Στην εποχή μας μια «μπαμπούσκα» αλλεπάλληλων, επικαλυπτόμενων μεγα-κρίσεων επαναπροσδιορίζει τα πάντα σε ολόκληρο τον πλανήτη. Κλίμα, γεωπολιτική, ενέργεια, πληθωρισμός, επίπεδο διαβίωσης, προσφυγικό/μεταναστευτικό, δημογραφικό κλπ συνεπιδρούν επικαθορίζοντας κάθε πτυχή του ανθρώπινου βίου. Οι τεχνολογικές εξελίξεις και η τεχνητή νοημοσύνη, προοπτικά μέρος της διεξόδου, για την ώρα προσθέτουν νέες έγνοιες στις αβεβαιότητες και τις προκλήσεις. Η ψαλίδα των ανισοτήτων ανοίγει. Αναπόφευκτα, η κρίση πολιτικής εκπροσώπησης συνεχώς μεγαλώνει.
Στην Ευρώπη, η υποχώρηση του μεγέθους της στην παγκόσμια σκηνή εμπλέκεται με την αποσταθεροποίηση των συνεκτικών στοιχείων των κοινωνιών που την απαρτίζουν. Ο πολιτισμικός νεοσυντηρητισμός ανεβαίνει. Ο εθνικισμός και ο αντισυστημισμός έχουν φουντώσει.
Η Δεξιά με την κοσμοθεωρία της βρίσκεται στον πυρήνα των προβλημάτων. Ωστόσο, έχει πετύχει η πολιτική της να θεωρείται η μόνη ρεαλιστική λύση. Αντίθετα, η Αριστερά δεν έχει συγκροτήσει την κριτική της σε εναλλακτική πρόταση. Βρίσκεται μακριά από το να μπορεί να πείσει. Μόνο σε κάποιες περιπτώσεις κάπως τα καταφέρνει και είναι σε θέση να στηρίζει κεντροαριστερές κυβερνήσεις.
Εξαίρεση υπήρξε η Ελλάδα στο δεύτερο μισό της προηγούμενης δεκαετίας. Το 2015 η οικονομική και κοινωνική κατάρρευση διαμόρφωσε το πλαίσιο για την αναρρίχηση του πολιτικού φορέα της ριζοσπαστικής Αριστεράς σε θέση κυβερνητικής ευθύνης. Η ήττα του 2019 άφηνε ανοικτή τη δυνατότητα αυτός να ανακάμψει. Όμως, ο τρόπος αντιπολίτευσης τον οδήγησε σε εκλογική αποδοκιμασία. Ακόμα χειρότερα, στη συνέχεια το λαϊκιστικό αντιαριστερό ρεύμα κυριάρχησε στο εσωτερικό του.
Συντριβή που γίνεται ενδημική, λοιπόν. Ο κίνδυνος είναι η δυσαρέσκεια και η αμφισβήτηση, εφόσον εκφραστούν πολιτικά, να οδηγήσουν δεξιότερα και συντηρητικότερα. Αυτό δείχνουν οι ευρωπαϊκές και διεθνείς εξελίξεις. Μέσα σε αυτές τις συνθήκες μπορεί να υπάρξει στη χώρα μας αριστερή προοπτική;
Μεγάλα διακυβεύματα και αναδιατυπωμένες διεκδικήσεις
Μετατόπιση της ατζέντας στη χρονική σύμπτωση του τρόμου που έχουμε μπροστά μας είναι η απάντηση. Από τη μια, σε κάτι περισσότερο από δέκα χρόνια είναι το κλιματικό ραντεβού της ανθρωπότητας με το όριο του 1,5 οC σύμφωνα με τους επιστήμονες. Με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τη γεωγραφική περιοχή μας που είναι hot spot ακραίων κλιματικών φαινομένων και συνεχών ροών εξαθλιωμένων πληθυσμών για επιβίωση. Από την άλλη, σε κάτι λιγότερο θα γίνει ταμείο για το μακροπρόθεσμο χρέος, καθώς λήγει η περίοδος χάριτος της συμφωνίας του 2018. Το καμπανάκι του εξωτερικού ισοζυγίου ήδη χτυπά, ενώ είναι νωπές οι συνέπειες της προηγούμενης οικονομικής αποτυχίας για την κοινωνία. Και σαν αυτά να μην ήταν αρκετά, κάπου εκεί θα πυκνώσουν οι επιπτώσεις του δημογραφικού, όπως δείχνουν σχετικές μελέτες.
Ο ορίζοντας του μέσου χρόνου -μέχρι τις αρχές της επόμενης δεκαετίας- θέτει επιτακτικά τα μεγάλα διακυβεύματα σήμερα. Πάνω σε αυτά η Αριστερά έχει μία (ίσως τελευταία) δυνατότητα να αναδιατυπώσει τις δικές της διεκδικήσεις. Πρώτον, κλιματική προσαρμογή και οικολογική βιωσιμότητα χωρίς καμία και κανένας να μείνει πίσω. Δεύτερον, καταπολέμηση των ανισοτήτων και δίκαιη ανάπτυξη. Τρίτον, ενδυνάμωση της Δημοκρατίας, της συμπεριληπτικής λειτουργίας της και της ενεργής συμμετοχής της κοινωνίας, «μπετονάροντας» την κοινωνική αλλά και την πολιτική συνοχή. Με δύο λόγια, ένας βαθύς πρασινοκόκκινος μετασχηματισμός: οικολογικός, κοινωνικο-παραγωγικός και δημοκρατικός.
Σε αυτό το τρίγωνο εγγράφονται όλα τα μεγάλα ζητήματα της εποχής. Το πρασίνισμα του ενεργειακού μείγματος και η ενεργειακή δημοκρατία. Η προστασία του φυσικού – δομημένου – πολιτιστικού περιβάλλοντος. Η θωράκιση απέναντι στα κλιματικά φαινόμενα που ήδη μας έχουν χτυπήσει την πόρτα (παρατεταμένοι καύσωνες, μεγα-πυρκαγιές, κατακλυσμοί βιβλικών διαστάσεων κλπ).
Η δίκαιη διανομή του παραγόμενου πλούτου και τα εργασιακά που έχουν κάνει δυναμική επανεμφάνιση ακόμα και στις ΗΠΑ. Η αναδιανεμητική λειτουργία του τρίπτυχου δίκαιη φορολογία – κοινωνικό κράτος – δημόσια αγαθά, ώστε να καλύπτονται αποτελεσματικά οι βασικές κοινωνικές ανάγκες. Η δημόσια υγεία από την πρόληψη και την πρωτοβάθμια φροντίδα μέχρι τα νοσοκομεία.
Η δημόσια παιδεία ως καλλιέργεια αλλά και ως προϋπόθεση ισότητας στην κοινωνική κοινωνικότητα σε μια κοινωνία με άνισες αφετηρίες. Η κοινωνική και η διαγενεακή αλληλεγγύη, η δεύτερη όχι μόνο προς τα πάνω αλλά και προς τα κάτω (νέες και νέοι, στεγαστικό κλπ). Μια δημόσια πολιτική του πολιτισμού που θα μεταφέρει πολιτισμικούς πόρους στην κοινωνία σε ολόκληρη τη χώρα. Το αναπτυξιακό κράτος και η παραγωγική και τεχνολογική στροφή της οικονομίας, ώστε να στηρίζεται σε στέρεη υλική βάση το επίπεδο διαβίωσης. Τα οφέλη αλλά και οι κίνδυνοι της τεχνητής νοημοσύνης.
Η αντιμετώπιση των επιπτώσεων της δημογραφικής παρακμής και η ανάσχεσή της. Το προσφυγικό/μεταναστευτικό ως πεδίο στο οποίο δοκιμάζεται ο ανθρωπισμός και η εφαρμογή του διεθνούς δικαίου. Η κατοχύρωση ελευθεριών και δικαιωμάτων. Η μεταρρύθμιση του κράτους, των θεσμών και των δημόσιων φορέων, ένα πλήθος από εκκρεμότητες και αναχρονισμούς που ακόμα παραμένουν. Ο ρόλος του συνδικαλισμού, των κοινωνικών φορέων, της κοινωνίας των πολιτών, της τοπικής αυτοδιοίκησης. Η νέα ευρωπαϊκή και παγκόσμια πραγματικότητα και οι διεθνείς σχέσεις. Η ειρήνη ως αναγκαία συνθήκη για το μέλλον της ανθρωπότητας.
Να μπει επιτέλους ατζέντα!
Η Αριστερά πρέπει επιτέλους να βάλει την ατζέντα, αλλιώς από μόνη της η ατζέντα δεν πρόκειται να αλλάξει. Να κερδίσει την καρδιά των ανθρώπων μιλώντας με απλό και κατανοητό τρόπο για ένα νέο μοντέλο ευημερίας και ανάπτυξης που θα έχει ασφάλεια, ανθρωπιά, αντοχή και διάρκεια. Μια μεγάλη αλλαγή που για να έρθει πρέπει πρώτα να είναι σε αξίες, πρότυπα, στάσεις ζωής. Μια αλλαγή πολιτισμική που θα γίνει συνολική.
Πρέπει, όμως, να κερδίσει και το μυαλό τους. Να δώσει σάρκα και οστά στις ιδέες και τις αρχές της, παρουσιάζοντας με τρόπο απτό και συνεκτικό μια πληθώρα από αριστερές εφαρμοσμένες πολιτικές. Με ορθολογισμό, επιστημονική γνώση και τεχνοκρατία, να επανακτήσει την ειδημοσύνη και την πολιτική αποτελεσματικότητα που έχει χάσει -μία ακόμα συντριβή που βιώσαμε τα τελευταία χρόνια.
Ταυτόχρονα, πρέπει να επιδιώξει συναινέσεις και συγκλίσεις. Να συμμετάσχει ενεργητικά στην ανασυγκρότηση -σε βάση αξιακή και προγραμματική- του ευρύτερου προοδευτικού ρεύματος, στο οποίο και η ίδια ανήκει.
Ανανεωμένος λόγος και νέες απαντήσεις
Ιστορική ευθύνη για την Αριστερά σήμερα είναι να επανεφεύρει τον εαυτό της. Αντιτάσσοντας στον λαϊκισμό τη συνομιλία με την αυθεντική λαϊκότητα, τη νεολαία και τα υπόγεια ρεύματα της κοινωνίας, να στραφεί στα μεγάλα επίδικα της εποχής με σύγχρονες αναφορές και προσεγγίσεις. Θέτοντας θαρρετά και ξεκάθαρα τα κοινωνικοκεντρικά, δημοκρατικά και ανθρωπιστικά προτάγματα που σηκώνει στις πλάτες της από την εποχή του Διαφωτισμού και των επαναστάσεων, να ανανεώσει τον λόγο της με νέες, εμπνευστικές και ταυτόχρονα πειστικές, απαντήσεις.
Η Αριστερά έχει ανάγκη να φιλοτεχνήσει ένα νέο πρόσωπο για να αποκτήσει ξανά προοπτική. Χρειάζεται ένα ψηφιδωτό από νέα πρόσωπα για να το δείξει.
*Αρχαιολόγος – MSc Προστασία Μνημείων, πρώην υφυπουργός Πολιτισμού
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας