Προτομές που έμειναν στην Ιστορία της Τέχνης. Προτομές που δεν έγιναν ποτέ. Προτομές χαρακτήρων

Προτομή. (Bust)

Η προτομή είναι  γλυπτική αναπαράσταση του άνω μέρους του ανθρώπινου σώματος. Η λέξη έχει την ετυμολογία της από το αρχαίο ρήμα προτέμνω( = προ + τέμνω> τομή).

Ο γλύπτης προσπαθεί να αποδώσει τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του απεικονιζόμενου ατόμου κάτι που δεν είναι πάντα εφικτό.

Μπορεί να είναι σκαλισμένη σε μάρμαρο, λίθο ή ξύλο αλλά μπορεί να είναι και χυτή μεταλλική. Άλλα υλικά είναι ο πηλός, ο γύψος, η τερακότα..

Η προτομή ή μπούστο( Bust) απεικονίζει το κεφάλι, τον λαιμό και πολλές φορές τους ώμους και τμήμα των ώμων. Είναι από την αρχαιότητα συνηθισμένη και δημοφιλής γλυπτική έκφραση.

Το μέγεθος μιας προτομής είναι συνήθως όσο το φυσικό ή μεγαλύτερο, ή σπανιότερα, μικρότερο του φυσικού.

Η προτομή Adiyogi Shiva στην Ινδία, απεικονίζει τον θεό Shiva και είναι η μεγαλύτερη προτομή στον κόσμο με ύψος 34 μέτρα.
 

Τα ονόματα που αποδίδονται στη γλυπτική αυτή έκφραση είναι: Προτομή, πορτραίτο, κεφάλι, μπούστο.

Μια επιτυχημένη προτομή πρέπει να μεταφέρει ένα ή περισσότερα συναισθήματα όπως: Ψυχική αγωνία, επιθυμία, θάρρος, θυμό, λύπη, μοναξιά, νοσταλγία, ντροπή, έρωτα, ευγνωμοσύνη, ηρεμία, ηττοπάθεια, οργή, πάθος, πανικό, υπομονή, περηφάνια, φόβο, φιλότιμο, σιγουριά αυτοπεποίθηση, απορία, αγάπη, αμφιβολία, ευτυχία, απαισιοδοξία, αποδοχή, αγανάκτηση, έκπληξη, έκσταση, ενσυναίσθηση, ελπίδα, εμπιστοσύνη,

Αν σε μια προτομή μπορούμε να αναγνωρίσουμε και να «διαβάσουμε» συναισθήματα, βαθιές εσωτερικές υποστάσεις του εικονιζόμενου προσώπου τότε ο γλύπτης έχει δημιουργήσει ένα επιτυχημένο έργο.

Στη ζωγραφική και στη φωτογραφία λέγεται προσωπογραφία ή πορτραίτο.

Η προτομή τοποθετείται σε μια βάση ή σε ένα βάθρο.

Σε πολλές ανασκαφές στον ευρύτερο αρχαιοελληνικό χώρο έρχονται στο φως γλυπτά κεφάλια που δεν ανήκουν σε προτομή αλλά σε αγάλματα που με κάποιο τρόπο έχασαν το κεφάλι τους από φυσική ή ανθρώπινη επέμβαση.

Στη Ρωμαϊκή εποχή, μέχρι τα χρόνια του Μεγάλου Κωνσταντίνου δημιουργήθηκε το εξής παράδοξο: Για να μην κάνουν ολόκληρο ανδριάντα, για κάποιον καίσαρα, αυτοκράτορα ή αξιωματούχο, λάξευαν μόνο το κεφάλι του και το τοποθετούσαν σε υπάρχον άγαλμα αφού αφαιρούσαν με προσεκτική λάξευση το υπάρχον κεφάλι. Αυτή η καλλιτεχνική παράβαση γινόταν κυρίως γιατί μετά τα ελληνιστικά χρόνια είχαν εκπέσει τα ιδεώδη της μεγάλης τέχνης και οι πανάξιοι και πολύ δημιουργικοί καλλιτέχνες του παρελθόντος δεν υπήρχαν πια.

Χάρη σε αντίγραφα ελληνικών προτομών που ήταν σε μπρούτζο και αντιγράφηκαν σε μάρμαρο στη ρωμαϊκή εποχή, σώθηκαν πάρα πολλές προτομές κλασικών και, κυρίως, ελληνιστικών χρόνων.
 

Μερικές από τις γνωστότερες προτομές στην Ιστορία της Τέχνης:

-Προτομή Νεφερτίτης: ~ 1345 π.Χ. Η Μεγίστη Βασιλική Σύζυγος του Φαραώ Ακενατόν, που έμεινε γνωστή στους αιώνες για την ομορφιά της. Θεωρείτε έργο του γλύπτη Thutmose γιατί βρέθηκε σε ανασκαφή στο εργαστήριο του στην Αμάρνα της Αιγύπτου. Ασβεστόλιθος επιζωγραφισμένος.

-Προτομή Περικλή: Υπάρχουν τέσσερα μαρμάρινα αντίγραφα προτομών του Περικλή ο οποίος φέρει στο κεφάλι κορινθιακό κράνος. Οι προτομές αυτές, ρωμαϊκής εποχής, αντιγράφουν το πάνω μέρος κλασικού αγάλματος του Περικλή το οποίο έχει χαθεί. Γλύπτης του αγάλματος ήταν ο περίφημος Κρησίλας από την Κυδωνία Κρήτης, (480 – 410 π.Χ.). Τα 4 μουσεία που εκτίθενται οι προτομές του Περικλή είναι:

1. Βρετανικό Μουσείο.

2. Μουσείο Βατικανού.

3. Βερολίνο, Antikensammlung.

4. Ρώμη, Museo Barracco.

-Προτομή του Καρλομάγνου από χρυσάφι. ~ 1350. Θησαυροφυλάκιο του καθεδρικού ναού του Άαχεν.

-Προτομή του Jayavarman VII. ~1122–1218, βασιλιάς της Αυτοκρατορίας των Χμερ, στην Καμπότζη.

-Προτομή γυναίκας, A Princess of the House of Aragon , γ. 1475. Έργο του Δαλματού γλύπτη Francesco Laurana (1430 – 1502). Μουσείο Λούβρου. Αριστουργηματική προτομή της Αναγέννησης.

-Προτομή του Guliano de` Medici. Έργο του Andrea del Verrochio ( 1435 – 1488). Από τερακότα~ 1480.

-Προτομή του Jacob Fugger the Rich. Έργο του Conrad Meit ( ~ 1480 – 1551). Σε ξύλο αχλαδιάς. ~ 1515.

-Προτομή, της εποχής του Μπαρόκ, του αρχιεπισκόπου Πίζας Monsignor Carlo Antonio dal Pozzo από τον γλύπτη Τζιαν Λορέντζο Μπερνίνι( 1598 – 1680). Το έργο έγινε το 1622 σε μάρμαρο και έχει ύψος 82 εκατοστά. Εκτίθεται στο Εδιμβούργο στην Εθνική Πινακοθήκη της Σκωτίας.

-Προτομή του γλύπτη Franz Xaver Messerschidt ( 1736 – 1783) που έγινε γνωστός για τις «προτομές χαρακτήρων» όπως η προτομή: Character Study Strong Smell, ~1770 – 1781. To υλικό της προτομής είναι κράμα μολύβδου και κασσιτέρου. Εκτίθεται στο Μουσείο Victoria and Albert, Λονδίνο.

-Προτομή της καλυπτόμενης με πέπλο καλόγριας. Ανυπόγραφο έργο του 1863 από άγνωστο ιταλικό εργαστήριο. Εκτίθεται στην Εθνική Πινακοθήκη Τέχνης της Ουάσιγκτον. Ακόμα δύο παρόμοιες προτομές από το ίδιο μοντέλο, επίσης ανυπόγραφες, εκτίθενται στο Εθνικό Μουσείο Σερβίας η μία, και η άλλη, στο Lauriel House στην Οττάβα Οντάριο του Καναδά.

-Προτομή από μπρούτζο του Βίκτωρα Ουγκώ του 1902. Έργο του Ογκίστ Ροντέν ( 1840 – 1917). Μνημειακό έργο με έντονη έκφραση στην οποία συμβάλουν τα αυλακωμένα φρύδια και οι πλαστικοί, καμπυλωμένοι μύες της πλάτης. Εκτίθεται στο Μουσείο του Μπρούκλιν.

-Προτομή του Ροντέν από την Καμίλ Κλωντέλ ( 1864 – 1943).

- Προτομή Πάνα από τον Γιαννούλη Χαλεπά ( 1851 – 1938).

-Προτομή από μπρούτζο του Δημητρίου Αθανασιάδη, πνευματικού ανθρώπου και ευεργέτη Τριπόλεως Αρκαδίας. Έργο του γλύπτη Δημήτρη Κούρου του 2002. Είναι τοποθετημένο στον χώρο της οικίας Αθανασιάδη στην κεντρική πλατεία Αγίου Βασιλείου Τριπόλεως. Ο γλύπτης και ζωγράφος Δημήτρης Κούρος είναι επιφανής και λεπτών αισθήσεων προσωπογράφος στη γλυπτική και στη ζωγραφική.
 

1*. Αρχιτέκτων. Ιστορικός Αρχιτεκτονικής. Ιστορικός Τέχνης.

2*. Αφιερωμένο στον αγαπημένο φίλο, και πολυτάλαντο γλύπτη και ζωγράφο Δημήτρη Κούρο.