Κατάσκοποι αρετής

Με το βιβλίο του «Τα Μυστήρια των Παρισίων» ο Ευγένιος Συ (Eugene Sue) ανέδειξε πρώτος τον υπόκοσμο του Παρισιού ως συλλογικό πρόσωπο της λογοτεχνίας. Πιο πολύ από τους «Αθλίους» του Ουγκό ή το «Λάμψη και αθλιότητες των εταίρων» του Μπαλζάκ και άλλα αντίστοιχα έργα. Στο έργο του Συ ένας ολόκληρος κόσμος από τροφίμους των φυλακών, των πορνείων, των πτωχοκομείων και των καταγωγίων, που είναι θα λέγαμε το απωθημένο της αστικής κοινωνίας, βγαίνει από το ένοχο μισοσκόταδο και παρελαύνει στο φως της γραφής.

Ο Συ δεν επαινεί και δεν προτείνει ως πρότυπο τον υπόκοσμο, τον οποίο γνώρισε από αρκετά κοντά. Αλλά και δεν τον καταδικάζει απερίφραστα. Προσπαθεί να κατανοήσει και, μέσα στο ζοφερό ημίφως της παρανομίας, να ξεχωρίσει το καλό που πιστεύει ότι συνεχίζει να υπάρχει. Οσο για το κακό, στην πιο απάνθρωπη έκφρασή του, ο συγγραφέας, που δεν κρύβει τις σοσιαλιστικές του συμπάθειες, το εντοπίζει, χωρίς να γενικεύει δογματικά στον υποτίθεται καλό κόσμο (τον καλό υπόκοσμο, έλεγε ο Καραγάτσης) των τραπεζιτών, των ευγενών, των πολιτικάντηδων, στην κορυφή μιας πυραμίδας που φτάνει μέχρι τους εκβιαστές, τους πλαστογράφους, τους κατασκόπους κάθε λογής.

Ο Συ δεν είναι κατά των κατασκόπων. Αντιθέτως, θεωρεί ότι είναι κοινωνικά απαραίτητοι. Με τη διαφορά ότι θα πρέπει να είναι «οι κατάσκοποι της αρετής». Οχι για να χαφιεδίζουν τους ενάρετους. Αλλά αντιθέτως για να τους εντοπίζουν έτσι που να τους προστατεύουν, να τους συντρέχουν και να τους προβάλλουν ως παράδειγμα για την κοινωνία. Η πρόταση αυτή, σουρεαλιστική σύνθεση της εικόνας του ειδεχθούς σπιούνου με αυτήν του υπερασπιστή της αρετής, δεν παύει, παρά τον ουτοπικό της χαρακτήρα, να μας λέει κάτι για τις σημερινές κοινωνίες μας.

Μέσα σε αυτές το κακό «πουλάει». Τα περισσότερα ΜΜΕ περιμένουν πώς και πώς το επόμενο έγκλημα ή σκάνδαλο για να σερβίρουν στο κοινό τους την ικανοποίηση ότι εισδύει στα παρασκήνια της κόλασης από απόσταση ασφαλείας. Τέτοιες αναφορές αυξάνονται προφανώς σε προεκλογικές περιόδους, όταν η κάθε πλευρά πασχίζει να αναδείξει την αθλιότητα των αντιπάλων, ενώ κάποιοι διατηρούν γι' αυτούς το προνόμιο μιας καταρρακωμένης «αριστείας». Χωρίς να ανησυχούν ιδιαίτερα μήπως η προβολή αυτή λειτουργεί και ως παράδειγμα προς μίμηση. Οσο γι' αυτούς που πράττουν το καλό, αυτοί μένουν στα αζήτητα.

Οι χαρακτηρισμοί καλός, τίμιος, ευγενής άνθρωπος, που τείνουν να ταυτιστούν με τη λέξη βλαξ, επιζούν για λίγο στους επικήδειους. Πιστεύω ότι η πρόταση του Συ είναι όσο ποτέ επίκαιρη. Χρειαζόμαστε μια αστυνομία (καλών) ηθών, μια Εθνική Υπηρεσία Πληροφοριών που να εντοπίζει πού κρύβονται οι ενάρετοι άνθρωποι και να τους αξιοποιεί με τον τρόπο που προτείνει ο Γάλλος συγγραφέας. Γρήγορα όμως. Κυκλοφορούν φήμες ότι οι καταζητούμενοι ενάρετοι είναι είδος υπό εξαφάνιση.