μεγάλη ανάταση του εργατικού και των λοιπών κοινωνικών κινημάτων και αυτό σημαίνει ότι, για να αρχίσουμε να κάνουμε αυτά που πρέπει, υποχρεούμαστε να διευκρινίσουμε αυτά που δεν πρέπει. Αλλιώς, ούτε στα «μη ταξικά» θα κάνουμε κάτι. Θα διώχνουμε τον Φίλη γιατί δεν γούσταρε ο Ιερώνυμος ή θα αγκαλιαζόμαστε «ρεαλιστικά» με τον Νετανιάχου και τον Σίσι - και πολλά πολλά ακόμα.

Αν ο δεξιός -όπως τον έλεγε ο Πουλαντζάς- ευρωκομμουνισμός είχε μια κάποια λογική -που, νομίζω, δεν είχε- στις ευνοϊκές συνθήκες του μεταπολέμου, υπό το βάρος της αντιφασιστικής νίκης, των μεγάλων εργατικών και αντιαποικιακών αγώνων και της, ακόμη τεράστιας, επιρροής της μεγάλης Ρωσικής Επανάστασης, σήμερα είναι, απλώς, α-νοησία.

Ο ΣΥΡΙΖΑ, στην ανοδική του φάση, εμφορούνταν από αριστερο-ευρωκομμουνιστικές ιδέες - το δείχνουν όλα τα ψηφισμένα ντοκουμέντα. Η διακυβέρνηση, αν και πολλά ήταν φανερά από το 2012 κι έπειτα, τον μετατόπισε δραματικά σε σοσιαλφιλελεύθερες πολιτικές.

Και η Νέα Αριστερά; Πολύ πρόσφατα, ο Νίκος Γιαννόπουλος έγραψε πως το ορθό είναι να επιδιωχθεί μια συμπόρευση του ΜέΡΑ25-Ανατρεπτική Οικολογική Αριστερά μαζί της - πράγμα που είναι επιθυμία πολλών καλόπιστων αριστερών.

Δεν νομίζω πως είναι ώριμο. Οχι μόνο γιατί η Νέα Αριστερά είναι πολύ περήφανη για το ’15-’19. Κυρίως γιατί, όπως πληροφορούμαστε από τη «Συμφωνία για το Μέλλον της Χώρας» -της χώρας όχι της τάξης-, το κόμμα έχει να προσφέρει, «με τεχνοκρατική επάρκεια και τεκμηρίωση», λύσεις για την «ανταγωνιστικότητα της οικονομίας». Οι λέξεις έχουν, προφανώς, σημασία. Η επιδίωξη της ανταγωνιστικότητας -όταν, μάλιστα, ο, καθόλου ριζοσπάστης, Κρούγκμαν έχει δείξει πόσο ανόητη είναι η χρήση της λέξης, λες και η συνολική οικονομία είναι επιχείρηση- είναι ενδεικτική.

Ενδεικτική όχι της επιλογής των λέξεων, αλλά των επιδιώξεων. Θα επανέλθω αναλυτικά.

xristoslaskos.wordpress.gr

Google News ΑΚΟΛΟΥΘΗΣΤΕ ΜΑΣ ΣΤΟ GOOGLE NEWS
Ο Πουλαντζάς και η ελληνική Αριστερά - 45 χρόνια μετά

ΣΧΕΤΙΚΑ ΝΕΑ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ ΣΕ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ

Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.

Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.

Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.

Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.

Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας