Για τον ρόλο της UNESCO στα πολιτιστικά δρώμενα της χώρας γενικά έχω ξαναγράψει. Τούτη τη φορά επανέρχομαι με αφορμή την ένταξη του Ζαγορίου στον κατάλογο των «πολιτιστικών τοπίων» (sic).
Ξεκινώ με απόσπασμα από το Δελτίο Τύπου που υπογράφει η υπουργός Πολιτισμού: «...Ο διεθνής οργανισμός αναγνώρισε την εξέχουσα οικουμενική αξία της αρχιτεκτονικής των Ζαγοροχωρίων, ως ένα εξαιρετικό δείγμα επιβίωσης και αλληλεπίδρασης της βυζαντινής και οθωμανικής αρχιτεκτονικής. Αναγνώρισε την αυθεντικότητα και ακεραιότητα του αγαθού, συστατικά απαραίτητα προκειμένου να περιληφθεί στον Κατάλογο Παγκόσμιας Κληρονομιάς...».
Θα αφήσω στην άκρη τους όρους «αυθεντικότητα» και «ακεραιότητα», που έτσι κι αλλιώς επιβάλλονται από τη γραφειοκρατία της UNESCO και υιοθετούνται άκριτα από το υπουργείο, ενώ είναι όροι άκρως προβληματικοί και αμφισβητούμενοι στις κοινωνικές επιστήμες και τις πολιτισμικές σπουδές.
Πάμε, λοιπόν, στο «εξαιρετικό δείγμα επιβίωσης και αλληλεπίδρασης της βυζαντινής και οθωμανικής αρχιτεκτονικής». Πρώτα πρώτα, πολιτισμικό τοπίο (cultural landscape) δεν είναι μόνο η αρχιτεκτονική. Είναι το σύνολο του δομημένου χώρου, του τοπίου, που από φυσικό μετατρέπεται σε πολιτισμικό μέσω της οικειοποίησής του από την κοινωνία που το κατοικεί, που ζει και αναπαράγεται σ’ αυτό και χάρη σ’ αυτό.
Υστερα, η έννοια της «επιβίωσης» (survival) ανήκει στην αντίστοιχη θεωρία (survivalism), που παραπέμπει στον εξελικτισμό του 19ου αιώνα. Από την άλλη αναρωτιέται κανείς αν η υπουργός καταλαβαίνει τι εννοεί όταν μιλά για «αλληλεπίδραση του βυζαντινού με το οθωμανικό». Σε ό,τι αφορά το τοπίο, όπως και τον πολιτισμό γενικά, δεν μιλάμε πια ούτε για επιβιώσεις ούτε για αλληλεπιδράσεις ανάμεσα σε διαδοχικά στάδια της πολιτισμικής ιστορίας (το δεύτερο δηλώνει και απόλυτη άγνοια της έννοιας της ιστορικότητας).
Το πολιτισμικό τοπίο δεν είναι επιβίωμα ούτε πράγμα. Είναι μια ιστορική και γι’ αυτό δυναμική διαδικασία, που, πέρα από το παλίμψηστο, δηλώνει τη διαλεκτική ανάμεσα στην κοινωνία και τη φύση, η οποία διαλεκτική βρίσκεται στη βάση του πολιτισμού, όπως αυτός νοείται στις κοινωνικο-ανθρωπολογικές σπουδές, δηλαδή ως ολικό φαινόμενο, που συμπεριλαμβάνει άρρηκτα δεμένα μεταξύ τους το υλικό με το πνευματικό.
Θεωρώ ότι στο υπουργείο Πολιτιστικής Διαχείρισης πρέπει να αναθεωρήσουν την όλη στάση τους, η οποία μάλιστα συχνά παραβαίνει και το κανονιστικό πλαίσιο της ίδιας της UNESCO. Θα περίμενα, επίσης, να δημοσιοποιηθεί το σχέδιο διαχείρισης που εκπόνησαν η Περιφέρεια Ηπείρου και ο Δήμος Ζαγορίου, ώστε να γνωρίζουν οι πολίτες πώς αντιμετωπίζουν τα σοβαρά αυτά θέματα οι φορείς της τοπικής αυτοδιοίκησης.
*Καθηγητής Κοινωνικής Λαογραφίας, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας