Πού οδηγεί το παγκόσμιο σταυροδρόμι της Αμερικής;

Κυριολεκτικά μέσα σε περίπου μια βδομάδα τα όσα συνέβησαν και συμβαίνουν στην Αμερική, τη δημοκρατική ηγέτιδα του πλανήτη, με τις όποιες τοξικότητές της, είναι πολύ κρίσιμα για το παγκόσμιο σκηνικό. Οι εξελίξεις υπήρξαν ραγδαίες και ανατρεπτικές. Καταρχάς, ο Ντόναλντ Τραμπ έγινε στόχος δολοφονικής επίθεσης σε προεκλογική του συγκέντρωση, μία μέρα πριν το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα τον αναδείξει πανηγυρικά ως τον υποψήφιό του για την προεδρία στις εκλογές του Νοεμβρίου. Ενας εικοσάχρονος νεαρός, από την οροφή ενός κτιρίου –παρά την έντονη παρουσία της αστυνομίας και των μυστικών υπηρεσιών– τον στόχευσε το κεφάλι. Ομως μια τυχαία στροφή του κεφαλιού του Τραμπ τον διέσωσε. Τραυματίστηκε στο αυτί του για χιλιοστά. Υπήρξαν άλλα θύματα. Ενώ ο νεαρός εκτελέστηκε. Ομως, όλες οι μετέπειτα έρευνες δείχνουν πως ο νεαρός ήταν ένας λεγόμενος «μοναχικός λύκος». Κάθε άλλο παρά πολιτικοποιημένος και προφανέστατα διαταραγμένος.

Το σοκ στην Αμερική (όπου τέτοια περιστατικά έχουν μακρά ιστορία) ήταν μεγάλο. Ολο το πολιτικό σκηνικό μούδιασε απότομα καθώς και η κοινή γνώμη. Και τούτο διότι, ειδικά το τελευταίο διάστημα, η ακραία πολιτική πόλωση είχε κυριολεκτικά εκτροχιαστεί, τόσο με την κλασικά ακραία ρητορική του Τραμπ, όσο και με εκείνη του Μπάιντεν. Η χώρα ήταν βαθιά διχασμένη. Ενώ η απόπειρα δολοφονίας αποτελεί παθολογικό τέκνο της πόλωσης αυτής. Παράλληλα ο Τραμπ, ένας πολιτικός των άκρων, με έντονα λαϊκιστικά στοιχεία, σηκώνοντας τη γροθιά του από το έδαφος, όπου οι σωματοφύλακες τον έσπρωξαν –με δεδομένη τη λαϊκιστική του εκφορά– θα επαναλάμβανε επίμονα και γλαφυρά το πώς κάποιες «δυνάμεις» του τον διέσωσαν. Για να διασώσει, με τη σειρά του πλέον, τώρα ο ίδιος την Αμερική!

Η εικόνα, λοιπόν, που ξετυλίχτηκε, ξανά και ξανά, από τον Τραμπ είχε έναν στόχο καθαρά επικοινωνιακού χαρακτήρα: Ο ίδιος αυτοπαρουσιαζόταν ως «ισχυρός άνδρας» (strongman) και ηγέτης της Αμερικής σε δύσκολους καιρούς. Ταυτόχρονα, στη «μάχη των εικόνων», με τον κατάκοπο σωματικά αλλά και εκφραστικά (καθώς έχανε διαρκώς τα λόγια του) Μπάιντεν, ο Τραμπ έστελνε στους Αμερικανούς ψηφοφόρους του μήνυμα πως αυτός, και μόνον αυτός, μπορεί να σώσει τη χώρα τους. Αποτελούσε, λοιπόν, τη γερή και δυναμική ηγεσία που είχε απόλυτη ανάγκη η Αμερική σε εποχές συγκρούσεων και κινδύνων. Να σημειώσουμε, επίσης, πως ένας άλλος πολιτικός, ο Ρόναλντ Ρίγκαν που (μαζί με τον Ρούζβελτ) ήταν ο πιο επικοινωνιακός και σαγηνευτικός Αμερικανός πρόεδρος, όταν πυροβολήθηκε από κοντά, ήταν γελαστός και έλεγε αστεία. Ετσι, αφού γλίτωσε τη ζωή του, έγινε ακόμα πιο δημοφιλής!

Για τον Τραμπ, λοιπόν, η απόπειρα δολοφονίας ήταν ένα προσωπικό πολιτικό δώρο. Η απόστασή του στις δημοσκοπήσεις από έναν Μπάιντεν, που έμοιαζε εξουθενωμένος και σωματικά και νοητικά, διευρυνόταν. Η επιλογή ανάμεσα στους δύο πολιτικούς ήταν εκείνη ανάμεσα σε έναν ηγετικό, δυναμικό και φρέσκο Τραμπ και σε έναν πρόεδρο που πλέον η όλη παρουσία του ήταν η πεμπτουσία κάποιου που όφειλε να συνταξιοδοτηθεί άμεσα. Διότι, πάνω από όλα, εξέπεμπε σωματική και νοητική εξουθένωση.

Το επικίνδυνο με τον Τραμπ είναι ότι επιχειρεί να μετατρέψει το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα σε λαϊκιστικό. Το πιο απειλητικό σε μια παρόμοια διαδρομή είναι πως οι λαϊκιστές είναι συγκρουσιακοί και ακραίοι. Ως φαινόμενο, ο Τραμπ, εντός Αμερικής, υπήρξε πάντα πολωτικός. Και θα συνεχίσει στο ίδιο μονοπάτι. Αλλωστε έχει επιλέξει έναν νεαρό σαραντάρη, τον J.D. Vance, γερουσιαστή στο Οχάιο, ως διάδοχό του. Ο οποίος είναι η πεμπτουσία του λαϊκισμού. Το επικίνδυνο με τους όποιους λαϊκιστές είναι πως επενδύουν σε έντονα συναισθήματα. Οπως η οργή. Και η ρητορική του Τραμπ, αλλά και η όλη παρουσία του, είναι άκρως διχαστική. Εχοντας ως αντίπαλο τον ευάλωτο Μπάιντεν, ο Τραμπ καλλιέργησε την οργή. Ο εκλογικός επικοινωνιακός στόχος είναι να κερδίσει τις εργατουπόλεις, οι οποίες θα τον τροφοδοτήσουν με εκλέκτορες. Αλλωστε έτσι εξελέγη πρόεδρος στη μάχη με τη Χίλαρι Κλίντον. Αυτή προηγούνταν συνολικά κατά 2%, όμως στους εκλέκτορες των εργατουπόλεων σάρωσε ο Τραμπ.

Στρατηγικά, ο Τραμπ έχει πολύ εύπορους οικονομικούς χορηγούς. Ομως οι πιο κρίσιμοι είναι εκείνοι -όπως δείχνουν όλες οι δημοσκοπήσεις– οι οποίοι βρίσκονται στις εργατουπόλεις, όχι ως οι πιο φτωχοί, αλλά ως οι περισσότεροι που κατατάσσονται πάνω από αυτούς. Γενικά η ρητορική της οργής –συχνά με ανακριβείς ισχυρισμούς– είναι εκείνη που τροφοδοτείται από τον Τραμπ. Τώρα, λ.χ., η γενικότερη επικοινωνιακή του επένδυση είναι το να κλείσουν τα σύνορα στους μετανάστες που θα καταστρέψουν την Αμερική. Οπου υπάρχουν «οργισμένοι», ο Τραμπ καραδοκεί για να εκτινάξει την οργή τους.

Ενα σημαντικό ερώτημα είναι κατά πόσον ο Τραμπ μπορεί να εμπλέξει την Αμερική σε κάποιο πόλεμο ή κάποια αντίστοιχη περιπέτεια. Τα χρόνια που ήταν πρόεδρος, απέφυγε παρόμοιες εμπλοκές. Ενώ ο υπερτιμημένος Ομπάμα θα έστελνε στρατεύματα στο Αφγανιστάν και θα θώπευε σιωπηρά το πραξικόπημα του Αλ Σίσι που ανέτρεψε το δημοκρατικό εγχείρημα στην Αίγυπτο. Βεβαίως ο Τραμπ λάτρευε τις «φιλικές» δικτατορίες. Τον Αλ Σίσι, τον αδίστακτο νεαρό Σαουδάραβα διάδοχο του θρόνου. Θαυμάζει τον Νετανιάχου. Δεν του άσκησε καμιά κριτική για τις πρωτοφανείς βιαιότητες στη Γάζα. Ευτυχώς η Κάμαλα Χάρις υπήρξε παγερή με τον Νετανιάχου (κάτι που δεν συνέβη με τον Μπάιντεν).

Η περίπτωση της Κάμαλα Χάρις, λοιπόν, που ευτυχώς διαδέχτηκε τον Μπάιντεν και θα «μονομαχήσει» με τον Τραμπ, είναι μια θετική εξέλιξη. Είναι σοβαρή, στιβαρή και με ιδιαίτερα θετική παρουσία. Ενώ η μάχη Τραμπ και Κάμαλα Χάρις είναι απολύτως ανοιχτή. Οπως θα έγραφα σχετικά στο iEidiseis, ένα ιδανικό ντουέτο απέναντι στον Τραμπ θα ήταν δύο γυναικείες παρουσίες: πέρα από τη Χάρις, θα μπορούσε να ήταν αντιπρόεδρος η κυβερνήτης του Μίτσιγκαν Γκρέτσεν Ουίτμερ. Που όμως, δυστυχώς, δεν φαίνεται να το επιθυμεί. Πάντως, ήδη μια επαφή της με τη Χάρις έχει κλειδώσει.

Γενικότερα, είτε μας αρέσει είτε όχι, η Αμερική, με τη σημερινή της μορφή και το πολιτικό της σύστημα, είναι η ηγέτιδα του λεγόμενου Δημοκρατικού Στρατοπέδου. Από την ώρα που η ίδια είναι σε ένα επικίνδυνο σταυροδρόμι, οι όποιες επιπτώσεις από την ηγεσία την οποία θα επιλέξει, δεν αφορούν μόνο την ίδια. Αφορούν όλες τις δημοκρατίες. Παθογενείς ή μη. Οπως είναι τώρα τα πράγματα, παντού ελλοχεύουν κίνδυνοι. Διότι και οι δημοκρατίες περνούν τη δική τους σοβαρή κρίση. Αλλωστε, ουδέποτε στο παρελθόν, από την ώρα που οι δημοκρατίες άρχισαν να πολλαπλασιάζονται, δεν υπήρξε τόση ένδεια στο πολιτικό προσωπικό τους.

Εάν επικρατήσει ο Τραμπ στην Αμερική, που στρέφεται όλο και πιο έντονα σε μια λαϊκιστική διαδρομή, είναι άγνωστο σε τι βαθμό αυτόν τον λαϊκισμό θα τον κάνει αιχμηρό και επικίνδυνο όπλο του. Ή εάν αρκεστεί απλώς σε επικοινωνιακές διαδρομές. Η Κάμαλα Χάρις, όπως εμφανίζεται τώρα, φαίνεται να εκπροσωπεί απόψεις μετρημένες και συνετές. Αυτές πάντως είναι εποχές που οι εκπλήξεις από την υπερδύναμη δεν είναι ό,τι πιο ασφαλές. Ειδικά αν σε αυτές πρωταγωνιστεί ο Τραμπ. Το ζητούμενο από την υπερδύναμη είναι διπλό: Στο εσωτερικό της να αποφύγει την όποια πόλωση. Και εκτός των συνόρων της, να επιδείξει σύνεση σε όλες τις κινήσεις της, με δεδομένη την τοξική πραγματικότητα που μας περιβάλλει. Φυσικά, το τι τελικά θα προκύψει από την καθοριστική αυτή εκλογική μάχη είναι άγνωστο. Και σαφώς πιο σκοτεινό αν κερδίσει ο Τραμπ.

* Διδάκτωρ του Κέμπριτζ, επικοινωνιολόγος και συγγραφέας πολλών βιβλίων. Με πιο πρόσφατο το «Η τοξική εποχή μας» (Καστανιώτης, 2022).