Η πολυαναμενόμενη έκθεση του Μάριο Ντράγκι για την κατάσταση των πραγμάτων στην Ευρωπαϊκή Ενωση (Ε.Ε.) επιτέλους δημοσιεύθηκε τη Δευτέρα 9 Σεπτεμβρίου 2024. Φέρει τον τίτλο: «Το μέλλον της ευρωπαϊκής ανταγωνιστικότητας» και ο συντάκτης τη συνέταξε από τη θέση του εμπειρογνώμονος, αφού δεν κατέχει κάποια θεσμική θέση στην Ε.Ε. Με τη δημοσίευσή της η έκθεση σε πανευρωπαϊκό, αλλά και σε διεθνές επίπεδο προκάλεσε ποικίλες αντιδράσεις.
Αυτές τις αντιδράσεις μπορούμε να τις χωρίσουμε σε δύο κατηγορίες: τις θετικές από την μία και τις αρνητικές από την άλλη. Πολιτικοί και επιχειρηματικοί κύκλοι στην Ευρώπη επικροτούν τους βασικούς άξονες της έκθεσης και μιλάνε για μια δημιουργική τεχνοκρατική πρωτοβουλία, στην οποία καταγράφονται όλα τα σημεία μετάβασης και επαναπροσδιορισμού των επιμέρους παραγωγικών τομέων της ευρωπαϊκής οικονομίας. Η φράση που χρησιμοποιεί ο Ντράγκι στην έκθεσή του για την κοινωνικο-οικονομική κατάσταση στην Ευρώπη είναι χαρακτηριστική: «Πρόκειται για μια υπαρξιακή πρόκληση».
Από την άλλη, διορατικά βλέμματα για το μέλλον της Ευρώπης χαρακτηρίζουν την έκθεση Ντράγκι ως «έκθεση ιδεών». Πάντως, όπως συνηθίζουμε να λέμε, τα πάντα εξαρτώνται και κρίνονται από το αποτέλεσμα. Το ερώτημά μας είναι: ποιες απ’ αυτές τις προτάσεις θα «μεταφρασθούν» σε θεσμικές πρακτικές της Ε.Ε. Εξάλλου, ο «Πύργος των Βρυξελλών» είναι γεμάτος από εκθέσεις εμπειρογνωμόνων! Αλλά εδώ και δεκαετίες απουσιάζει το πολιτικό σχέδιο για την Ευρώπη.
Θα επιχειρήσουμε τώρα να προσεγγίσουμε την έκθεση Ντράγκι, η οποία αριθμεί 400 σελίδες και πληθώρα προτάσεων για την ενίσχυση της ευρωπαϊκής ανταγωνιστικότητας, από τη σκοπιά της πολιτικής φιλοσοφίας της Ευρώπης. Τονίζω ότι δύο Ευρωπαίοι φιλόσοφοι, οι Husserl και Habermas με τη σκέψη και το έργο τους μας άφησαν πολιτικές παρακαταθήκες, τις οποίες η Ευρώπη ως σύνολο πολιτικών συνθηκών έχει παντελώς αγνοήσει. Γι’ αυτές τις παρακαταθήκες γράφω σελίδες επί σελίδων στο βιβλίο μου: «Το λυκόφως της πολιτικής Ευρώπης» (εκδ. Σάκκουλα, 2017). Κατά τον Husserl, η Ευρώπη ως πολιτικό υποκείμενο, συγκροτείται ως ιστορική αλληλουχία ελλόγων πολιτικών στόχων. Και κατά τον Habermas κατά τη δεκαετία του 1990 η Ευρωπαϊκή Ενωση έκανε ένα τεράστιο «κατασκευαστικό λάθος»: προηγήθηκε η νομισματική ένωση έναντι της πολιτική ενοποίησης των ευρωπαϊκών κρατών.
Η «υπαρξιακή πρόκληση» για την οποία μιλάει ο Ντράγκι ως τεχνοκράτης-εμπειρογνώμων έχει ήδη τονισθεί από τους δύο φιλοσόφους. Εδώ και δύο-τρεις δεκαετίες, δηλαδή από τότε που τελικά εγκαταλείφθηκε το «πολιτικό σχέδιο» για την Ευρώπη, ζούμε όλοι μας σε υπαρξιακό κενό. Δεν υπάρχει η Ευρωπαϊκή Ενωση ως πολιτικό υποκείμενο, αλλά υπάρχει μόνον ο «Πύργος των Βρυξελλών» ως γραφειοκρατική επιχείρηση. Γι’ αυτήν την επιχείρηση μιλάει ο τεχνοκράτης Ντράγκι και κάνει προτάσεις για το εάν θα μπορέσει κατά τον εικοστό πρώτο αιώνα να γίνει ανταγωνιστική. Δεν αναφέρεται σε κάποιο πολιτικό υποκείμενο στην Ευρώπη, επειδή ακριβώς κάτι τέτοιο δεν υπάρχει. Από την πλευρά μου αναρωτιέμαι: Τόσο πολύ έχει τυφλωθεί ο Ντράγκι από τα δόγματα του νεοφιλελευθερισμού και δεν μπορεί να κατανοήσει ότι ακόμη και επιμέρους τεχνικές λύσεις που προτείνει για να ενισχυθεί η ευρωπαϊκή παραγωγικότητα, αυτές δεν μπορούν να λειτουργήσουν χωρίς να υπάρχει πολιτικό υποκείμενο;
Οφείλω να παραδεχθώ ότι στην έκθεση Ντράγκι για να διασωθεί η Ε.Ε. διακρίνω ένα γνήσιο και πραγματικό ενδιαφέρον για το έργο (Beruf) που ανέλαβε να διεκπεραιώσει. Απουσιάζει όμως στο σχέδιο αυτό το θεμελιώδες πραγματολογικό στοιχείο που δεν είναι άλλο από το πολιτικό υποκείμενο της Ευρώπης. Στην έκθεσή του ο Ντράγκι (έμπειρος τεχνοκράτης) χειρίζεται την Ευρώπη ως παραγωγική μηχανή και όχι ως πολιτικό υποκείμενο. Ο πνευματικός ορίζοντάς του εγκλωβίζεται στο «κατασκευαστικό λάθος» της Ε.Ε., για το οποίο μας μίλησε ο Habermas. Το ερώτημα απευθύνεται στον ίδιο τον συντάκτη της έκθεσης: πιστεύει, πράγματι, ότι το ζήτημα της ανταγωνιστικότητας στο διεθνές πεδίο οικονομικών δράσεων είναι αποκλειστικά και μόνον υπόθεση βελτίωσης των τεχνοκρατικών διαδικασιών; Και τι σημαίνει για τον ίδιο η παντελής απουσία πολιτικού υποκειμένου;
Φίλοι αναγνώστες δεν μπορώ να φαντασθώ ιστορικο-κοινωνικές εξελίξεις χωρίς πολιτικό υποκείμενο. Αυτό όμως δεν σημαίνει, ότι κάτι τέτοιο δεν μπορεί να συμβεί στην ιστορία. Το σχέδιο Ντράγκι ως «έκθεση ιδεών» αυτό τελικά προτείνει: να προχωρήσει η Ε.Ε. ως τεχνοκρατική οντότητα στους οικονομετρικούς σχεδιασμούς της και να ανταγωνιστεί πολιτικά μεγαθήρια όπως είναι η Κίνα και οι ΗΠΑ.
Πριν κλείσω αυτή τη σύντομη θεωρητικο-πολιτική αναφορά μου στην έκθεση Ντράγκι θέλω να επισημάνω δύο πράγματα: τα 800 δις που χρειάζεται ετησίως για να επιβιώσει η Ε.Ε. είναι ο μόχθος των εργαζομένων στις ευρωπαϊκές χώρες. Αυτό δυστυχώς δεν το τονίζει ο Ντράγκι. Και κάτι επιπλέον: δεν γίνεται καμία νύξη για τις ανισότητες στις νέες συνθήκες ανταγωνιστικότητας. Περιμένω πώς και πώς ποιες από τις προτάσεις Ντράγκι θα υιοθετήσει ο «Πύργος των Βρυξελλών».
*Πολιτικός φιλόσοφος
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας