Σόνχοι και κιχώρια.
Δε βρίσκω βότανα σωστά να γιάνω τις πληγές μου.
Φυτά και φαρμακο βότανα. Το χρυσάφι της γης.
Στα όρη βρίσκεις βότανα και στα λιβάδια βρούβες.
Τα βότανα φυτρώνουνε στης γης τα προσανέμια
στα βράχια τα μαζεύουμε στα όρη και τα γκρέμια.
-Πόσα και πόσα βότανα και σπάνια υπέροχα φυτά αναπτύσσονται από τη μητέρα γη! Κανένα ανθρώπινο χέρι δεν τα έσπειρε ποτέ. Λέμε ότι είναι αυτοφυή αλλά στην πραγματικότητα είναι θεοφυή.
Οδύσσεια, ραψωδία δ`, 227-233.
τοῖα Διὸς θυγάτηρ ἔχε φάρμακα μητιόεντα,
ἐσθλά, τά οἱ Πολύδαμνα πόρεν, Θῶνος παράκοιτις,
Αἰγυπτίη, τῇ πλεῖστα φέρει ζείδωρος ἄρουρα
φάρμακα, πολλὰ μὲν ἐσθλὰ μεμιγμένα, πολλὰ δὲ λυγρά,
ἰητρὸς δὲ ἕκαστος ἐπιστάμενος περὶ πάντων
ἀνθρώπων· ἦ γὰρ Παιήονός εἰσι γενέθλης.
αὐτὰρ ἐπεί ῥ' ἐνέηκε κέλευσέ τε οἰνοχοῆσαι,
Τέτοια βοτάνια μαγικά διέθετε η Ελένη του Δία η κόρη η τρανή του Μενελάου ταίρι, που τα `μαθε στην Αίγυπτο από την Πολυδάμνα τη σύζυγο του βασιλιά που Θώνα τον καλούσαν. Στην χώρα αυτή πολλά φυτά και φαρμακοβοτάνια φυτρώνουνε στην πλούσια γη και άλλα θεραπεύουν άλλα όμως σκοτώνουνε και πρέπει να γνωρίζεις ποια να μαζέψεις και ποια μη ποτέ σου, να συλλέξεις. Καθένας ειν` εκεί γιατρός που όλα τα γνωρίζει γιατί έχουνε πρόγονο τον Παίονα τον θείο.
Η Ελένη ρίχνει βότανα μέσα στην οινοχόη, όλοι να πιούνε το κρασί με φαρμακοβοτάνια και να ξεχάσουν βάσανα και μαύρες στενοχώριες.
Το νηπενθές βοτάνι. Το βότανο που μαλακώνει το πένθος.
Πως βρέθηκε στα χέρια της Ωραίας Ελένης το νηπενθές βοτάνι:
Όταν ο Μενέλαος και η Ελένη ήταν στην Αίγυπτο φιλοξενήθηκαν στο ανάκτορο του βασιλιά Θώνα.
Η Πολυδάμνα, η γυναίκα του βασιλιά Θώνα ήταν συλλέκτρια θεραπευτικών βοτάνων και είχε δωρίσει κάποια είδη τους στην Ελένη. Ένα απ` αυτά, το νηπενθές, απάλυνε τη λύπη, τον πόνο, τον θυμό και άλλες ψυχοφθόρες καταστάσεις. Αυτό, το νηπενθές βότανο έβαλε η Ελένη στο κρασί του Τηλέμαχου και του Μενέλαου.
Ιλιάς, ραψωδία Λ` 741..ξανθήν Ἀγαμήδην, ἣ τόσα φάρμακα ᾔδη ὅσα τρέφει εὐρεῖα χθών. ( την ξανθή Αγαμήδη που γνώριζε τα βότανα σ` όλους της γης τους τόπους).
Ιλιάς, ραψωδία Λ`, 829 – 832. μηροῦ δ' ἔκταμ' ὀϊστόν, ἀπ' αὐτοῦ δ' αἷμα κελαινὸν
νίζ' ὕδατι λιαρῷ, ἐπὶ δ' ἤπια φάρμακα πάσσε
ἐσθλά, τά σε προτί φασιν Ἀχιλλῆος δεδιδάχθαι,
ὃν Χείρων ἐδίδαξε δικαιότατος Κενταύρων.
Βγάλε το βέλος από τον μηρό, πλύνε την πληγή με χλιαρό νερό να καθαριστεί από το μαύρο αίμα μου. Βάλε πάνω στο τραύμα ήπια βότανα όπως σου έχει μάθει ο Αχιλλέας που και αυτός τα έμαθε από τον σοφό και δίκαιο Κένταυρο Χείρωνα.
Εδώ διαπιστώνουμε τη χρήση νερού που πρώτα έχει βράσει για να σκοτωθούν τα μικρόβια, αλλά και την χρήση ήπιων βοτάνων όπως είναι το χαμομήλι.
Ιλιάς, ραψωδία Λ`, 844 – 848.
ἔνθά μιν ἐκτανύσας ἐκ μηροῦ τάμνε μαχαίρῃ
ὀξὺ βέλος περιπευκές, ἀπ' αὐτοῦ δ' αἷμα κελαινὸν
νίζ' ὕδατι λιαρῷ, ἐπὶ δὲ ῥίζαν βάλε πικρὴν
χερσὶ διατρίψας ὀδυνήφατον, ἥ οἱ ἁπάσας
ἔσχ' ὀδύνας· τὸ μὲν ἕλκος ἐτέρσετο, παύσατο δ' αἷμα.
Αμέσως βγάζει ο Πάτροκλος το μυτερό το βέλος απ` τον μηρό που ήτανε ακόμα καρφωμένο και με νεράκι καθαρό που είχε πρώτα βράσει πλύνει με τρόπο την πληγή και πάνω απιθώνει τριμμένη ρίζα πικρουλή που πόνους θεραπεύει. Το τραύμα θεραπεύτηκε και στάθηκε το αίμα.
Σημειώσεις, σχόλια.
-Διάβασε τις πέτρες για να μάθεις για τα ζώα, τα δέντρα, τα φυτά, τα βρώσιμα χόρτα, τα άνθη και τα βότανα της μητέρας γης.
-Φύτεψε κάπου σπόρους: Henry Van Dyke.
-Κάτω από την άσφαλτο το χώμα λαχταρά να αναπνεύσει για τους σπόρους που έχει μέσα του, και περιμένουν να βλαστήσουν. Ανάμεσα τους υπάρχουν σπόροι πολύ παλιοί, αρχαίοι, σπόροι θεραπευτικοί αλλά και σπόροι του μέλλοντος.
-Ένας άλλος λόγος που το χώμα λαχταρά να έλθει στην επιφάνεια είναι για να απελευθερώσει το φώς που κρατά μέσα του με ηλικία δισεκατομμυρίων ετών.
-Στην αρχαιότητα, βότανα αποκαλούσαν όλα τα φαρμακευτικά φυτά που είχαν γεύση αρωματική, γλυκιά, αλμυρή, ξινή, καυτερή, πικάντικη αλλά κυρίως πικρή. Γιατί να υπάρχουν τόσες και τόσες γεύσεις διαφορετικές: Οι άνθρωποι στην αρχαιότητα απέδιδαν όλες αυτές τις πολλές και πλούσιες γεύσεις στους θεούς και στις μαγικές τους ικανότητες. Με τα βότανα αυτά ανακουφίζονταν και θεραπεύονταν από πόνους και αρρώστιες.
-Βοτάνι ή βότανο ονομάζουμε το ποώδες φυτό που έχει φαρμακευτικές, ιαματικές ιδιότητες. Λαϊκές δοξασίες του αποδίδουν μαγικές και φαντασιακές καταστάσεις.
Άγρια χόρτα που τρώμε.
Πολλοί ονομάζουν βότανα και τα άγρια βρώσιμα χόρτα, που σ` αυτόν τον τόπο από τα αρχαία χρόνια οι άνθρωποι τα είχαν εντάξει στη διατροφή τους: Ραδίκια, ζοχοί, σταμναγκάθι ( το θαλασσινό ραδίκι), μαυρομάτες, γαλατσίδες, βρούβες, μάραθα, λάπαθα, μυρόνια, καυκαλίθρες, σταφυλίνακες, κενταύρια( βερβερίδες), στραβόξυλα( τα πιο πικρά ραδίκια), χοιρομουρίδες, προβάτσες, βυζάκια, αγριόπρασα, , αγριόσκορδα, σπαράγγια, αβρονιές, ρόκα, ασκολίμπροι, σκούλοι( μπαμπακιές), πεντάνευρα, αγγόγλωσσοι, αμπελοβλάσταρα, και πλήθος άλλων).
Χόρτα για πίτες και λαδερά και γιαχνί:
Μάραθα, σταφυλίνακες, λάπαθα, καυκαλίθρες, αρχατζίκοι( μυρώνια), αγριόπρασα, αγριόσκορδα, παπαρούνες, τσουκνίδες, κάρδαμα, καρδαμίδες...
Πολύ γνωστά βλαστάρια ιδιαίτερης νοστιμιάς:
Μαυρόβρουβες, σπαράγγια, αβρονιές, ραδικοβλάσταρα, ραπανοβλάσταρα, βλαστοί σταφυλίνακα, αμπελοβλάσταρα, καρδαμίδες..
Καλοκαιρινά βρώσιμα χόρτα:
Γλιστρίδα, βλήτα, στίφνος, κρίταμα, αλμυρίθρες, καπαροβλάσταρα, κολοκυθανθοί..
Μερικά πολύ γνωστά βοτάνια:
Θρούμπα, ρίγανη, θυμάρι, μαλοτύρα( τσάι του βουνού), έρωντας( δίκταμο), χαμόμηλο, φασκόμηλο, ματζουράνα, βάρσαμος, δυόσμος, μολόχα, αρισμαρί( δενδρολίβανο), τσιτσίραυλα, βατόμουρα, παπαρούνες, σκούλοι( μπαμπακιές)
Μαντινάδες για χόρτα και βότανα:
- Πέρδικα που κακαρίζεις ίντα τρως και κοκκινίζεις
κάρδαμο και στάρι τρώγω κι` είμαι πάντα σαν το ρόδο.
Από τη μάνα μου Μαρίκα Σαλούστρο- Ντακανάλε- Καζαμιάκη.
-Αυτό το χόρτο που δε θες και δεν το περμαζώνεις
θαρθεί στην πόρτα σου να βγει γι` αυτό μην το ζυγώνεις.
- Δυο φυλλαράκια έρωτα από τον Ψηλορείτη
βάνω στο μπέτη και γροικώ τη μυρωδιά σου Κρήτη. (Από τον Λουδοβίκο των Ανωγείων, 28-11-2020.
-Μαλοτηρά και δίκταμο πίνω πρωί και βράδυ
μαζί με μέλι, με ελιές και ένα παξιμάδι.
-Αρνάσαι το βασιλικό και ρέγεσαι τον τσόχο.
απού φυτρώνει όπου βρεί στις πόρτες των αθρώπων.
1*. Αρχιτέκτων. Ιστορικός Αρχιτεκτονικής. Ιστορικός Τέχνης.
2*. Στην Ειρήνη, στον Νίκο και στον Μπάμπη που έσκυβαν στη γη για να μάθουν από μικρά κοπελάκια.
