Επάγγελμα: Στοχαστής: Διάλογος με τον Σωκράτη

Δάσκαλε Σωκράτη, ποιο είναι το επάγγελμα σου;

« Αν το ερώτημα σας αφορά το επάγγελμα που μου παρέχει “τα προς το ζην” θα σας απαντούσα: Λιθοξόος, μαρμαράς, γλύπτης όπως και ο πατέρας μου. Όμως σ` αυτές τις χειρωνακτικές εργασίες αφιερώνω ελάχιστο χρόνο, όσο χρειάζομαι για να ζω, εγώ και η οικογένεια μου. Το πραγματικό μου επάγγελμα είναι “Στοχαστής”. Σ` αυτό εργάζομαι ολόκληρο το 24ωρο, ακόμα και την ώρα που σκαλίζω μάρμαρα, ακόμα και όταν κοιμάμαι. Είμαι ένας άνθρωπος που στοχάζομαι και αναρωτιέμαι συνεχώς. Προσπαθώ με όλες μου τις δυνάμεις και τις γνώσεις, να σκέπτομαι σε βάθος. Αγωνίζομαι να μιμηθώ τους Δήλιους δύτες που αν δεν καταδυθούν πολύ βαθιά δεν θα κάνουν σωστά τη δουλειά τους. Όσο πιο βαθύτερα οδηγείς τη σκέψη σου τόσο καθαρότερα αποτελέσματα έχεις. Τα θέματα που με απασχολούν ιδιαίτερα είναι πολύ θεωρητικά και με βάθος, όπως: “Τι το όν”, γιατί οι άνθρωποι συμπεριφέρονται όπως συμπεριφέρονται, γιατί η ζωή ξετυλίγεται όπως ξετυλίγεται, γιατί το οργανωμένο σύνολο ανθρώπων που ονομάζουμε κοινωνία διέπεται από εθνικούς πολιτικούς, θρησκευτικούς, ηθικούς και παντοειδείς άλλους δεσμούς ισχυρότερους ή χαλαρότερους; Δεν ψάχνω για οριστικές απαντήσεις, ούτε για κάποιες τυχαίες απαντήσεις. Εκείνο που με «γεμίζει» είναι η πορεία προς τη γνώση. Αυτό το επιτυγχάνω με τον στοχασμό. Αυτό μου δίνει ικανοποίηση. Ο στοχασμός, μου έχει ανοίξει άπειρες κλειστές πόρτες. Όλες τις φορές με μεγάλη ευχαρίστηση διαπιστώνω, ότι πίσω από μια πόρτα που νόμιζα ότι υπάρχει ένα άλυτο πρόβλημα παρουσιάζεται ένα απλό και προσπελάσιμο θέμα. Εκεί που νομίζεις ότι καιροφυλακτεί μια άγρια τίγρη να σε κατασπαράξει παρουσιάζεται ένα παιγνιδιάρικο φιλικό σκυλάκι. Αυτά όλα τα έχω πετύχει ακολουθώντας το δρόμο του στοχασμού.

-Σαν στοχαστής πρέπει να συγκρίνομαι με το σύνολο της ιστορίας της σκέψης και κυρίως με τις εξέχουσες και προβεβλημένες θέσεις της.

-Να σκέφτομαι και να ξανασκέφτομαι τις κορυφαίες σκέψεις των ανθρώπων σε βάθος. Έτσι διανύω σκεπτόμενος τη μέγιστη διαδρομή: Από τις κορυφές στα βάθη της σκέψης και από τα βάθη στα δυσπρόσιτα ύψη σαν μια διαδρομή ατελείωτη όπως του Σίσυφου. Αυτή είναι η «διαδρομή της σκέψης, ο δύσκολος αλλά υπέροχος δρόμος της σκέψης».

-Να προσπαθώ να κατανοήσω όσο πιο βαθιά γίνεται τον άνθρωπο, τον θεό, τη φύση..

-Σαν στοχαστής πρέπει να είμαι πάντα διαθέσιμος στο σύνολο των μεγάλων αναπάντητων προβλημάτων, στο σύνολο των μέγιστων δυνάμεων και των υποσυνόλων τους. Δεν πρέπει ποτέ να υποταχθώ σε καμία απ` αυτές τις μεγάλες ή μικρότερες δυνάμεις.

-Σαν στοχαστής ομιλώ, σκέπτομαι, διδάσκομαι και διδάσκω «το έν όλον» από το οποίο αναβλύζουν όλα και εκεί πάλι ενώνονται όλα.

- Με ρωτήσατε για την καταγωγή της σκέψης, όπου βρίσκεται ο χώρος του στοχαστή. Ένα από τα κεντρικότερα ζητήματα της σκέψης είναι το πρόβλημα της «καταγωγής της σκέψης». Ένα άλλο πρόβλημα βρίσκεται στο ερώτημα « Πως άρχισε η σκέψη;». (1).

-Με τον συνεχή στοχασμό κάτι έμαθα, κάτι κατάλαβα. Αυτό το «κάτι» άλλαξε προς το καλύτερο τη ζωή μου. Κακώς μου αποδίδουν το « Έν οίδα ότι ουδέν οίδα».

-Η σκέψη είναι η ριζική στροφή( =κατά-στροφή) η οποία έκανε το ζώο, άνθρωπο.

-Οι δάσκαλοι μου Ηράκλειτος ο Εφέσιος και Παρμενίδης ο Ελεάτης ήταν οι πρώτοι στοχαστές.(2). Τους μελέτησε κάθε σκεπτόμενος άνθρωπος, τους μελέτησα κι εγώ. Πριν λίγες μέρες κατέβηκα στον Πειραιά και αγόρασα από έναν καπετάνιο που έφτασε από την Έφεσο έναν Πάπυρο του Ηράκλειτου. Είμαι ευτυχής που τον απέκτησα αλλά τα νοήματα του είναι πολύ βαθιά και δυσκολεύομαι να τα κατανοήσω. Θα προσπαθώ συνεχώς γι αυτό.

-Κρείττον οψιμαθή είναι ή αμαθή.

-Στην ερώτηση σας αν είμαι περισσότερο φίλος της σοφίας ή της σκέψης μπορώ να σας πω, χωρίς όμως να το αποδείξω, ότι είμαι περισσότερο φίλος της σκέψης, του στοχασμού.

-Στην ερώτηση σας αν στο βίο μου υπάρχουν και άλλα καλά σας λέω: «Του βίου καθάπερ αγάλματος πάντα τα μέρη καλά είναι δεί».

-Ο στοχαστής διάγει βίον αξιοπρεπή. Η σκέψη του τον προστατεύει και τον αναβαθμίζει: « Ο δε ανεξέταστος βίος ού βιωτός ανθρώπου».

-Δεν γνωρίζω τίποτε, ούτε διδάσκω σοφίες. Σκέπτομαι όσο μπορώ γιατί έχω για όλα απορίες. «Ουδέν οίδα ούτε διδάσκω τι, αλλά διαπορώ μόνον».

-Στην ερώτηση σας πως μπορώ να διαλέγομαι χωρίς λάθη σας λέω ότι: «ει μηδέν λέγει ων μη σαφώς οίδεν».

- Για το αν κάποτε οι άνθρωποι θα σταματήσουν να στοχάζονται θα απαντούσα: Οι άνθρωποι δε θα σταματήσουν ποτέ να στοχάζονται. (3).

Σημειώσεις, σχόλια.

(1). «Η καταγωγή της σκέψης» στην Χριστιανική και Εβραϊκή παράδοση. Παλαιά Διαθήκη, Γένεσις, κεφάλαιο 3. Πως άρχισε η σκέψη; Πότε ο άνθρωπος άρχισε να σκέπτεται;

Η πρώτη απάντηση έρχεται από την Παλαιά Διαθήκη, Γένεσις κεφ. 3: Η σκέψη κατάγεται από τη μηλιά, «το Δέντρο της Γνώσης» Ο άνθρωπος γεύτηκε κατά παράβαση των κανόνων του Θεού, τον απαγορευμένο καρπό του Δέντρου της Γνώσης. Πρώτα η γυναίκα και μετά ο άνδρας. Η Γνώση «άνοιξε» τα μάτια των ανθρώπων, τους οδήγησε σε σκέψεις και στοχασμούς αλλά συνοδεύτηκε με βαριά ακατάλυτη κατάρα.

Στο «Δέντρο της Γνώσης» βρίσκεται η αφετηρία της σκέψης και του στοχασμού. Η αφετηρία αυτή είναι γνώση και άσβεστη κατάρα. Το «Δέντρο της Γνώσης» φύεται και καρποφορεί στο μέσον του Παραδείσου.

(2). Οι προσωκρατικοί στοχαστές Ηράκλειτος ο Εφέσιος και Παρμενίδης ο Ελεάτης υπήρξαν οι πρώτοι στοχαστές στην ιστορία της δυτικής σκέψης. Μέχρι σήμερα, 2500 χρόνια μετά τους μελετά κάθε φιλόσοφος, κάθε σκεπτόμενος άνθρωπος, κάθε ποιητής, κάθε ιστορικός.. Κάποιος τους προσεγγίζει μέσω της λογικής, κάποιος μέσω της ηθικής, άλλος μέσω της ψυχολογίας, της κοινωνιολογίας, της φιλοσοφίας της τέχνης( αισθητικής), της ποίησης, της επιστήμης, της πολιτικής..

Όλη η στοχαστική διάθεση των ανθρώπων από τον Ηράκλειτο και τον Παρμενίδη μέχρι τον Χάιντεγκερ προσπαθεί να απαντήσει στο ερώτημα «Τι το όν;».

(3). Σήμερα, στο μετά πανδημικό έτος 2023, μέσα στην εποχή της 4ης βιομηχανικής επανάστασης που άρχισε το 2015 και προβλέπεται να κρατήσει 20 χρόνια, τίθεται ένα μέγιστο ερώτημα: Απειλεί την ανθρωπότητα σήμερα ή στο κοντινό μέλλον «η μη σκέψη;». Ποιο ρόλο θα παίξουν η τεχνητή νοημοσύνη, η ρομποτική, η 3D printing( τρισδιάστατη εκτύπωση), οι νανοτεχνολογίες, ο συνδυασμός βιολογίας και πληροφορικής, το Ίντερνετ των πραγμάτων( Internet of things)..; Όταν όλα( κινητό, τάμπλετ, συσκευές σπιτιού, αυτοκίνητα, φανάρια, υπηρεσίες, θα είναι δικτυωμένα, συνδεδεμένα, θα έχουν ψηφιακές ταυτότητες, θα «συνομιλούν» μεταξύ τους σαν άνθρωποι.. Θα μειωθεί τότε η στοχαστική διάθεση των ανθρώπων ή μέσα από τον συνεχή προβληματισμό και την «πάλη» των ψηφιακών δυνατοτήτων με τη σκέψη των ανθρώπων ο στοχασμός θα αυξηθεί;

1*. Αρχιτέκτων. Ιστορικός Αρχιτεκτονικής. Ιστορικός Τέχνης.

2*. Στον στοχαστικό φίλο, ποιητή Ιωάννη Σεβαστιανό Ρώσση.