Το τίμημα της νίκης και... της ήττας

Στις 17 Μαΐου, τέσσερις μέρες πριν από τις εκλογές, προβεβλημένο στέλεχος-ευρωβουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ υποστήριζε στην ΕΡΤ ότι το κόμμα του στις κάλπες θα τα πάει πολύ καλύτερα από τις δημοσκοπήσεις, «... και κρατήστε αυτό το βίντεο, γιατί Κυριακή-κοντή γιορτή» είχε πει. Κρατώντας αυτό το βίντεο, τα πράγματα τον διέψευσαν, όπως πολλούς άλλους στον ΣΥΡΙΖΑ. Για να ακριβολογούμε τα πράγματα εξέπληξαν αρκετούς και στην κυβερνώσα Δεξιά. Η Ν.Δ. πήρε ένα θριαμβευτικό 40,79% και 146 έδρες και ο ΣΥΡΙΖΑ ένα χαμηλό, σε σχέση με τις προσδοκίες, 20,07% και 71 έδρες. Εδώ, ορισμένες αποσαφηνίσεις είναι αναγκαίες.

Πρώτον, η νίκη του ενός και η ήττα του άλλου είναι ανεξάρτητες η μία από την άλλη. Παρά το γεγονός ότι εκφράζονται στο ίδιο συγκείμενο -εκλογές 2023- δεν συνεπάγονται κανέναν εκ των προτέρων παράδεισο και καμία κόλαση.

Δεύτερον, είναι διακριτές ομάδες ανάλυσης η ελληνική κοινωνία και το εκλογικό σώμα. Και βεβαίως τα πολιτικά κόμματα δεν ταυτίζονται με τον λαό. Μπορεί να εκφράζουν συμφέροντα πολιτικών υποκειμένων, αλλά σήμερα δεν ταυτίζονται καν με τις κοινωνικές τάξεις.

Τρίτον, τα εκλογικά ποσοστά έχουν τη σημασία τους και αξιώνουν την προσοχή μας, χωρίς όμως να αγγίζουν την ουσία του πολιτικού λόγου. Λόγου χάρη, το υψηλό της Ν.Δ. δεν εγγυάται αυτόματη επίλυση οικονομικών ή κοινωνικών προβλημάτων, ούτε κάποια ποιότητα για τη δημοκρατία και τους θεσμούς της στην Ελλάδα ή κάποιον αυτοματισμό προς την πρόοδο. Ούτε το χαμηλό ποσοστό της συριζαίας Αριστεράς προοικονομεί ανακοπή στην πρόοδο ή αποτυχία ή, έστω, αδυναμία άσκησης μιας αποτελεσματικής αντιπολίτευσης, αναγκαίας και ευεργετικής για την οικονομία και την κοινωνία.

Οπωσδήποτε, η κοινοβουλευτική πλειοψηφία της κυβέρνησης Μητσοτάκη ανοίγει τον δρόμο και την όρεξη για δυνατότητες που θα υπερβαίνουν και τις προεκλογικές διαβεβαιώσεις, τις κοινωνικές επιταγές και κυρίως τους θεσμούς της δημοκρατίας, με την έννοια ότι το υψηλό ποσοστό θα εκληφθεί ως λευκή επιταγή. Αντίστοιχα, όμως, το χαμηλό ποσοστό της Αριστεράς δεν προεικάζει καταστροφή, τετελεσμένο αποτυχίας, ματαίωση προσδοκιών, ούτε φραγμό στην αναζήτηση υψηλότερης κοινωνικής δικαιοσύνης, υπεράσπισης των δημόσιων αγαθών και κατανομής του εισοδήματος.

Και τα δύο κόμματα, όπως και το ΠΑΣΟΚ, με υπευθυνότητα οφείλουν να αφουγκραστούν την επιθυμία των εκλογέων, τα μηνύματα της κοινωνίας, τα σημάδια των καιρών. Οφείλουν να επινοήσουν θετικά σενάρια για την Ελλάδα, να εκπονήσουν σχέδια κοινωνικής, οικονομικής και πολιτισμικής ανάταξης και να ασκήσουν βέλτιστες πρακτικές. Ο κόσμος δεν είναι αγγελικά πλασμένος ούτε πίστα για δεξιές θαυματοποιίες -και πολύ περισσότερο- ούτε για αριστερές εποποιίες. Και η Ν.Δ. και ο ΣΥΡΙΖΑ είναι κόμματα που έχουν εσωτερικά θέματα, έχουν αρκετά πολιτικά βαρίδια, αλλά έχουν και αποθέματα ή οφείλουν να τα αναζητούν. Ως προς το τελευταίο, για την προηγούμενη περίοδο μέχρι τις κάλπες επιτυχέστερος φάνηκε ο Μητσοτάκης σε σχέση με τον Τσίπρα.

Ο ΣΥΡΙΖΑ με ρευστή ταυτότητα, ίσως θεωρώντας δεδομένο το 31,53% του 2019, πορεύτηκε κυνηγώντας τον Γεωργιάδη και τον Πορτοσάλτε, την Κεραμέως, τον Πλεύρη ή τη Μενδώνη. Ενδεχομένως, ο ΣΥΡΙΖΑ θα υποχρεωθεί να δει κατάματα την περίοδο της δικής του πασοκοποίησης και της αναμενόμενης εσωστρέφειας ή και τα θέματα της πολιτικής του εκπροσώπησης.

Παρότι τα παραπάνω αποτελούν τελείως ανοικτά ζητήματα, θα ήθελα να κλείσω με δυο παρατηρήσεις που άπτονται της ουσίας της νίκης αλλά και της ήττας. Η πρώτη παρατήρηση είναι ότι η λειτουργία του κόσμου έπαψε να είναι το απόλυτο μυστήριο που ήταν κάποτε και δεν πρέπει να μας σοκάρει. Και παρότι απέχουν μεταξύ τους οι δεξιές και οι αριστερές πολιτικές, σε αυτή τη συγκυρία δεν είναι πάντα εύκολο για τον καθένα να επιλέγει πλευρά.

Η δεύτερη παρατήρηση έρχεται από «Το τελευταίο τετράδιο» του Ζοζέ Σαραμάγκου (Καστανιώτης, 2011): «Ο προσωπικός εγωισμός, το βόλεμα, η έλλειψη γενναιοδωρίας, οι μικρές δειλίες της καθημερινότητας συνεισφέρουν σε μια ολέθρια μορφή πνευματικής τυφλότητας, να βρισκόμαστε δηλαδή στον κόσμο και να μη βλέπουμε τον κόσμο, ή να βλέπουμε από αυτόν ότι, ανά πάσα στιγμή, τείνει να εξυπηρετεί τα συμφέροντά μας. Σε τέτοιες περιπτώσεις δεν μπορούμε να ευχηθούμε παρά να έρθει η συνείδηση και να μας ταρακουνήσει επειγόντως από το μπράτσο και να μας ρωτήσει: “Πού πας; Τι κάνεις; Ποιος νομίζεις ότι είσαι;”. Μια εξέγερση ελεύθερων συνειδήσεων θα χρειαζόμασταν. Είναι άραγε εφικτό;».

Πολλά είναι εφικτά. Αλλά όχι κατηγορώντας τον δημοσκόπο, ακόμα κι αν ο δημοσκόπος πέφτει έξω. Η Αριστερά στην Ελλάδα συνδέεται με παραδόσεις και νίκες ουσίας· με ελπίδα και αισιοδοξία. Είναι μέρος της ευρωπαϊκής κοινωνικο-πολιτικής αφύπνισης και των κριτικών συνειδήσεων. Πρόκειται για έναν κρίσιμο ρόλο που οφείλει να αναλάβει με ειλικρίνεια, σχέδιο, ανθρωπιά και καθαρότητα.