Μια κρυφή και ανεξίτηλη αντίφαση

Νομίζω πως όλοι θα συμφωνήσουμε ότι ο πολιτικός λόγος της Αριστεράς είναι όχι μόνο η καταγγελία της αδικίας, της ανισότητας και της εκμετάλλευσης αλλά και η υπόσχεση ότι πρέπει και μπορεί να εξαλειφθούν. Ή, αλλιώς, η Αριστερά αρνείται το ισχύον και ευαγγελίζεται το μέλλον. Ως προς το πρώτο σκέλος θα έλεγα ότι έχει σαφώς δίκιο γιατί ζούμε σε έναν κόσμο όπου όντως αναπαράγονται η αδικία, η ανισότητα και η εκμετάλλευση. Ως προς το δεύτερο ωστόσο απέτυχε.

Πού οφείλεται και πώς εξηγείται αυτό το εκ πρώτης όψεως περίεργο φαινόμενο; Πολλά τα παραδείγματα, με πιο χαρακτηριστικό και δυσοίωνο τη Ρωσική Επανάσταση που γύρισε τον κόσμο ανάποδα το 1917. Συνοπτικά μια ιστορική αναδρομή: Για τον Λένιν, τις λύσεις σε όλα τα προβλήματα της κοινωνίας θα τις βρούμε στον μαρξισμό, στο όνομα του οποίου επιβλήθηκε η δικτατορία του προλεταριάτου.

Οπως έγραψε στο βιβλίο του «Κράτος και Επανάσταση», ο κύριος στόχος των Μπολσεβίκων ήταν όχι μόνο η απαλλοτρίωση των μέσων παραγωγής από την εργατική τάξη –αυτό έγινε μάλλον εύκολα– αλλά ταυτόχρονα και η βίαιη και τελικά οριστική εξαφάνιση του κράτους, το οποίο πρωτοεμφανίστηκε όταν συγκρούστηκαν δύο κοινωνικές και ασύμβατες ομάδες: οι λίγοι εκμεταλλευτές και τα πολλά θύματά τους. Αυτή τη δομική ανισότητα ενσαρκώνει και αναπαράγει το κράτος. Με τη βαθμιαία και νομοτελειακή εξαφάνιση των μεν, το κράτος κατά τον Λένιν θα εκλείψει εφόσον στην αταξική κομμουνιστική κοινωνία του μέλλοντος δεν θα έχει λόγο ύπαρξης. Οπως είπε ο Ενγκελς, το προλεταριάτο θα αυτοκαταργηθεί εφόσον θα καταργήσει όλες τις κοινωνικές διακρίσεις και τον ανταγωνισμό μεταξύ των τάξεων. Και το ίδιο θα ισχύσει με το κράτος ως κράτος.

Το τι τελικά συνέβη το γνωρίζουμε. Γι’ αλλού ξεκίνησαν καλόπιστα οι Μπολσεβίκοι κι αλλού βρέθηκαν. Το κράτος όχι μόνο δεν εξαφανίστηκε στη Σοβιετική Ενωση, αλλά με την κατάργηση της κοινωνίας των πολιτών πήρε τις διαστάσεις ενός ασφυκτικού ολοκληρωτισμού που δεν λογοδοτεί, δεν ελέγχεται από κανένα αλλά ελέγχει τους πάντες. Αξίζει επίσης να υπενθυμίσουμε ότι ο λεγόμενος «υπαρκτός σοσιαλισμός» δεν ηττήθηκε το 1989 από τους «κακούς» καπιταλιστές αντιπάλους του, αλλά σάπισε εκ των έσω, με αποτέλεσμα να καταρρεύσει «εν μιά νυκτί και μόνη αντιστάσεως μη ούσης».

Θα μου πείτε, για να έρθουμε στα δικά μας, ποιος ασχολείται σήμερα με τον Λένιν και τον Ενγκελς (πλην Περισσού φυσικά όπου ο χρόνος έχει σταματήσει στο 1989); Τούτο όμως δεν σημαίνει ότι το πρόβλημα λύθηκε, υπό την έννοια ότι εντοπίστηκαν οι θεωρητικές και πρακτικές αδυναμίες της λενινιστικής ανάγνωσης του μαρξισμού. Απλώς οι εκτός ΚΚΕ αριστεροί έπαψαν να μιλούν για όλα αυτά υποκαθιστώντας τη μαρξιστική πάλη των τάξεων με έναν ασαφή ριζοσπαστισμό που ακούγεται «αριστερός». Με άλλα λόγια, η κρυφή αντίφαση παραμένει εν ζωή και αναπαράγεται στην ιδιότυπη ελληνική εκδοχή της. Σύμφωνα με την οποία, ο άμεσος και κύριος στόχος είναι να πέσει ο Μητσοτάκης και όχι να πειστούν οι ψηφοφόροι ότι η πρόταση της Αριστεράς αποδεικνύεται όχι μόνο καλύτερη αλλά και εφικτή. Πράγμα δύσκολο διότι, σε αντίθεση με την «έφοδο στον ουρανό», για να χρησιμοποιήσουμε τη γνωστή φράση του Μαρξ για την Κομμούνα του Παρισιού, η Αριστερά έχει ήδη κυβερνήσει με συνοδηγό τον Πάνο Καμμένο και έχει υποστεί μια σειρά από ήττες σε αδιάβλητες εκλογές.

Δεν πρέπει λοιπόν να θεωρηθεί τυχαίο το γεγονός ότι η εμμονή στο να φύγει επιτέλους ο Μητσοτάκης είναι το μόνο αίτημα της Αριστεράς. Σε αυτό συμφωνούν οι πάντες στην αντιπολίτευση. Ως γνωστόν, όμως, η δαιμονοποίηση έχει δύο όψεις. Η πρώτη είναι φανερή. Η δεύτερη υποβάλλει έμμεσα την ιδέα ότι εκείνοι που πολεμούν τον δαίμονα είναι εξ ορισμού άγγελοι. Ή, αλλιώς, η δαιμονοποίηση λειτουργεί ως αγιοποίηση.

Και στη σημερινή συγκυρία αυτό οδηγεί στο συμπέρασμα ότι η λύση της αντίφασης ανάμεσα στην Αριστερά που πείθει όταν αρνείται και απογοητεύει όταν κυβερνά θα παραμείνει κρυφή και ανεξίτηλη.