Ο Ζορζ Κλεμανσό, ο Γάλλος πρωθυπουργός το 1919, είπε κάποτε ότι η ειρήνευση είναι πιο δύσκολη από τη διεξαγωγή πολέμου. Ισως είμαστε έτοιμοι να ανακαλύψουμε ξανά την αλήθεια των λόγων του.
Καθώς ζούμε πλέον περικυκλωμένοι από δύο πολεμικές συγκρούσεις οι οποίες έχουν επηρεάσει -προς το χειρότερο- τις ζωές όλων των Ευρωπαίων, καλό είναι να ανατρέξουμε στο παρελθόν για να θυμηθούμε την οδυνηρή όψη προηγούμενων πολέμων (ανεπάρκειες, σκοπιμότητες, λανθασμένους υπολογισμούς, εκτός πραγματικότητας εκτιμήσεις, ηθικοπλαστικού χαρακτήρα δηλώσεις των ηγετών…) και να τις συγκρίνουμε με το σήμερα.
Η εμπειρία του Α’ Παγκοσμίου Πόλεμου προσφέρεται για συγκρίσεις και συσχετίσεις με το σήμερα. Ενα κοινό στοιχείο τού χθες με το τώρα είναι ο εφησυχασμός. Ελάχιστα χρόνια πριν όλοι πιστεύαμε ότι ο πόλεμος στην Ευρώπη και στις παρυφές της είναι μια ξεχασμένη ιστορία. Οι περισσότεροι είχαν την αυτάρεσκη σιγουριά ότι η Ευρώπη είναι πολύ προηγμένη, πολύ εναρμονισμένη οικονομικά, πολύ «πολιτισμένη», για να γνωρίσει πολέμους είτε μέσα στα όριά της είτε δίπλα τους. Εκαναν το ίδιο λάθος με τους περισσότερους Ευρωπαίους, που το 1914 πίστευαν ότι ο πόλεμος είναι μια κατάσταση πραγμάτων που αφορά την περιφέρεια και τις αποικίες.
Αν προσπαθήσει κάποιος να διαγνώσει τα πραγματικά μηνύματα που βρίσκονται στις δηλώσεις των επικεφαλής των χωρών που αποφάσισαν να απαντήσουν με πόλεμο στις προκλήσεις της άλλης πλευράς, θα διακρίνει ότι με τις δημόσιες τοποθετήσεις τους προσπαθούν να πείσουν το ακροατήριο πως η σύγκρουση θα λύσει οριστικά τα προβλήματα. Το ίδια μηνύματα συναντά κανείς και στις δηλώσεις που έκαναν οι ηγέτες των αντιμαχόμενων το 1914. Για παράδειγμα, οι ηγέτες της Γερμανίας θεωρούσαν ότι θα περικύκλωναν το Παρίσι σε έξι εβδομάδες, η Γαλλία θα παραδιδόταν και η Ρωσία θα έκανε έκκληση για ειρήνη.
Ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος είναι το πιο πειστικό παράδειγμα ανατροπής των… σχεδίων. Η Ιστορία έχει αποδείξει ότι οι πόλεμοι σπάνια πάνε όπως είχαν προγραμματιστεί. Πριν από 110 χρόνια οι ηγεσίες πίστευαν ότι ο πόλεμος θα τελειώσει σε μήνες. Διαψεύστηκαν, αφού η σφαγή διήρκεσε για περισσότερα από τέσσερα χρόνια και στοίχισε σε ανθρώπινες ζωές και οικονομικούς πόρους πολύ περισσότερο από όσο είχαν υπολογίσει στους σχεδιασμούς που είχαν κάνει πριν ξεσπάσει ο πόλεμος.
Τότε όπως και τώρα οι επιτιθέμενοι απέδωσαν σε πόλεις ή περιοχές συμβολικό χαρακτήρα. Για παράδειγμα, το Βερντέν στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Στον σχεδιασμό των Γερμανών στρατηγών λόγω του συμβολισμού του απέκτησε μεγαλύτερη βαρύτητα από όση του αναλογούσε, καθώς τα επιτελεία πίστευαν ότι αν οι Γάλλοι το υπερασπίζονταν θα αιμορραγούσαν θανάσιμα. Τελικά η μάχη του Βερντέν διήρκεσε δέκα μήνες με περίπου 143.000 Γερμανούς και 162.000 Γάλλους νεκρούς και περίπου 750.000 συνολικές απώλειες, ενώ ο πόλεμος συνεχίστηκε για σχεδόν δύο χρόνια ακόμη. Το ίδιο συνέβη και στο Στάλινγκραντ, όπου ο Χίτλερ θυσίασε τις καλύτερες δυνάμεις και τον εξοπλισμό του επειδή αρνήθηκε να υποχωρήσει.
Πολλοί αναφέρονται στον τοπικό-περιφερειακό χαρακτήρα των πολεμικών συγκρούσεων που βρίσκονται σήμερα σε εξέλιξη. Η Ιστορία δείχνει όμως πόσο εύκολα μπορεί το τοπικό να γενικευτεί. Αξίζει να υπενθυμίσουμε ότι ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος ξεκίνησε ως μια τοπική αντιπαράθεση στα Βαλκάνια μεταξύ Αυστροουγγαρίας και Σερβίας. Μέσα σε πέντε εβδομάδες, είχε γίνει ένας γενικός ευρωπαϊκός πόλεμος, επειδή οι άλλες μεγάλες δυνάμεις επέλεξαν να επέμβουν, ενεργώντας, όπως πίστευαν, προς το συμφέρον τους. Ετσι σταδιακά άρχισαν να εισέρχονται -στο ένα ή στο άλλο στρατόπεδο- και άλλα κράτη στον πόλεμο: η Ιαπωνία στα τέλη του καλοκαιριού του 1914, η Βουλγαρία και η Ιταλία το 1915, η Ρουμανία το 1916 και η Κίνα, η Ελλάδα και οι Ηνωμένες Πολιτείες το 1917. Και φυσικά ακόμα λιγότεροι μπορούσαν να προβλέψουν το αδιέξοδο, την κλίμακα της καταστροφής και τη ζημιά που θα υφίστανται οι κοινωνίες. Τι έγινε όταν ο πρώτος μεγάλος πόλεμος τελείωσε; Τρεις αυτοκρατορίες -Αυστροουγγαρία, Γερμανία και Ρωσία- βρίσκονταν σε χάος, η Οθωμανική Αυτοκρατορία διαλύθηκε και η παγκόσμια η ισορροπία δυνάμεων μετατοπίστηκε (η Βρετανική Αυτοκρατορία αποδυναμώθηκε και άρχισε η κυριαρχία των Ηνωμένων Πολιτειών).
Ακόμη και οι πιο μακροχρόνιοι πόλεμοι τελειώνουν. Πολύ συχνά, επειδή ο ένας εμπόλεμος δεν μπορεί πλέον να πολεμήσει. Ακολουθούν οι διαπραγματεύσεις, που για να έχουν βιώσιμο αποτέλεσμα χρειάζεται και οι δύο πλευρές να είναι έτοιμες να συνομιλήσουν και να συμβιβαστούν. Η εμπειρία από τους δύο Παγκοσμίους Πολέμους δείχνει πού οδηγούν η αδιαλλαξία, η υπερτίμηση των δυνατοτήτων της μιας πλευράς και η υποτίμηση της άλλης.
Δημοσιογράφος, συγγραφέας
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας