Μπήκαμε αισίως στη Σαρακοστή· κάποιοι νηστεύουν αυτή την περίοδο, είτε συστηματικά είτε επιλεκτικά, άλλοι όχι. Ομως όλοι σχεδόν, νηστεύοντες και μη, ξέρουμε την παροιμιώδη φράση «ασθενής και οδοιπόρος αμαρτίαν ουκ έχει», που εξαιρεί από τη νηστεία όσους ασθενούν κι όσους ταξιδεύουν· η λογική της εξαίρεσης των οδοιπόρων ήταν ότι, τον καιρό που πλάστηκε η φράση, που δεν είναι πάντως αρχαία ή βυζαντινή, ο ταξιδιώτης δεν είχε τη δυνατότητα να επιλέξει φαγητό στο πανδοχείο όπου θα διανυκτέρευε.
Εδώ και μερικά χρόνια κυκλοφορεί στο Διαδίκτυο η άποψη ότι η φράση αυτή είναι παρεφθαρμένη και ότι το σωστό είναι «ασθενής και διπόρος». Αλλοι έχουν προτείνει άλλες λέξεις αντί για τον οδοιπόρο: ωδιπόρος, ωδειπόρος, ωδυπόρος. Υποτίθεται πως όλες αυτές οι λέξεις (διπόρος, ωδιπόρος, ωδειπόρος κτλ.) σημαίνουν την εγκυμονούσα ή τη θηλάζουσα γυναίκα.
Στην πραγματικότητα, όλες αυτές οι λέξεις είναι ανύπαρκτες. Δεν θα τις βρείτε ούτε στα σημερινά λεξικά, ούτε στα λεξικά της αρχαίας, ούτε στο Thesaurus Linguae Graecae (TLG) που αποθησαυρίζει το σύνολο της αρχαίας και βυζαντινής γραμματείας. Ακόμα, δεν είναι κανονικά σχηματισμένες. Ας πούμε, στα αρχαία ο τόνος ανεβαίνει στη σύνθεση, οπότε θα ήταν δίπορος, λέξη που σημαίνει τον τόπο που έχει δυο περάσματα.
Οπως άλλωστε έγραψε ο μακαριστός μητροπολίτης Ηλείας Γερμανός, σε άρθρο του που εύκολα μπορείτε να βρείτε ολόκληρο μέσω Γκουγκλ:
«Τελευταίως εμφανίζονται κάποιοι θεολογικοφιλολογούντες, οι οποίοι ανεκάλυψαν τάχα ότι αυτό που λέει και κατανοεί ο λαός μας αιώνες τώρα διά την νηστείαν, ακολουθώντας την Κανονική παράδοσι των πατέρων μας, ότι δηλαδή “ασθενής και οδοιπόρος αμαρτίαν ουκ έχει”, είναι τάχα λανθασμένον και ότι το ορθόν είναι να λέμε και να γράφωμε “ασθενής και ωδει(ι) πόρος (ή διπόρος) αμαρτίαν ουκ έχει”».
Και συνεχίζοντας ο σεβασμιότατος εκθέτει αναλυτικά για ποιο λόγο η λαϊκή παροιμία αναφέρεται όντως σε οδοιπόρους: αφενός ότι οι λέξεις ωδειπόρος, ωδιπόρος κτλ. δεν υπάρχουν σε κανένα λεξικό και αφετέρου ότι η εξαίρεση των οδοιπόρων είναι σύμφωνη και με τους ιερούς κανόνες και με την παράδοση της Εκκλησίας.
Γιατί όμως εμφανίστηκαν, τα τελευταία 20 χρόνια, αυτές οι «αναθεωρητικές» απόψεις;
Αφενός, κάποιοι συγχέουν την πίστη με την αυστηρότητα, οπότε θέλουν να μειώσουν τις εξαιρέσεις στη νηστεία. Αφετέρου, κάποιοι που θεωρούν ότι είναι μορφωμένοι πάνω από τον μέσο όρο, αρέσκονται στο να ανακαλύπτουν «λάθη» σε λόγιες ή μη εκφράσεις που τις λέει όλος ο κόσμος, ώστε οι ίδιοι να αυτοεπιβεβαιώνονται ότι τάχα ξέρουν (αυτοί και μόνο!) την αλήθεια που αγνοεί η... πλέμπα.
Κάτι παρόμοιο, άλλωστε, ισχύει και με την κοινότατη φράση «και πράσινα άλογα», για την οποία κάποιοι διατείνονται ότι είναι τάχα λάθος, παραφθορά της (ανύπαρκτης) «πράσσειν άλογα».
Αλλά αυτό θα το δούμε σε άλλο άρθρο. Προς το παρόν, ας θυμηθούμε και την άλλη φράση, που καταντάει επίκαιρη στις μέρες μας: Νηστεύει ο δούλος του Θεού, γιατί φαΐ δεν έχει.
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας