Είναι η Ελλάδα «η χειρότερη χώρα να είσαι παιδί»;

Ο Λουτσιάνο Καλεστίνι, εκπρόσωπος της UNICEF στη Ελλάδα, δεν έβαλε ερωτηματικό. Σε συνέντευξή του στην εφημερίδα «Καθημερινή» έναν χρόνο πριν (26/3/2022) δήλωνε: «Η Ελλάδα μπορεί να ισχυριστεί πως είναι η χειρότερη χώρα στην Ευρωπαϊκή Ενωση για να είσαι παιδί.

Αυτό μας λένε τα δεδομένα». Θύμιζε πως η Ελλάδα είναι η πρώτη χώρα σε παιδική παχυσαρκία στην Ε.Ε. Το 13,9%, το 2020, των παιδιών έως πέντε ετών, σχεδόν διπλάσιο από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο που ανερχόταν στο 7,9%. Επιπλέον, σύμφωνα με τα στοιχεία της Eurostat, το 2021 η Ελλάδα ήταν τρίτη σε παιδική φτώχεια (κάτω των 18 ετών) μετά τη Ρουμανία και τη Βουλγαρία.

Ο Καλεστίνι εστίασε σε τέσσερα σημεία:

1ο: «Δεν είναι ξεκάθαρο ποια είναι η εθνική ατζέντα για τα παιδιά και ποιος είναι υπεύθυνος». Από το 1993 (επικύρωση της Σύμβασης των Η.Ε. για τα Δικαιώματα του Παιδιού) έχουν περάσει διάφοροι νόμοι ή σχέδια δράσης χωρίς οριοθετημένους στόχους, χρονοδιαγράμματα και κοστολογήσεις.

2ο: Η ποιότητα των υπηρεσιών -αναφέρεται στην εκπαίδευση, στο σύστημα Υγείας και στην κοινωνική προστασία- που παρέχονται στα παιδιά είναι χαμηλή.

3ο: Οι δαπάνες για τα παιδιά είναι περιορισμένες. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, ενώ οι δαπάνες για την εκπαίδευση κάθε παιδιού στη Ε.Ε. το 2020 ανέρχονταν κατά μέσο όρο σε 7.000 ευρώ, στην Ελλάδα έφταναν μόλις τα 2.688. «Πρέπει», σημειώνει ο Καλεστίνι, «να επανεξισορροπήσουμε τις δημοσιονομικές επιλογές μας. Συνεχίζοντας να μην προτεραιοποιούμε τα παιδιά ρισκάρουμε "εθνικό τραυματισμό"».

4ο: Η κουλτούρα, δηλαδή οι πρακτικές και πεποιθήσεις που αποκτούμε μεγαλώνοντας. Το συγκεκριμένο σημείο δεν αναλύεται στη συνέντευξη του Καλεστίνι.

Η συνέντευξη δεν έτυχε προσοχής - πέρα από αναδημοσιεύσεις σε εφημερίδες και στο διαδίκτυο. Τα επιχειρήματα που διατύπωσε ο Καλεστίνι και η θεσμική του θέση θα έπρεπε να είχαν προκαλέσει χιονοστιβάδα συζητήσεων στον δημόσιο χώρο. Πώς μπορεί να εκληφθεί η σιωπή; Πρόκειται για αδιαφορία του τύπου «Δεν μας είπε κάτι που δεν γνωρίζαμε»; Συνειδητή επιλογή αποσιώπησης δυσάρεστων δεδομένων «που δεν θα ακούγονταν ευχάριστα στ' αυτί μας»;

Οποια κι αν είναι η αιτία της αποσιώπησης απέναντι στην προειδοποίηση ότι «ρισκάρουμε εθνικό τραυματισμό», οφείλουμε εν όψει και των εκλογών να δώσουμε προτεραιότητα στα θέματα αναφορικά με τα παιδιά, τους νεότερους σε ηλικία πολίτες.

Οπως λέει και το γνωστό αγαπημένο τραγούδι, υπερασπιζόμενοι τα παιδιά δημιουργούμε τις προϋποθέσεις να υπάρξει ελπίδα. Κι έχουμε την ανάγκη, ιδίως μετά τα Τέμπη, να ξαναβρούμε ως κοινωνία τα νήματα που πλέκουν την ελπίδα για ένα δημοκρατικό, κοινωνικά δίκαιο και ειρηνικό αύριο.

Ας μελετήσουμε, λοιπόν, τα δεδομένα που αναφέρει ο Καλεστίνι, ας εκφράσουμε τη δυσαρέσκειά μας να είμαστε και εδώ οι τελευταίοι. Να πιέσουμε να έρθει στο προσκήνιο η συζήτηση για τα παιδιά μας και το μέλλον τους. Ας ωθήσουμε τα πολιτικά κόμματα να τοποθετηθούν με σαφήνεια στα θέματα που έθεσε ο εκπρόσωπος της UNICEF:

■ Ποια θα είναι η εθνική ατζέντα για τα παιδιά και ποιοι φορείς θα είναι υπεύθυνοι για την υλοποίησή της;

■ Πώς η εκπαίδευση των παιδιών θα καταστεί ποιοτική με βάση και τις συστάσεις του Στόχου 4 των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης του ΟΗΕ, τη στρατηγική της Ε.Ε. για τα δικαιώματα του παιδιού και την ευρωπαϊκή εγγύηση για τα παιδιά καθώς και τις συστάσεις για τη «European Education Area by 2025»; Ως γνωστόν σε πολλά σημεία αναφοράς (benchmarks) η Ελλάδα υπολείπεται σημαντικά από άλλες χώρες. Με ποια σχέδια και με ποια χρήματα θα καλυφθεί η διαφορά;

■ Με ποιους τρόπους και με ποιες επενδύσεις θα εξασφαλιστεί η υποστήριξη όλων των παιδιών σε θέματα που έχουν να κάνουν με την υγεία και την κοινωνική προστασία;

Μόνο εάν αποφασίσουμε να μη «ρισκάρουμε» άλλο το μέλλον των παιδιών στη χώρα μας και συστρατευτούμε σε έναν ωραίο αγώνα να είναι αυτά στο κέντρο των πολιτικών αντιπαραθέσεων και συνθέσεων θα μπορέσουμε να τους κληροδοτήσουμε όχι έναν άγονο χερσότοπο που επιγράφεται «Το Χειρότερο», αλλά ένα περιβόλι, όπως το λέει ο Παλαμάς, όπου θα μπορέσουν να σκάψουν ακόμη πιο βαθιά και να σμιλέψουν τα δικά τους όνειρα. Αν αποτύχουμε ίσως ο ιδρώτας των παιδιών να ποτίζει τους δικούς μας εφιάλτες που θα γεννήσει η αδιαφορία μας.

*καθηγητές στο Πανεπιστήμιο Πατρών