Σε κάθε ζήτημα της εποχής μας που επιδρά στην ποιότητα ζωής, στην ασφάλεια, στη συνείδηση ή στην ελευθερία των ανθρώπων, διαμορφώνεται αμέσως μια κυρίαρχη ιδεολογία, απόλυτα ταυτισμένη με τις βουλές, τους σχεδιασμούς και τις προτεραιότητες ενός συστήματος εξουσίας που υπερβαίνει τις εκάστοτε κυβερνήσεις, σε βαθμό που τα πρόσωπα και τα κόμματα που απαρτίζουν τις τελευταίες να μην έχουν πια καμία απολύτως σημασία - αρκεί να παίζουν τον ρόλο που τους έχει δοθεί. Η εκάστοτε κυρίαρχη ιδεολογία ενδύεται αμέσως τον μανδύα της πολιτικής ορθοφροσύνης και της επιστημονικής εγκυρότητας, μέσω διάφορων καθεστωτικών ειδικών κάθε είδους - επιδημιολόγων, κλιματολόγων, διεθνολόγων, οικονομολόγων, συνταγματολόγων και ούτω καθεξής, αναλόγως της κάθε περίπτωσης. Το εάν αυτή η επιστημονική εγκυρότητα αυτοακυρώνεται φτάνοντας και ενίοτε ξεπερνώντας τα όρια του παραλογισμού και του γκροτέσκο ουδόλως ενδιαφέρει.
Οποιοσδήποτε, συνεπώς, διανοηθεί να την αμφισβητήσει προτείνοντας μια διαφορετική προσέγγιση και εκφέροντας μια αιρετική άποψη είναι αυτομάτως και άνευ ετέρου επικίνδυνος λαϊκιστής -δεξιός ή αριστερός, αδιάφορο, αφού έχει φροντίσει για αυτό η θεωρία των δύο άκρων-, αρνητής, πράκτορας ή χρήσιμος ηλίθιος εχθρικών δυνάμεων, συνωμοσιολόγος ή/και ψεκασμένος. Δεν υπάρχει μεγαλύτερο αντι-κίνητρο για έναν επιστήμονα, ακαδημαϊκό, διανοούμενο ή πολιτικό από το να παραδοθεί στη δημόσια χλεύη ή από το να χαρακτηριστεί «ακραίος» και συνεπώς να «ακυρωθεί». Ετσι διασφαλίζεται σε ένα πρώτο επίπεδο η συμμόρφωση.
Εξάλλου, εάν κάποιος αναζητήσει διέξοδο από τη λοβοτομική προπαγάνδα των συστημικών ΜΜΕ στις ψηφιακές πλατφόρμες και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, θα διαπιστώσει ότι το μακρύ χέρι του νόμου έχει φτάσει κι εκεί, για να τον προστατεύσει στοργικά από τη βλαπτική επιρροή της παραπληροφόρησης. Το τι συνιστά παραπληροφόρηση, ασφαλώς, το καθορίζει αυθαίρετα όποιος θέτει τους κανόνες. Ο,τι δεν καταφέρουν οι αλγόριθμοι διαμορφώνοντας echo chambers όπου δεν ακούγεται καν η αντίθετη άποψη, θα το αναλάβει η νομοθεσία περί ελέγχου περιεχομένου και πρόσβασης στα δεδομένα των χρηστών, κάτι που υπερβολικά συχνά μεταφράζεται σε μια νέα μορφή λογοκρισίας. Ο δημόσιος διάλογος, ανεξάρτητα από το μέσο όπου λαμβάνει χώρα, υποχρεούται να διεξάγεται μέσα σε ένα προκαθορισμένο πλαίσιο και με τη χρήση μιας προκαθορισμένης γλώσσας, γεγονός που υπερβαίνει καταχρηστικά τη θεμιτή παρέμβαση του κράτους για την αποτροπή εγκληματικών πράξεων που ενδημούν στο ψηφιακό σύμπαν. Αυτό σημαίνει ότι η ελευθερία της σκέψης και η ελευθερία της έκφρασης, συμπληρωμένες από την προστασία της ιδιωτικότητας, είναι -και πάλι όπως παλιά, αλλά υπό άλλες συνθήκες- τα πεδία μάχης για την ανθρώπινη αξιοπρέπεια στην εποχή μας.
Ομοίως δεν έχει πλέον σημασία τι και ποιους ψηφίζει ο λαός. Ο λαός είναι εξ ορισμού ευάλωτος απέναντι στις σειρήνες του λαϊκισμού και δεν διαθέτει τη βαθιά γνώση των πραγμάτων που απαιτεί η σύγχρονη πολιτική σκέψη και πράξη. Εάν, παρ’ ελπίδα, ο λαός ψηφίσει κάποιο κόμμα ή κάποιο πολιτικό πρόσωπο που παρεκκλίνει της μιας και μόνης αποδεκτής αλήθειας (και πάλι, είναι εντελώς αδιάφορο αν αυτό θα προέρχεται από τον χώρο της Δεξιάς ή της Αριστεράς), τότε η δημοκρατία που δεν έχει αδιέξοδα θα φροντίσει να υψώσει firewalls και cordons sanitaires, ούτως ώστε να διασφαλίσει ότι καμία δημοκρατικά εκφρασμένη λαϊκή βούληση αλλαγής ή διαμαρτυρία δεν θα μεταφραστεί ποτέ σε πολιτική πράξη.
Ο κίνδυνος για τη δημοκρατία και τις αξίες μας είναι τόσο μεγάλος, ώστε να δικαιολογεί πλήρως την αναστολή ή ακόμα και την ευθεία παραβίαση όλων των θεμελιωδών κανόνων της συνταγματικής τάξης και της δικαιοκρατίας που αποτέλεσαν τους πυλώνες του ευρωπαϊκού -και ευρύτερα του δυτικού- πολιτικού πολιτισμού από την εποχή της Αμερικανικής και της Γαλλικής Επανάστασης. Και που είναι, μεν, αμφότερες ιερές, αλλά, όπως διαβάζουμε σε κορυφαία αμερικανικά και ευρωπαϊκά έντυπα, μπορεί να είναι και επικίνδυνες και να έχει έρθει η ώρα να αντικατασταθούν με κάτι περισσότερο «μοντέρνο». Η πολλή δημοκρατία τελικά βλάπτει τη δημοκρατία και οι (μόνιμες) καταστάσεις ανάγκης απαιτούν (μόνιμα) κατασταλτικά μέτρα. Αν αυτό σημαίνει ότι το καθεστώς εξαίρεσης πρέπει να γίνει η νέα πολιτική κανονικότητα, ας είναι. Η συνταγματική δημοκρατία είναι παρωχημένη, έχει ανατείλει η εποχή της πεφωτισμένης τεχνοκρατίας.
Είναι τρομακτικό και αποκαρδιωτικό, αλλά μπορεί κανείς εύκολα πλέον να φανταστεί μια κατάσταση πραγμάτων όπου όλο και περισσότερα άτομα, μέσα στον κυκεώνα πληροφόρησης και ερεθισμάτων της ψηφιακής δυστοπίας στην οποία διαβιοί ο άνθρωπος του 21ου αιώνα, δεν θα είναι σε θέση όχι να αμφισβητήσουν την καθεστωτική αλήθεια, αλλά ούτε να διαμορφώσουν και να εκφράσουν κάποια πραγματικά αυτόνομη και κριτική σκέψη έξω από το κέλυφος του infospace όπου αλληλεπιδρούν. Δεν θα διαθέτουν καν τα απαραίτητα διανοητικά και γλωσσικά εργαλεία για κάτι τέτοιο.
Πράγμα που, από την άλλη πλευρά, περιγράφει το καθήκον κάθε ανθρώπου που θέλει ακόμα να λογίζεται ελεύθερα.
* Δικηγόρος, διδάκτορας Πανεπιστημίου Αθηνών
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας