Αφορολόγητοι θησαυροί

Αυτή η βασική συνταγή της επικοινωνιακής διαχείρισης έρχεται στο μυαλό κάθε ανθρώπου που παρακολουθεί τα επιχειρήματα που επικαλούνται κυβερνητικά στελέχη για να δικαιολογήσουν τη φορολογική στοχοποίηση μιας μεγάλης ομάδας φορολογουμένων. Σε απευθείας τηλεοπτική μετάδοση επιτελείται η συστηματική δαιμονοποίησή τους, με προφανή στόχο να αφαιρεθεί η αξιοπιστία των θιγόμενων ώστε οι «αστραπές» που εξαπολύονται σε βάρος τους να εκληφθούν από τους περισσότερους ως… θεία δίκη.

Στην πραγματικότητα, πρόκειται για στρατηγική που έχει στόχο να διεγείρει το θυμικό και να ναρκώσει την κρίση ώστε να αποπροσανατολιστεί η ανθρώπινη σκέψη και να καταλήξει σε κρίσεις, αξιολογήσεις και συμπεράσματα που βολεύουν και εξυπηρετούν τις εξουσίες (πολιτικές και οικονομικές). Υπό το πρίσμα αυτό, το καίριο ερώτημα που προκύπτει ακούγοντας τα επιχειρήματα των κυβερνητικών αξιωματούχων για τις «φορολογικές μεταρρυθμίσεις» είναι: Μέτρα σαν και αυτά που εξαγγέλθηκαν στοχεύουν στη φορολογική δικαιοσύνη ή μήπως αποσκοπούν να συγκαλύψουν αυτούς που κατέχουν τον πλούτο ώστε να εξακολουθούν να πληρώνουν λιγότερα από αυτά που επιτάσσει η ισονομία;

Μάλλον το δεύτερο. Τα στατιστικά στοιχεία απλά δεν μπορούν να συλλάβουν τον βαθμό στον οποίο οι πλούσιοι είναι διαφορετικοί από τους απλούς ανθρώπους. Αλλωστε δεν έχουν σχεδιαστεί γι’ αυτό. Και η αδυναμία να υπολογιστεί το μέγεθος του πλούτου που κατέχουν κάποιοι άνθρωποι τους δίνει τη δυνατότητα να φορτώνουν τα δικά τους βάρη σε όλους τους υπόλοιπους χωρίς το άγχος του κολασμού. Υπό το πρίσμα αυτό η υποχρέωση μιας κυβέρνησης -της κάθε κυβέρνησης- είναι να αποκτήσει τις απαραίτητες πληροφορίες που θα της επιτρέψουν μια δικαιότερη κατανομή των φορολογικών βαρών.

Υπάρχει επομένως επιτακτική ανάγκη οι εξουσίες να μάθουν σε ποιες τσέπες βρίσκεται ο πλούτος και πόσος είναι αυτός. Αυτή η ανάγκη βρίσκεται πίσω από την πρόταση του Piketty να θεσπιστεί ένας παγκόσμιος φόρος επί των οικονομικών κεφαλαίων. Η ίδια ανάγκη οδήγησε τον James S. Henry, πρώην επικεφαλής οικονομολόγο στην McKinsey & Co, να προτείνει την επιβολή ενός διακρατικού Φόρου Ανώνυμης Περιουσίας με φορολογικό συντελεστή 0,5% η οποία σύμφωνα με υπολογισμούς του θα μπορούσε να αποφέρει φορολογικά έσοδα δεκάδων δισεκατομμυρίων δολαρίων τον χρόνο.

Σε μια τέτοια προσέγγιση, ο στόχος κάθε πολιτικής εξουσίας θα μετακινούνταν από τις συγκεκριμένες ομάδες πληθυσμού (εργαζόμενους, συνταξιούχους, ελεύθερους επαγγελματίες κ.λπ.) που είναι σήμερα στους κατόχους του μεγάλου πλούτου.

Φυσικά μια τέτοια προσέγγιση δεν είναι καθόλου εύκολη αφού κανείς δεν έχει υπολογίσει το πραγματικό μέγεθος του «κρυμμένου πλούτου». Στην πραγματικότητα, πρόκειται για ένα επτασφράγιστο μυστικό για το οποίο ό,τι γνωρίζουμε προέρχεται από εκτιμήσεις και υπολογισμούς. Για παράδειγμα, ο συνεργάτης του Piketty, ο οικονομολόγος του Berkeley, Gabriel Zucman, πριν από λίγα χρόνια διατύπωσε την εκτίμηση ότι σε υπεράκτιες διευθετήσεις βρίσκονται κρυμμένα 7,6 τρισεκατομμύρια δολάρια.

Ο James S. Henry στο βιβλίο «Global Tax Fairness» (Απρίλιος 2016, Oxford University Press) υπολόγισε ότι «το παγκόσμιο απόθεμα του μη καταγεγραμμένου ιδιωτικού χρηματοπιστωτικού καθαρού ενεργητικού -συμπεριλαμβανομένων του συναλλάγματος, των τραπεζικών καταθέσεων, των μετοχών και των ομολόγων και άλλων εμπορεύσιμων χρεογράφων- που επενδύεται σε ή μέσω υπεράκτιων παραδείσων μέχρι το τέλος του 2010 ήταν 21 με 32 τρισεκατομμύρια δολάρια […] από το 2004 μέχρι το 2015 αυξήθηκε με ονομαστικό μέσο ετήσιο ρυθμό σχεδόν 16% [και] το 2015, ήταν τουλάχιστον 24 τρισεκατομμύρια με 36 τρισεκατομμύρια δολάρια […].

Η αξία του μη χρηματοπιστωτικού καθαρού διασυνοριακού πλούτου -ακίνητα, χρυσός και άλλα πολύτιμα μέταλλα, πολύτιμοι λίθοι, τέχνη, σπάνια βιβλία, αυτοκίνητα…- που κατέχεται μέσω ανώνυμων εταιρειών σε οικονομικά καταφύγια, καταπιστεύματα, ιδρύματα και ιδιωτικά θησαυροφυλάκια ήταν τουλάχιστον 5 έως 10 τρισ. δολάρια». Σύμφωνα με τους υπολογισμούς του, η συνολική αξία του «κρυφού πλούτου» ανερχόταν πριν από οκτώ χρόνια από 29 έως 46 τρισ. δολάρια. Και αυτός ο καλά κρυμμένος πλούτος ανήκει σε πολύ λίγους ανθρώπους.

Σύμφωνα με έρευνες, περισσότερο από το 85%-90% του υπεράκτιου πλούτου ανήκει σε λιγότερα από δέκα εκατομμύρια ανθρώπους, μόλις το 0,014% του παγκόσμιου πληθυσμού. Και οι κορυφαίες 100.000 οικογένειες στον πλανήτη, καθεμιά από τις οποίες έχει μια καθαρή αξία τουλάχιστον 30 εκατομμυρίων δολαρίων, κατέχουν τουλάχιστον το ένα τρίτο από αυτόν.

Αυτοί οι ασύλληπτοι αριθμοί αν εστιαστούν στο τόπο μας γεννούν αυτόματα μια σειρά ερωτημάτων: Τι ποσοστό από αυτόν τον πλούτο ανήκει σε -φυσικά ή νομικά- πρόσωπα που φορολογούνται στην Ελλάδα; Θα είχε επιβληθεί η υπερφορολόγηση των μεσαίων και χαμηλών εισοδημάτων αν αυτός ο ασύλληπτος πλούτος είχε φορολογηθεί στο σύνολο (φανερού και κρυφού) πλούτου που κατέχει; Θα είχαν συρρικνωθεί οι κοινωνικές δαπάνες; Θα υπήρχαν Μνημόνια; Θα επιβάλλονταν οι περικοπές στις συντάξεις; Θα εκποιούνταν ο δημόσιος πλούτος; Συνδέονται τα κρυφά πλούτη με την κερδοσκοπία και την ακρίβεια;

Φυσικά όλες οι κυβερνήσεις με τη στάση τους απέδειξαν ότι δεν είναι διατεθειμένες όχι να θίξουν αλλά ούτε να αναφέρονται στον κρυμμένο θησαυρό και στους κατόχους του. Εμφανίζονται υπέρμαχοι της φορολογικής δικαιοσύνης αλλά στην πράξη κάνουν -και έκαναν- ό,τι μπορούν για να κρατήσουν αυτή τη δράκα ανθρώπων στο απυρόβλητο. Στοχοποιούν ανθρώπους και ομάδες ανθρώπων και αγνοούν επιδεικτικά αυτούς που κατέχουν τον πλούτο. Ρίχνουν τα φώτα των προβολέων στη βάση της οικονομικής πυραμίδας για να συσκοτίσουν την κορυφή. Και το χειρότερο; Καθημερινά νομοθετούν για να διευκολύνουν τον πλούτο να γίνει ακόμα περισσότερος. Υπό το πρίσμα αυτό, όλα όσα ακούγονται τον τελευταίο καιρό με αφορμή τη φορολογία, μόνο πικρά χαμόγελα μπορούν να προκαλέσουν.

Δημοσιογράφος, συγγραφέας