Ο καπιταλισμός και ο Ιλον Μασκ ως υπηρέτης του

Ενας από τους ισχυρότερους κεφαλαιοκράτες σε παγκόσμιο επίπεδο είναι και ο Ιλον Μασκ. Οι επιχειρήσεις του λειτουργούν κατά τέτοιον τρόπο ώστε τα κέρδη τους να υπερβαίνουν το σύνολο των κρατικών προϋπολογισμών όλων των αναπτυσσόμενων χωρών.

Το θεωρητικο-πολιτικό ενδιαφέρον μου (Interesse) δεν εστιάζεται στη μετα-κριτική του καπιταλιστικού συστήματος που υποστασιοποιεί ο Ιλον Μασκ. Αλλα είναι τα «πράγματα» (με τη φιλοσοφική έννοια του όρου: πράγματα) στα οποία θέλω να αναφερθώ. Ενα από αυτά είναι και το εξής: ο κεφαλαιοκράτης Μασκ, πριν από μερικούς μήνες, όταν αγόρασε το ψηφιακό σύστημα Twitter, μίλησε με τον όρο «διαλεκτική» ως μέθοδο λειτουργίας της επιχείρησής του. Τότε στη διεθνή επικοινωνιακή κοινότητα διατυπώθηκαν ενστάσεις, αντιρρήσεις και κριτικές εν γένει. Στο πλαίσιο αυτών των διαβουλεύσεων και εγώ προσωπικά έγραψα ένα κείμενο (δημοσιεύτηκε στην «Εφ.Συν.») και διατύπωσα την πολιτική άποψη: ποια σχέση έχει «ο φάντης με το ρετσινόλαδο!». Με άλλα λόγια, αναρωτήθηκα γιατί ο Ιλον Μασκ ως ο πλουσιότερος άνθρωπος στον κόσμο χρησιμοποιεί τον όρο «διαλεκτική» ως συνθήκη και μέθοδο διαχείρισης των επιχειρησιακών εργασιών του. Μήπως η μαρξική ερμηνεία γίνεται πραγματικότητα;

Μετά από θεωρητική έρευνα κατάλαβα τα εξής δύο «πράγματα»: Πρώτον, η χρήση του όρου «διαλεκτική» στη δημόσια επιχειρηματολογία του Μασκ δεν ήταν προσχηματική. Αντιθέτως αποτυπώνει την επιχειρησιακή λογική του. Αυτή λέει, λοιπόν, ότι οποιαδήποτε συνθήκη ανθρώπινης ζωής δεν μπορεί να προχωρήσει σ’ ένα επόμενο ιστορικό στάδιο, εάν προηγουμένως οι εσωτερικοί μηχανισμοί της κοινωνικής πραγματικότητας δεν «κατασκευάσουν» την υπέρβασή τους.

Τι έκανε λοιπόν ο Ιλον Μασκ μπροστά στις «οντολογικές» απειλές του σύγχρονου καπιταλισμού; Είπε, με απλά λόγια, αποσύρομαι από την επικοινωνιακή «ανασυγκρότηση» του Twitter, το οποίο είναι απολυταρχικό και δεσποτικό μέσο ενημέρωσης και μετά πρότεινε μέτρα μεταρρύθμισης.

Την ιστορία της αυτοκαταστροφής του Ιλον Μασκ την ξεκίνησε το γερμανικό περιοδικό «Der Spiegel» (21.01.2023). Oι συντάκτες αυτού του περιοδικού, δυστυχώς, δεν γνωρίζουν στοιχειώδη πράγματα τα οποία έχει γράψει ο Χέγκελ: δηλαδή δεν μπορείς να κάνεις «πρωτοσέλιδο» την «αυτοκαταστροφή του Ιλον Μασκ» όταν τα ίδια τα παγκόσμια πολιτικά πράγματα στοχεύουν στον αυτοκαθορισμό του.

Με άλλα λόγια, θέλω να υποστηρίξω την εξής θεωρητικο-πολιτική στάση μου: ο καπιταλισμός όχι μόνον ως οικονομικό σύστημα, αλλά προπάντων ως «τρόπος ζωής», όταν έχει γίνει αποδεκτός από όλες τις κοινωνικές τάξεις θα επιβιώσει κατά τις επόμενες δεκαετίες μόνον εάν κεφαλαιοκράτες τύπου Ιλον Μασκ μπορούν να επινοούν νέα μοντέλα κεφαλαιοκρατίας και αντίστασης στο παλαιό σύστημα.

Συμπερασματικά καταλήγω στις εξής διαπιστώσεις μου: Πρώτον, ο Ιλον Μασκ εκφράζει το πνεύμα του καπιταλισμού εξ ορισμού και, δεύτερον, μέσω της διαλεκτικής μεθόδου του μας έμαθε να σκεπτόμαστε «διαλεκτικά». Δηλαδή να παίρνουμε τη ζωή μας στα χέρια μας. Σας ομολογώ ότι εάν βρισκόμουν στην «παγκόσμια θέση» του Μασκ θα του έλεγα πώς και γιατί δεν γίνεσαι ένας από όλους εμάς. Γιατί οι «κοινωνικές ανισότητες» γίνονται ανήμερα θεριά! Και εσύ Ιλον δεν αντιδράς;

*Καθηγητής Πολιτικής Φιλοσοφίας στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης