Οταν συγκρίνουν μήλα με πορτοκάλια

Ο συνεκτικός ιστός όλων των κρίσεων είναι το χρήμα. Μέχρι τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο οι προηγμένες οικονομίες ήταν προσδεμένες στον κανόνα του χρυσού, που σημαίνει ότι οι κεντρικές τράπεζες δεν μπορούσαν να τυπώσουν χρήματα σε απεριόριστες ποσότητες. Από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και μετά η δύναμη της νομισματικής… τυπογραφίας είχε ελεγχθεί πρώτα από μια αποδυναμωμένη εκδοχή του κανόνα του χρυσού και στη συνέχεια από τον φόβο του πληθωρισμού. Στις πιο πρόσφατες δεκαετίες όμως, που το χρήμα αποσυνδέθηκε από τον χρυσό ή οποιοδήποτε άλλο στιβαρό σημείο αγκύρωσης, οι κεντρικές τράπεζες και οι κυβερνήσεις μπορούν να «παράγουν» χρήμα άμεσα και σε άπειρες ποσότητες. Αυτό έκαναν στην κρίση των τοξικών στεγαστικών δανείων, στην κρίση χρέους της Νότιας Ευρώπης, στην κρίση της πανδημίας.

Ας επιστρέψουμε στις... συγκρίσεις. Από το 2008 οι κεντρικοί τραπεζίτες αποδεικνύουν συνεχώς ότι κατανοούν τα διδάγματα της Ιστορίας. Και αυτό το ήξεραν όλοι, κυρίως οι τραπεζίτες. Τον Ιούλιο του 2007 ο πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της Citigroup, Charles Prince, είχε πει: «Οταν η μουσική σταματήσει, από την άποψη της ρευστότητας τα πράγματα θα είναι περίπλοκα. Αλλά όσο η μουσική παίζει, πρέπει να σηκωθείς και να χορέψεις. Χορεύουμε ακόμα».

Η αλήθεια είναι ότι τότε η FED έριξε τεράστιες ποσότητες χρήματος για να εξακολουθήσει να παίζει η μουσική.

Σε εμφάνισή του στον Λόφο του Καπιτωλίου λίγο μετά την κήρυξη πτώχευσης της Lehman Brothers το 2008, ο Μπερνάνκι ενημέρωσε τον Μπάρνι Φρανκ, τότε πρόεδρο της Επιτροπής Χρηματοπιστωτικών Υπηρεσιών της Βουλής, ότι η Federal Reserve θα σταθεροποιήσει την ασφαλιστική AIG με κόστος πάνω από 80 δισ. δολάρια.

«Εχετε 80 δισεκατομμύρια δολάρια;» ρώτησε ο Φρανκ.

«Εχουμε 800 δισεκατομμύρια» απάντησε ο Μπερνάνκι.

Στην πραγματικότητα τον Δεκέμβριο του 2008 η Fed αφιέρωσε 1,5 τρισ. δολάρια σε χρηματοδότηση έκτακτης ανάγκης στις αγορές, ξεπερνώντας τα 700 δισεκατομμύρια δολάρια του Ταμείου Διάσωσης που είχαν εγκριθεί από το Κογκρέσο μέσω του Προγράμματος Ανακούφισης Προβληματικών Κεφαλαίων.

Οι αριθμοί προκαλούν ίλιγγο. Το ΔΝΤ στο Global Financial Stability Report (Απρίλιος 2008) διατύπωνε την εκτίμηση ότι εάν η αποτίμηση των στοιχείων του ενεργητικού των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων παγκοσμίως γινόταν με βάση τις τιμές που ίσχυαν στις αγορές ομολόγων στα τέλη Απριλίου 2008, τότε οι ζημίες από τη «φούσκα» των στεγαστικών θα ανέρχονταν στα 945 δισ. δολάρια. Μερικούς μήνες αργότερα, τον Οκτώβριο του 2008, αναθεώρησε λέγοντας ότι οι ζημίες, με βάση τις τιμές των ομολόγων που ίσχυαν στις αγορές στα μέσα Οκτωβρίου 2008, θα ξεπερνούσαν τα 1,4 τρισ. δολάρια σε μια συνολική αξία δανείων και ομολόγων καλυμμένων με διάφορες κατηγορίες δανείων ύψους 23,2 τρισ. Τέλος, στο τέλος Ιανουαρίου 2009 το ΔΝΤ αναθεωρεί και πάλι τις ζημιές στα 2,2 τρισ.

Οι κεντρικές τράπεζες στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού ενήργησαν με την ίδια αποφασιστικότητα. Ποιος ξεχνά τα ανοίγματα της Hypo Real Estate, για τη σωτηρία της οποίας οργανώθηκε δάνειο ύψους 50 δισ. ευρώ από την κυβέρνηση και τις μεγάλες τράπεζες της Γερμανίας; Ποιος ξεχνά τις τράπεζες Royal Bank of Scotland και Fortis, που είχαν κερδίσει στα τέλη του 2007 τη μάχη για την εξαγορά της oλλανδικής τράπεζας ΑBN Αmro, οι οποίες βρέθηκαν με μεγάλα χρηματοδοτικά ανοίγματα μετά τον Σεπτέμβριο του 2008 και εξαγοράστηκαν ουσιαστικά από τις κυβερνήσεις τους για να αποφύγουν τη χρεοκοπία; Σύμφωνα με στοιχεία του Bloomberg, στα τέλη Σεπτεμβρίου 2008 τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα σε παγκόσμιο επίπεδο είχαν καταγράψει ζημίες από διαγραφές ύψους 710 δισ., εκ των οποίων τα 507 δισ. είχαν διαγραφεί από τράπεζες.

Το 2011 σε μία μέρα η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα παρείχε 489 δισ. ευρώ για τις προβληματικές τράπεζες της γηραιάς ηπείρου και τον Φεβρουάριο του 2012 επανέλαβε αυτήν την ακροβασία, χρησιμοποιώντας περισσότερα από 800 δισ. μέσω της μαγείας της νομισματικής τυπογραφίας. Από την αρχή του 2007 η ΕΚΤ είχε αγοράσει χρηματοοικονομικά περιουσιακά στοιχεία ύψους 1,7 τρισεκατομμυρίων ευρώ, διευρύνοντας το χαρτοφυλάκιό της από 13% σε πάνω από 30% επί του ΑΕΠ της ευρωζώνης.

Φυσικά αυτοί οι αριθμοί είναι ένα μικρό υποπολλαπλάσιο της συνολικής ποσότητας χρήματος που διέθεσαν οι κεντρικές τράπεζες σε όλη την περίοδο των διασώσεων. Εύλογα λοιπόν αναρωτιέται κάποιος: Τι σχέση μπορεί να έχει το τότε με το τώρα; Οι αριθμοί τού τότε με τους αριθμούς των ανοιγμάτων που εμφανίζουν ότι υπάρχουν σήμερα; Καμία (σ.σ. εκτός και αν κρύβουν την πραγματική έκθεση του συστήματος).

Αν όμως θέλει κάποιος να κάνει συγκρίσεις, τότε η μοναδική ομοιότητα που συνδέει τις δύο κρίσεις είναι η ασυδοσία. Οπως και τότε, έτσι και σήμερα οι πολιτικοί και οι κεντρικοί τραπεζίτες άφησαν ασύδοτους τους τραπεζίτες και τους άλλους «ευεργέτες» του χρήματος να στήνουν κερδοσκοπικά παιχνίδια. Και αφού άφησαν τις «φούσκες» να ξεχειλώσουν, «παρεμβαίνουν» υποδυόμενοι τους έκπληκτους και τους τρομοκρατημένους στέλνοντας τον λογαριασμό των διασώσεων στη μεσαία τάξη και στα πιο ευάλωτα οικονομικά στρώματα. Κάποιος που ξέρει να μετρά εύλογα αναρωτιέται: μήπως οι τωρινές συγκρίσεις και παραλληλισμοί, που υποστηρίζονται -και- από τους πολιτικούς, υποκρύπτουν αγνό και διαυγή... δόλο;

*Δημοσιογράφος, συγγραφέας