Αφορμή για τους προβληματισμούς και τις σκέψεις που ακολουθούν στάθηκε το άρθρο του συναδέλφου Γιάννου Θανασέκου με τον τίτλο «Γαλλία: καθεστωτική κρίση» (δημοσιεύθηκε στην «Εφ.Συν., 19.08.2024). Σ’ αυτό το κείμενό του ο συνάδελφος, με στέρεη θεωρητική επιχειρηματολογία και ταυτόχρονα με βαθιά ιστορική γνώση, υποστηρίζει (με τα δικά μου λόγια) ότι η 5η Γαλλική Δημοκρατία υπό τον Μακρόν περνάει «καθεστωτική κρίση».
Εδώ και δυο-τρεις δεκαετίες οι ευρωπαϊκές πολιτικές κοινωνίες μετασχηματίζονται, μεταμορφώνονται, υιοθετούν ένα εντελώς διαφορετικό οργανωτικό και λειτουργικό μοντέλο σε σχέση προς το μεταπολεμικό. Υπάρχουν φαινόμενα μετασχηματισμού και μεταμόρφωσης τα οποία ως εμπειρικές καταστάσεις εντοπίζονται διά γυμνού οφθαλμού. Και άλλες εκδοχές μετασχηματισμού τις οποίες για να αντιληφθούμε θα πρέπει να σκάψουμε βαθιά στις δομές της κάθε κοινωνίας.
Κάνω αυτές τις παρατηρήσεις, για να μπορέσουμε να συλλάβουμε τι ακριβώς συμβαίνει στη γαλλική πολιτική κοινωνία το τελευταίο διάστημα. Το αδιαμφισβήτητο εμπειρικό γεγονός είναι ότι η Γαλλία εδώ και δύο μήνες (μετά τις κοινοβουλευτικές εκλογές και του β’ γύρου της 7ης Ιουλίου) δεν έχει κυβέρνηση. Και επιχειρείται να ερμηνευθεί αυτή η συνθήκη ακυβερνησίας στο Παρίσι με ποικίλα ετερόκλητα ερμηνευτικά σχήματα. Κατηγοριοποιούνται αυτές οι ερμηνείες σε δύο εκδοχές: η μία λέει ότι έχουμε να κάνουμε με «καθεστωτική κρίση» (η άποψη του Θανασέκου) και η άλλη (πολιτικο-δημοσιογραφική) υποστηρίζει ότι το Παρίσι ως «ακυβέρνητη πολιτεία» προέκυψε από το πολιτικό ενδιαφέρον (Interesse) του προέδρου Μακρόν να έχει τον πλήρη έλεγχο των πολιτικών πραγμάτων.
Πράγματι το Παρίσι (η πρωτεύουσα του δέκατου ένατου αιώνα, κατά τον Βάλτερ Μπένγιαμιν, και ο τόπος των εξεγέρσεων και των επαναστάσεων) βρίσκεται μπροστά σε πολιτικά και συνειδησιακά αδιέξοδα. Οχι μόνον δεν μπορεί να κυβερνηθεί, αλλά προ πάντων δεν μπορεί να προσανατολιστεί στον παγκόσμιο χάρτη των ιστορικών εξελίξεων. Γιατί, εάν υποθέσουμε ότι ακόμη και στην περίπτωση που μέχρι να δημοσιευτούν αυτές οι σκέψεις έχει σχηματιστεί κυβέρνηση στο Παρίσι, οι προβληματισμοί μου δεν ακυρώνονται.
Οσα συμβαίνουν στη σύγχρονη γαλλική πολιτική κοινωνία έχουν τις ρίζες τους στην εγγενή ηγεμονική δομή του κυρίαρχου. Σε αντίθεση προς τη γερμανική πολιτική κοινωνία η οποία μεταπολεμικά δομήθηκε και λειτούργησε ως το πρότυπο της δημοκρατίας, η γαλλική πολιτική κοινωνία δεν έχει απαλλαγεί από το σύνδρομο του ηγεμόνα. Πράγματι, όλοι ανεξαιρέτως οι πρόεδροι της μεταπολεμικής γαλλικής πολιτικής κοινωνίας υπήρξαν «ηγεμόνες». Η πολιτική εξουσία τους ήταν και εξακολουθεί να είναι ηγεμονία. Δεν συμφιλιώθηκε με τις δημοκρατικές-διαβουλευτικές διαδικασίες.
Τα πολιτικά πράγματα στη Γαλλία διαμορφώθηκαν όπως διαμορφώθηκαν επειδή ένα ρήγμα δημιουργήθηκε ανάμεσα στο κράτος και την κοινωνία. Το χάσμα αυτό ανάμεσα στο θεσμικό πλαίσιο του κράτους της πολιτικής εξουσίας και της διοίκησης από τη μία και στην οικονομικο-κοινωνική πραγματικότητα της ίδιας της γαλλικής κοινωνίας από την άλλη ήταν μέχρι τις πρόσφατες κοινοβουλευτικές διαδικασίες αόρατο. Η περιώνυμη «χρονοτριβή του ηγεμόνα» Μακρόν να σχηματίσει κυβέρνηση οδήγησε στην αποκάλυψη του χάσματος κράτους-κοινωνίας. Τι ακριβώς συνέβη; Το θεσμικό ηγεμονικό κράτος οχυρώνεται γύρω από τον εαυτό του. Οι εξουσίες του προέδρου είναι οι ίδιες δομές κυριαρχίας και όχι δημοκρατίας. Το γαλλικό θεσμικό κράτος στις αρχές του εικοστού πρώτου αιώνα είναι ένα απομεινάρι των παρελθόντων αιώνων. Η γαλλική πολιτική κοινωνία ως κράτος, ως πολιτική εξουσία, ως διοικητικός μηχανισμός έχει ανάγκη από ριζικές μεταρρυθμίσεις. Ο υπό εξέλιξη μετασχηματισμός της θα πρέπει να εκφράσει τα κοινωνικά αιτήματα. Και αυτά τα αιτήματα δεν περιορίζονται στο πλαίσιο των μεταρρυθμίσεων του κοινωνικού κράτους ή του κράτους δικαίου. Εκφράζουν βαθύτερες στάσεις πολιτικού προσανατολισμού της γαλλικής κοινωνίας.
Η γαλλική κοινωνία του παρόντος ως κοινωνική οντότητα είναι εντελώς διαφοροποιημένη σε σχέση με τη μεταπολεμική. Και δεν αναφέρομαι μόνον στη σχετική ανθρωπογεωγραφία και ό,τι σημαίνει κάτι τέτοιο. Δεν «φταίνε» οι μετανάστες, οι πρόσφυγες, οι περιπλανώμενοι ανά τον κόσμο. «Φταίει» η γαλλική ηγεμονική πολιτική εξουσία που δεν «ακούει τα μηνύματα» του καιρού μας. Ο «μικρός Ναπολέων» που ονομάζεται Μακρόν θα περάσουν χρόνια για να καταλάβει ότι «ηγεμονεύει» σε μια διαφορετική κοινωνία, σ’ έναν διαφορετικό κοινωνικό βιόκοσμο σε σχέση με τον κοινωνικό μετασχηματισμό π.χ. του Μιτεράν!
Τελικά πού καταλήγει κανείς; Δεν μπορώ να ξέρω πού θα καταλήξει ο σκεπτόμενος πολίτης της εποχής μας σχετικά με τα γαλλικά πολιτικά πράγματα. Το τελικό συμπέρασμα για την πολιτική κρίση μπορεί να είναι είτε η «προσωρινή ακυβερνησία» είτε η δομική «καθεστωτική κρίση»! Ενα όμως πράγμα θα ακολουθεί τη γαλλική πολιτική κοινωνία του παρόντος σε κάθε βήμα εξέλιξής της. Και αυτό το «πράγμα» είναι το χάσμα (η «διαφορά» που θα έλεγε ο Ντεριντά) ανάμεσα στο γαλλικό ηγεμονικό κράτος και τη σύγχρονη διαφοροποιημένη γαλλική κοινωνία, της οποίας τα αιτήματα και οι στάσεις πολιτικού προσανατολισμού της διαμορφώνουν τις νέες πολιτικές συνθήκες της εποχής μας.
*Πολιτικός φιλόσοφος
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας