Προς μια τελική ευθεία

Ενα από τα βασικά ζητήματα που αναλύει ο Ασεμόγλου είναι οι λόγοι για τους οποίους μοντέρνες δημοκρατίες της Δύσης αποτυγχάνουν να διασφαλίσουν υψηλά επίπεδα αναδιανομής. Συνεπώς, ένα πολίτευμα μπορεί να χαρακτηρίζεται ως δημοκρατικό, αλλά αυτό δεν εξασφαλίζει απαραίτητα μια υψηλή ποιότητα δημοκρατικής οικονομικής διαχείρισης.

Το θεωρητικό μοντέλο του Ασεμόγλου ήρθε να συνοδεύσει το ιδιαίτερα ενδιαφέρον απόγευμα της 8ης Μαΐου. Ενώ το σύνολο των ΜΜΕ ασχολούνταν αποκλειστικά με το ντιμπέιτ-μονόλογο των πολιτικών αρχηγών, η επιστολή του πρώην υπουργού του ΠΑΣΟΚ, Αλέκου Παπαδόπουλου, πέρασε σχεδόν απαρατήρητη και αγνοήθηκε εντελώς.

Μεταξύ άλλων, ο Αλέκος Παπαδόπουλος εστιάζει στο σημαντικό έλλειμμα του Προϋπολογισμού, που δείχνει να επηρεάζεται άμεσα από τη συνεχιζόμενη αύξηση του δημοσιονομικού χρέους της χώρας (171,3% του ΑΕΠ). Ωστόσο, ανάμεσα στα στοιχεία της ΕΛ.ΣΤΑΤ. παρατηρείται και η τρομακτική αύξηση στη διαφορά δημόσιου και ιδιωτικού χρέους. Ενώ αυτή κυμαινόταν στα 12 δισ. το 2011 και 25 δισ. το 2019, εκτοξεύεται στα 44 δισ. το 2023.

Εντύπωση προκαλεί, επίσης, το γεγονός ότι η κυβέρνηση παρουσίασε υψηλά ταμειακά διαθέσιμα, περίπου στα επίπεδα που παρέλαβε το 2019, δηλαδή 36-38 δισ. Ωστόσο, στις 31 Δεκεμβρίου 2022, προχώρησε σε εσωτερικό δανεισμό, ύψους 46,7 δισ. Ποιος ο λόγος πίσω από αυτήν την κίνηση; Εάν οι στατιστικές της ΕΛ.ΣΤΑΤ. και οι διαβεβαιώσεις είναι ακριβείς, υπήρξε κάποια ανάγκη πίσω από αυτόν τον επιπρόσθετο δανεισμό;

Το κύριο συμπέρασμα είναι ότι η ρόδινη εικόνα που παρουσιάζεται από την κυβέρνηση φαίνεται να είναι πλασματική. Ανησυχητικό στοιχείο αποτελεί και η σιγή ιχθύος, καθώς Σταϊκούρας και Σκυλακάκης δεν φαίνονται πρόθυμοι να απαντήσουν στα ερωτήματα, ειδικά εν μέσω επιδοματικής επέλασης. Το κλίμα δεν δύναται να «χαλάσει» λίγες μόλις ημέρες πριν από την Κυριακή των εκλογών. Αλλωστε, δεν θα είναι και η πρώτη φορά που οικονομικά στοιχεία του κράτους μαγειρεύονται στη μεταπολιτευτική εποχή.

Ομως, οι τελευταίες ημέρες έχουν έντονο άρωμα 2009 και υποσχέσεων τύπου «λεφτά υπάρχουν». Η κυβερνητική προσέγγιση εστιάζει αποκλειστικά στο επιχείρημα ότι η κυριαρχούσα ανάπτυξη είναι υγιής –αφήγηση που πλέον καταρρίπτεται από τα στοιχεία της ΕΛ.ΣΤΑΤ. και συμπληρώνεται αρμονικά και από τα δεδομένα του ΟΟΣΑ, που τονίζει και πάλι τις ανησυχίες του για την αυξανόμενη οικονομική και κοινωνική ανισότητα εντός της ελληνικής κοινωνίας.

Στην περίπτωση του ΟΟΣΑ, η κυβέρνηση αμφισβήτησε τα πάντα, διαμέσου των δηλώσεων του Ακη Σκέρτσου, παρ' όλο που ο πληθωρισμός προκάλεσε μείωση του πραγματικού μισθού κατά 7,4%, επηρεάζοντας το επίπεδο ζωής εκατομμυρίων Ελλήνων. Οι δηλώσεις του Ακη Σκέρτσου ήταν οι εξής: «Θα εξηγήσουμε στον ΟΟΣΑ ποια στοιχεία δεν έχουν ληφθεί υπόψη στη μεθοδολογία της έκθεσης» (σ.σ.: Εδώ παρατηρούνται σαφείς ομοιότητες με την επιχειρηματολογία περί «Γαλλικών ΜΚΟ»).

Πλησιάζοντας με γοργούς ρυθμούς στην Κυριακή των εκλογών, η αποσύνδεση από την πραγματικότητα συνεχίζεται και αναμένεται να κορυφωθεί πριν από τη δεύτερη εκλογική μάχη του Ιουλίου. Ενα σημαντικό ερώτημα είναι η έλλειψη αντίδρασης της αντιπολίτευσης, η οποία, αντί να εκμεταλλευτεί την επιστολή Παπαδόπουλου, συνεχίζει ανενόχλητη την προεκλογική εκστρατεία της.

Φωτεινή εξαίρεση στον κανόνα ήταν η παρουσία του Ευκλείδη Τσακαλώτου στο ντιμπέιτ της 4ης Μαΐου για την οικονομία, όταν και αποδόμησε τη σχεδόν φαιδρή επιχειρηματολογία του Ακη Σκέρτσου. Δυστυχώς, η συζήτηση για την πραγματική κατάσταση της οικονομίας σπανίζει λίγο πριν από τις εκλογές και δεν δείχνει να αποτελεί προτεραιότητα για το σύνολο των κομμάτων.

Παράλληλα, τα ΜΜΕ, αντί να εστιάζουν στα ερωτήματα του Παπαδόπουλου, προτιμούν να ασχοληθούν με την «κοστολόγηση» του προγράμματος του ΣΥΡΙΖΑ από το Γενικό Λογιστήριο του Κράτους, η οποία πριν από λίγες ημέρες εμφανίστηκε ως διά μαγείας στα χέρια κομματικών στελεχών της Ν.Δ., αλλά εν τέλει εξαφανίστηκε.

Επιστρέφοντας όμως στον Ασεμόγλου, οφείλω να προσθέσω ότι, από μεθοδολογικής άποψης, η προσέγγισή του εστίασε στην προ-λιτότητας εποχή της Δύσης. Αυτό το χρονικό ζήτημα ίσως να μην μπορεί να εξηγήσει επαρκώς το μέλλον, καθώς το τοπίο που αναφαίνεται στον ορίζοντα φέρνει νέες πειραματικές οικονομικές πολιτικές σε μια Ευρώπη που έχει αρκεστεί σε υπέρμετρη διανομή πόρων μετά την πανδημία, δίχως έλεγχο, ανάληψη ευθυνών ή επαρκείς εξηγήσεις.

Βρισκόμαστε, λοιπόν, στην τελική ευθεία των εκλογών, με το σύνολο των ψηφοφόρων να βρίσκεται στο σκοτάδι, χωρίς γνώση της πραγματικής εικόνας της οικονομίας. Οι ομοιότητες μεταξύ του 2009 και του 2023 είναι έντονες και πρόσωπα που πρωταγωνίστησαν στη χρεοκοπία της χώρας δηλώνουν και πάλι «παρών», μη διστάζοντας να παραδώσουν μέχρι και μαθήματα οικονομικής μεθοδολογίας σε όσους βρεθούν στον δρόμο τους.

*δρ λέκτορας Πολιτικής Οικονομίας, Τμήμα Πολιτικής Οικονομίας, King’s College London