Το βραχυκύκλωμα στην Κύπρο

Στις 3 Αυγούστου στο Πολιτιστικό Κέντρο του Δήμου Αμμοχώστου στη Δερύνεια, μια ανάσα από το κατεχόμενο Βαρώσι, ο πρόεδρος Ν. Χριστοδουλίδης απευθύνθηκε στους πρόσφυγες που περιμένουν μισό αιώνα να επιστρέψουν στην πόλη τους, λέγοντας: «Εχω βολιδοσκοπηθεί από τα Η.Ε. για να συμμετάσχω στις 13 Αυγούστου σε τριμερή συνάντηση με τον γ.γ. των Η.Ε. (και τον Τουρκοκύπριο ηγέτη Ερσίν Τατάρ) στη Νέα Υόρκη».

Κατάθλιψη

H αναφορά Χριστοδουλίδη περί βολιδοσκόπησης προκάλεσε προς στιγμήν ενδιαφέρον, αλλά όχι αρκετό για να αποβάλει τη βαθιά κατάθλιψη των προσφύγων. Οι Βαρωσιώτες ηλικιωμένοι πρόσφυγες, όσοι έζησαν στην κοσμοπολίτικη πόλη και είναι ακόμα εν ζωή, έμοιαζαν τσακισμένες φιγούρες. Ακουγαν τον Χριστοδουλίδη αποκαμωμένοι από τις δεκαετίες αναμονής. Μετρούν χαμένες ευκαιρίες –η πρώτη ήδη από το 1978, η πιο πρόσφατη το 2017– για λύση του Κυπριακού, αλλά η ηγεσία τους προτίμησε την άρνηση και τον… μακροχρόνιο αγώνα. Η «βολιδοσκόπηση» για τριμερή συνάντηση δεν τους συγκίνησε ιδιαίτερα.

Η δεύτερη γενιά Βαρωσιωτών, επίσης παρόντες στην αντικατοχική εκδήλωση, ήταν παιδιά το ‘74 με αθώες αναμνήσεις. Τώρα πια μεσήλικες και ζυμωμένοι με τους Κυπρίους πολιτευτές, ένιωσαν αγανάκτηση από τη μακροσκελή ομιλία Χριστοδουλίδη, διανθισμένη με φιλολογίες. Πολλοί γνωρίζουν τι έκαναν το 2017 ο τέως πρόεδρος Αναστασιάδης και δίπλα του ο Χριστοδουλίδης, όταν σηκώθηκαν και έφυγαν από τις συνομιλίες την πιο κρίσιμη στιγμή.

Αμέτρητες δηλώσεις ακολούθησαν από τον Χριστοδουλίδη ότι «φτάσαμε στο παρά πέντε» και ότι «οι συνομιλίες θα συνεχιστούν». Ετσι ξεγέλασαν τον κόσμο και διέλυσαν το διαπραγματευτικό πλαίσιο, αποκρύβοντας την ατζέντα τους: εξουσία, διαφθορά, χρυσά διαβατήρια στους Ρώσους, απευθείας αναθέσεις εκατοντάδων εκατομμυρίων στους Κινέζους.

Τώρα, ως πρόεδρος ο Χριστοδουλίδης εκλιπαρεί να κάνει τριμερή συνάντηση με τον Ερσίν Τατάρ. Μέχρι το 2020 που είχαν συνομιλητή τους τον μετριοπαθή Μουσταφά Ακιντζί, τον απέφευγαν, απορρίπτοντας τη δημόσια πρόσκλησή του (4/5/2018) να υπογράψουν στρατηγικό πλαίσιο συμφωνίας με βάση τα 6 σημεία-κατευθύνσεις του γενικού γραμματέα.

Μοναχικοί

Στην πρώτη γραμμή της αντικατοχικής εκδήλωσης η κομματική και δημοτική ηγεσία, ελάχιστοι ξένοι, παρόντες από αίσθηση καθήκοντος, άκουσαν την είδηση για τριμερή θετικά, χωρίς να ξεπεταχτούν από τη θέση τους. Καλύτερα να συνομιλεί κανείς, παρά να είναι στο απόλυτο «μηδέν». Ακόμα και το Βαρώσι χάνεται, αφού έχει πια ανοίξει για εποικισμό και σχέδια ανάπτυξης.

Το καταθλιπτικό τοπίο συμπλήρωσε το καλλιτεχνικό πρόγραμμα, σε ακούσματα Θεοδωράκη και φωτογραφίες από το Βαρώσι: «γη που νοσταλγώ, Αμμόχωστος», ο πιο διάσημος στίχος. Δυστυχώς, όλα έμοιαζαν σε επανάληψη, καθώς οι Κύπριοι χρόνο με τον χρόνο μένουν περισσότερο μοναχικοί, κλεισμένοι στο παρελθόν τους.

Καθαρή εικόνα

Την επομένη, η κοινή γνώμη σχημάτισε καλύτερη εικόνα. Ο Ερσίν Τατάρ βγήκε μπροστά (4/8) με κατηγορηματική άρνηση σε κάθε συνάντηση. Ο ΟΗΕ ανέστειλε την παρασκηνιακή διαβούλευση, μπροστά στο προφανές: μόνο εφόσον αποδίδει μια βολιδοσκόπηση, δημοσιοποιείται. Ο δε υπεύθυνος να το κάνει είναι αυτός που μεσολαβεί κι όχι τα ενδιαφερόμενα μέρη. Η σπουδή Χριστοδουλίδη εν τέλει βόλεψε και τους δύο να μπουν στο γνωστό παιχνίδι ευθυνών, απευθύνονται στο εσωτερικό ακροατήριό τους.

Από όσα συμβαίνουν τις τελευταίες εβδομάδες, βγαίνουν συμπεράσματα. Ο ΟΗΕ αδυνατεί να χειριστεί τη μικροπολιτική στην Κύπρο. Η Μαρία Ανχελα Ολγκίν έχει δημόσια εκθέσει τη διαλυτική στάση Χριστοδουλίδη-Τατάρ. Η προτροπή σε ανοιχτή επιστολή της (7/7) «τώρα πρέπει να σκεφτούμε διαφορετικά» είναι σημαντικό να αξιοποιηθεί. Πώς;

Μοχλός

O μόνος μοχλός στήριξης της προσπάθειας του ΟΗΕ σε αυτή τη συγκυρία είναι ο πολιτικός διάλογος Ελλάδας-Τουρκίας. Η διαφύλαξη του θετικού κλίματος αποτελεί ζωτικό συμφέρον και στις δύο πλευρές του Αιγαίου. Ο διάλογος έδωσε τη δυνατότητα απευθείας επικοινωνίας των δύο ΥΠΕΞ, Γ. Γεραπετρίτη και Χ. Φιντάν, μεταξύ τους και με την Ολγκίν για τα ζητήματα του Κυπριακού.

Από τα γεγονότα είναι φανερό ότι ο Ερσίν Τατάρ δεν εξυπηρετεί την τουρκική εξωτερική πολιτική, αφού ζημιώνει την προοπτική της Αγκυρας στις ευρωτουρκικές σχέσεις. Ο Φιντάν (Χαβαντίς, 7/8) κάλεσε σε συνάντηση τον Ουνάλ Ουστέλ (Τουρκοκύπριο «πρωθυπουργό») διαβιβάζοντας την ενόχληση της Αγκυρας για τις δηλώσεις Τατάρ στο ζήτημα της τριμερούς. Η τουρκική διπλωματία εκτιμά ότι ο Χριστοδουλίδης έχει εύκολο έργο απέναντι στον Τατάρ. Σε προηγούμενη περίοδο, ο ίδιος ο Ερντογάν είχε προβεί σε συστάσεις στον Τατάρ «να μη λέει κουβέντες που θα του δένουν τα χέρια» (18/12/23).

Η συντήρηση του αδιεξόδου στο Κυπριακό είναι η μόνη τροφή για τον Ερσίν Τατάρ για να επανεκλεγεί το 2025. Πολύ πιθανόν να έχει αξιόλογο αντίπαλο, τον μετριοπαθή ηγέτη της τουρκοκυπριακής Αριστεράς, Τουφάν Ερχουρμάν. Το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα του οποίου ηγείται είναι πρώτο κόμμα με 34%. Οι Τουρκοκύπριοι ψηφοφόροι είναι δυσαρεστημένοι τόσο από την απουσία προοπτικής για το Κυπριακό όσο και από την εσωτερική οικονομική κατάσταση.

Δεν είναι η πρώτη φορά που ο Ερντογάν άλλαξε την τουρκική πολιτική στο Κυπριακό. Το 2003 παραμέρισε τον Ραούφ Ντενκτάς υπέρ του Μεχμέτ Αλί Ταλάτ. Το 2015 επέτρεψε την εκλογή του Μουσταφά Ακιντζί και του έδωσε ευχέρεια για λογικό συμβιβασμό. Αυτό μπορεί να ξανασυμβεί και το 2025.

Γενναιότητα

Η περίπτωση του Χριστοδουλίδη είναι επίσης προβληματική για τον ΟΗΕ. Ενώ διατείνεται ότι θέλει συνομιλίες, δεν δεσμεύεται στα ουσιώδη που μπορούν να ξεμπλοκάρουν τη διαπραγμάτευση: πολιτική ισότητα - εκ περιτροπής προεδρία, αποτελεσματική συμμετοχή - τουλάχιστον μία τουρκοκυπριακή ψήφος σε πλειοψηφική εκτελεστική απόφαση. Ο Χριστοδουλίδης αντιτάσσει ότι ο Τατάρ αξιώνει «κυριαρχική ισότητα» και «ισότιμο διεθνές καθεστώς» και έτσι, το «βραχυκύκλωμα» γίνεται πλήρες. Η Ολγκίν το βιώνει εδώ και μήνες, αλλά το πρώτο ουσιώδες βήμα για να ξεπεραστεί δεν πρόκειται να γίνει από την Τουρκία, αλλά από τους Κυπρίους, ή τουλάχιστον έναν από αυτούς!

Η συμβολή της Ελλάδας για να διατηρηθεί το μομέντουμ της προσπάθειας του ΟΗΕ είναι αξιοσημείωτη. Η ελληνική κυβέρνηση αναγνωρίζει ότι η πρόοδος στα ελληνοτουρκικά έχει πολύ δύσκολα πολιτικά σημεία (χωρικά ύδατα, υφαλοκρηπίδα), αλλά η αδράνεια στο Κυπριακό λειτουργεί σαν ωρολογιακή βόμβα, ακόμα και για τη διαφύλαξη του υφιστάμενου κλίματος (οικονομική συνεργασία, ανταλλαγές). Ο πρωθυπουργός Κ. Μητσοτάκης εμμέσως αποδοκίμασε την πολιτική της ακινησίας 7 χρόνων (20/7), ενώ σε αυτήν ο ΥΠΕΞ Γ. Γεραπετρίτης προσέθεσε και την έλλειψη πολιτικής γενναιότητας.

Δεν είναι μυστικό ότι η υπόσκαψη του ελληνοτουρκικού διαλόγου βρίσκει υποστηρικτές στην κεντρική πολιτική σκηνή της Ελλάδας και της Κύπρου, καθώς και μια εντελώς ακατέργαστη κοινή γνώμη, με αχαλίνωτα ΜΜΕ στον λαϊκισμό. Το δε «κυπριακό» λόμπι βγήκε πανέτοιμο, βάλλοντας ασύστολα εναντίον του Γ. Γεραπετρίτη.

* Το άρθρο αναδημοσιεύεται στην εφημερίδα «Πολίτης» της Κύπρου