Το φιλιατρό είναι το χείλος του πηγαδιού. Κατ’ επέκταση, το ίδιο το πηγάδι. Μεσαιωνικής προέλευσης λέξη, το «φλερτόν», έγινε «φρεατρόν» και, αργότερα, έγινε το γνωστότερο φρέαρ. Το φιλιατρό είναι περίπου λέξη καλοκαιρινή. Οταν η λάβρα για να ξεθυμάνει στην καρδιά του θέρους γυρεύει το νερό. Οταν όλα στο κάθετο λιοπύρι -ο μεγάλος καύσωνας και η φλεγόμενη έκτακτη ανάγκη, στην Εύβοια ή τη Δαδιά- ζητούν ένα μόνο πράγμα: το νερό. Με ανοιχτό το ερώτημα αν μιλάμε για δίψα, για δικαίωμα πρόσβασης των ανθρώπων στο δημόσιο αγαθό ή για εργαλείο μόστρας (λ.χ. πισίνα στα νησιά) ή για τρελούς τζίρους και σενάρια μεγέθυνσης της γνωστής ποντικομαμής των ιδιωτικοποιήσεων.
Ομως, ας σταθούμε στα βασικά. Το φιλιατρό είναι λέξη, τρόπον τινά, δεμένη με τον Διονύσιο Σολωμό. Η σκοτεινή ιστορία που μας αφηγήθηκε το 1826 όταν έπεφτε το Μεσολόγγι, αφορούσε ένα καλοκαιρινό πλην ιδρυτικό τραύμα. Μιλάω για το μνημειώδες έργο του «Η γυναίκα της Ζάκυθος» στο οποίο ο ποιητής ξεκαθάριζε πως «...ήτανε καλοκαίρι, και ήταν η ώρα οπού θολώνουνε τα νερά...»
Από τις πρώτες κιόλας γραμμές, βλέπουμε το φιλιατρό. Ο αφηγητής, ο ιερομόναχος Διονύσιος (δηλαδή, ο ποιητής) είχε ακουμπήσει τις παλάμες των χεριών του στο φιλιατρό και είχε σκύψει για να δει αν είχε νερό το πηγάδι. Και είδε ότι ήταν μισογεμάτο (ή, αν προτιμάτε, μισοάδειο). Ομως, μετρώντας τα δάχτυλα των δυο χεριών του πάνω στο φιλιατρό, και ψάχνοντας να βρει πόσοι τάχα είναι οι δίκαιοι άνθρωποι, «στενευότανε» (στεναχωριόταν) γιατί -με τα λόγια του- «Εμνέσκανε αποκάτου από τα μάτια μου τα τρία δάχτυλα μοναχά, και τα εχτυπούσα ανήσυχα απάνου στο φιλιατρό για να βοηθήσω το νου μου να εύρει κάνε τρεις δίκαιους». Ο Σολωμός ήξερε τι έλεγε περί δικαίων και αδίκων. Το μότο της εποχής ήταν το «νόμος και ισχύς αι λίραι του δανείου» και -όπως σημείωνε ο Κ. Παπαρρηγόπουλος- τον Απρίλιο του 1826 όταν ανέλαβε η κυβέρνηση Α. Ζαΐμη, στο ταμείο υπήρχαν μόνον 16 γρόσια· ούτε μία λίρα για να σωθεί το Μεσολόγγι.
Με αυτή την ιστορία, λέω απλά ότι η απάντηση στα προβλήματα αλλά και στα ερωτήματα των πολιτών δεν είναι το «41%» ούτε το μίσθαρνο σκορ της επανεκλογής για δέκα ή είκοσι χρόνια. Σίγουρα δεν είναι τα κουπόνια διά παν αμάρτημα. Η απάντηση είναι η αλήθεια και η ανθρωπιά. Με δυο κουβέντες, «η απεθύμια του καλού» όπως την περιέγραψε ο Σολωμός. Οχι ο κομπασμός, ούτε τα λάθη των άλλων για συμψηφισμό των δικών.
Αλλά τι τα θέλετε; «Η αλήθεια είναι πάντοτε παράλογος, και διά τούτο δεν την λέγουσι ποτέ οι φρόνιμοι και ηλικιωμένοι άνθρωποι, αλλά την ομολογούσιν οι μεθυσμένοι, οι τρελοί, οι άρρωστοι και τα μικρά παιδία», έλεγε στους «Εμπόρους των Εθνών», ο Παπαδιαμάντης. Το ίδιο έλεγε μισό αιώνα αργότερα η Διδώ Σωτηρίου στο «Κατεδαφιζόμεθα» μιλώντας για την εποχή της δωσίλογης Δεξιάς και των εθνικοφρόνων: «Κρύο πράμα η αλήθεια... Πικρή η άτιμη, φαρμάκι...». Το ίδιο και ο Σολωμός στον «Διάλογον» (που έγραψε στη Ζάκυνθο κατά το 1824): «... η αλήθεια είναι καλή Θεά, αλλά τα πάθη του ανθρώπου συχνότατα την νομίζουν εχθρή».
Ποια είναι τάχα η στοχαστική και πρακτική απάντηση σ’ αυτή τη γενεαλογία; Αν για το καυτό καλοκαίρι του 2024 ακολουθήσουμε τον Σολωμό και σκύψουμε στο δικό μας φιλιατρό, θα μπορέσουμε ίσως να δούμε την «κατοικιά της ψυχής» των πρώτων στα χειρότερα και των τελευταίων στα καλύτερα. Θα δούμε το παράδοξο του ανθέλληνα υπερπατριώτη. Θα καταλάβουμε, κοντολογίς, πώς εξαφανίστηκαν τα σκάνδαλα ένεκα της τοξικής σκευωρίας. Θα δούμε τις αναλογίες υποκρισίας, ιδιοτέλειας, ψευδολογίας και πηχτής επιτελικής ανικανότητας. Θα δούμε το «φθίνον έθνος», την «ξεπουπουλιασμένη κότα», την «καχεκτική δημοκρατία», τις «φυλές της μεταπολίτευσης», τα εκσυγχρονιστικά «ξεβλαχέματα» και τους θλιβερούς «μονολόγους». Καλό είναι να διαβάζουμε τη Θεία Γραφή και τη Χαλιμά. Αλλά όταν πάνε στράφι όλα τα πατερημά, κάτι δεν πάει καλά. Κι αν όλα μαζί δείχνουν αιώνες παραμυθιάσματος της χώρας, κάτι πάει πολύ στραβά. Τι κι αν όλα δίνουν ύλη για προβολές που παγώνουν το αίμα; Οι καμποτίνοι της κυβέρνησης κι όσοι θέλουν να ξανακυβερνήσουν δεν έχουν καμία εικόνα της Ελλάδας για το 2050.
Τι να κάνω «... ασήκωσα τα τρία μου έρμα δάχτυλα και έκαμα το σταυρό μου» είπε ο εθνικός ποιητής. Γνωρίζω κάτι παπάδες που το κάνουν για να το πουλήσουν· το ίδιο και μερικούς αηδιαστικούς σαλίγκαρους που το κάνουν για το θεαθήναι του Δεκαπενταύγουστου. Και, αφού πρώτα έχουν κατακλέψει το παγκάρι, σφιχταγκαλιάζουν τα εικονίσματα. Θα τα πάρουν, θα τ’ αφήσουν; Δεν πρέπει να με ρωτάτε τέτοια.
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας