Συνέπειες της σύγκρουσης στη Γάζα

Είναι κοινός τόπος ότι δεν υπάρχουν άγγελοι στα χαρακώματα. Η τάση τόσο των Ισραηλινών όσο και της Χαμάς να παρουσιάζουν τη σύγκρουση ως μια υπαρξιακή μάχη ενάντια στο απόλυτο κακό επιδεινώνει μια ήδη εφιαλτική κατάσταση για τους αμάχους της Παλαιστίνης. Οι φονταμενταλιστές των δύο πλευρών -οι έποικοι και το Λικούντ του Νετανιάχου από τη μια πλευρά και η Χαμάς με την Ισλαμική Τζιχάντ από την άλλη- βλέπουν τη σύγκρουση με βιβλικούς όρους• υποτίθεται πως ωθούνται από τον κύκλο της αιματηρής βίας των τέκνων του Αβραάμ. Στην ουσία πρόκειται για μακροχρόνια σύγκρουση αντίπαλων εθνικισμών. Εχει παγκόσμιες συνέπειες αυτή η σύγκρουση; Δυστυχώς, τεράστιες.

Εξαιρουμένων Χαμάς και Νετανιάχου που έχουν λόγους να συντηρούν τη σύγκρουση, υπάρχουν διεθνείς πιέσεις που προωθούν, καταρχήν, την κατάπαυση του πυρός και την ανάγκη ανθρωπιστικής βοήθειας στη Γάζα (ψήφισμα ΟΗΕ, Κίνα, αραβικός κόσμος, Τουρκία, Λατινική Αμερική, αλλά και Γαλλία, Ισπανία, Πορτογαλία κ.ά.). Στον ΟΗΕ η Ευρώπη φάνηκε για πολλοστή φορά τριχοτομημένη. Πολλοί, στη Διεθνή Ανθρωπιστική Διάσκεψη για τους αμάχους της Γάζας που συγκαλεί στο Παρίσι ο πρόεδρος Μακρόν προβλέπουν ακόμα μια αποτυχία ειρήνευσης και μιλούν για ελπίδα ενάντια στην ελπίδα• κυρίως, οι BRICS (Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Κίνα, Νότια Αφρική) με τη διευρυμένη αυλή τους (Σαουδική Αραβία, Ιράν, Αιθιοπία, Αίγυπτο, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα κ.ά.).

Ιστορικά, οι συγκρούσεις Ισραήλ και αραβικού κόσμου, το 1967 με τον Πόλεμο των Εξι Ημερών -το προληπτικό χτύπημα του Ισραήλ κατά Αιγύπτου και Συρίας- και το 1973 με τον πόλεμο του Γιομ Κιπούρ -την επίθεση Αιγύπτου και Συρίας στις ισραηλινές θέσεις κατά μήκος της Διώρυγας του Σουέζ και των Υψωμάτων του Γκολάν-, είχαν ως συνέπεια την αφύπνιση των αραβικών χωρών-μελών του ΟΠΕΚ και την πρώτη επιτυχή αμφισβήτηση του δυτικού κόσμου. Το «σοκ του πετρελαίου» το 1973 και, μετά, το 1978-79 είχε τεράστιες συνέπειες για τις πλούσιες χώρες που υπέστησαν το εμπάργκο (ΗΠΑ, Καναδάς, Ηνωμένο Βασίλειο, Ολλανδία, Ιαπωνία κ.λπ.). Οι συνέπειες εξαπλώθηκαν με την κατάρρευση του μεταπολεμικού συστήματος του Bretton Woods και με γεγονότα στασιμοπληθωρισμού, ανεργίας, κάμψης της ανάπτυξης κ.λπ. Η μεγαλύτερη συνέπεια που ξεβράζεται στις μέρες μας ήταν η άνοδος των πετρελαιο-εξαγωγικών χωρών, η διεθνής παρουσία της Σαουδικής Αραβίας, ο αραβικός εθνικισμός που, εν συνεχεία, σαρώθηκε από την αναγέννηση του ισλαμισμού. Η ιδέα και πράξη του πετρο-Ισλάμ διευκόλυνε τη θέση ισχύος που επιδίωξε το ριζοσπαστικό Ισλάμ στην παγκόσμια σκακιέρα.

Σήμερα, ενώ πολλά σχετικά με τη σύγκρουση παραμένουν σκοτεινά και ακαθόριστα, ορισμένες υπερατλαντικές επιπτώσεις είναι σχεδόν προδιαγεγραμμένες. Μερικές προοικονομούν έναν κόσμο αβέβαιο και χαοτικό από κοινωνική, οικονομική και πολιτισμική άποψη. Για πολλοστή φορά επανέρχεται η ατζέντα ασφαλείας και αναδεικνύεται η υπόθεση της τρομοκρατίας σε πιθανούς δυτικούς στόχους. Επανέρχεται επίσης με ανανεωμένη σπουδή και υποκρισία το θέμα του μεταναστευτικού/προσφυγικού στην Ευρώπη. Τέλος, επανέρχονται στην παγκόσμια ατζέντα οι πυρηνικές ανησυχίες αφενός του Ιράν, αφετέρου του πυρηνικού οπλοστασίου (αν ισχύει) του Ισραήλ και φυσικά της Ρωσίας στον πόλεμο με την Ουκρανία. Το ΝΑΤΟ και η Ε.Ε. θα υποχρεωθούν να αφιερώσουν πόρους στην αντιτρομοκρατία, την αντιμετώπιση της μετανάστευσης, να αναλωθούν στην κάμψη της πολιτικής και στρατιωτικής βίας, ενώ έχουν ήδη ανοικτό μέτωπο με τη Ρωσία και διατλαντικό μέτωπο, κυρίως, με την Κίνα. Η απομάκρυνση και η αυτονόμηση της Τουρκίας από την Ε.Ε. δεν βοηθάει τη σταθερότητα στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου.

Ο Μπάιντεν έχει κάθε λόγο να θέλει αυτοσυγκράτηση από τους Ισραηλινούς. Ομως, η άνευ όρων στήριξη του Ισραήλ υπονομεύει τις δεσμεύσεις του. Ανατρέπονται οι Συμφωνίες του Αβραάμ για διπλωματικές σχέσεις Ισραήλ και των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, του Μπαχρέιν, του Μαρόκου και του Σουδάν• ανατρέπεται η ομαλοποίηση των διπλωματικών σχέσεων Ισραήλ και Σαουδικής Αραβίας. Είναι δύσκολο να συνδυάσει τη βοήθεια στην Ουκρανία σε ένα ενιαίο πακέτο εθνικής ασφάλειας και να ξεπεράσει την αντίθεση των Ρεπουμπλικανών για αύξηση των σχετικών πόρων. Η Ουκρανία αντιπροσωπεύει ήδη μια ανεπιθύμητη απόσπαση της προσοχής από την προτεραιότητα της Αμερικής: τον στρατηγικό ανταγωνισμό με την Κίνα. Υπό αυτή την έννοια, η μεγαλύτερη εμπλοκή στη Μέση Ανατολή είναι το τελευταίο πράγμα που χρειάζονται οι ΗΠΑ.

Μπορούν να συμβιβάσουν τις συγκρουόμενες αξιώσεις οι διατλαντικοί εταίροι; Η Ευρώπη; Δεν είναι ξεκάθαρο. Και αυτό δημιουργεί ένα άλλο θέμα. Αρκετοί πλανητικοί ταραξίες με άλυτα προβλήματα θα αρχίσουν να σκέφτονται: «Γιατί όχι;». Ο δρόμος για την αρπαγή, τον κύκλο αίματος και της βίας των όπλων είναι ανοιχτός. Οπως ήταν παλιά. Ηδη, ο πόλεμος Ισραήλ-Χαμάς αποδυναμώνει, μεταξύ άλλων, τον ειρηνευτικό ρόλο του ΟΗΕ και έχει τροφοδοτήσει τον κατακερματισμό της Ευρωπαϊκής Ενωσης και αυτό δεν είναι καλό νέο για τους λαούς.