Η Ευρώπη, το ενεργειακό χάος και η προστασία του καταναλωτή

Τις τελευταίες μέρες τα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ενωσης ασχολούνται με το περίφημο πλαφόν στην τιμή του φυσικού αερίου. Οπως συνήθως συμβαίνει σε τέτοιες περιπτώσεις, η αρχική πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για έναν στοιχειώδη συμβιβασμό δεν βρίσκει σύμφωνα όλα τα κράτη-μέλη. Ετσι, οι αποφάσεις παραπέμπονται για αργότερα, ενδεχομένως για τη σύνοδο κορυφής που θα γίνει στα μέσα Δεκεμβρίου. Η αρχική ιδέα να μπει όριο στα 275 ευρώ η μεγαβατώρα χαρακτηρίζεται από ανθρώπους της αγοράς εκτός πραγματικότητας, καθώς το ύψος της τιμής αυτής σε σχέση με τις σημερινές τιμές αλλά και οι προτεινόμενοι όροι για την ενεργοποίηση του μηχανισμού για το πλαφόν καθιστούν τη συζήτηση ανούσια.

Είναι γνωστό πως η Γερμανία, η οποία έχει παραδοσιακά τον πρώτο λόγο στη χάραξη της ευρωπαϊκής πολιτικής, δεν επιθυμεί ευρωπαϊκό πλαφόν στην τιμή του φυσικού αερίου. H χώρα ακολουθεί τη δική της πορεία, έχοντας παρουσιάσει εθνικό σχέδιο όπου η ίδια ορίζει την ύψιστη τιμή και πληρώνει τη διαφορά σε σχέση με την τρέχουσα τιμή εισαγωγής. Μεταξύ άλλων, το Βερολίνο ανησυχεί μήπως κληθούν οι Γερμανοί φορολογούμενοι να πληρώσουν ώστε να μειωθούν οι λογαριασμοί σε ορισμένες άλλες χώρες όπως η Γαλλία. Επίσης, φοβάται τον αντίκτυπο που θα έχει το πλαφόν στην κάλυψη των ενεργειακών αναγκών της Ευρώπης, καθώς οι παραγωγοί ίσως αναζητήσουν άλλους προορισμούς, δηλαδή άλλους πελάτες. Στο πλευρό της Γερμανίας βρίσκεται η Ολλανδία, όπως συνέβαινε και κατά τη διάρκεια της ευρωπαϊκής κρίσης χρέους.

Η Ελλάδα και δεκατέσσερα ακόμα κράτη-μέλη υποστηρίζουν την ιδέα για το πλαφόν στην τιμή του φυσικού αερίου και προφανώς διαφωνούν με την προαναφερθείσα πρόταση της Κομισιόν. Το ερώτημα, βέβαια, το οποίο εύλογα τίθεται είναι αν η μεγάλη έμφαση η οποία δίδεται στο θέμα αυτό –ανεξάρτητα από την κατάληξη των ευρωπαϊκών συζητήσεων τις επόμενες βδομάδες– μπορεί να οδηγήσει στη χάραξη πολιτικής η οποία θα δώσει λύσει στο τεράστιο ενεργειακό πρόβλημα.

Η απάντηση είναι μάλλον αρνητική, ακόμα και αν επιτευχθεί συμβιβασμός για την τιμή της μεγαβατώρας ή τους όρους ενεργοποίησης ενός μελλοντικού μηχανισμού για το πλαφόν. Δεν υπάρχει η παραμικρή βεβαιότητα ότι το περίφημο πλαφόν θα συνδυαστεί με πτώση στην τιμή του φυσικού αερίου βάσει της παροχής που τελικά θα υπάρξει μετά την επιβολή του.

Δύο είναι μάλλον οι κοινές λύσεις που μπορούν να εμπνεύσουν περισσότερο τους Ευρωπαίους πολίτες αντί για τεχνικά δυσνόητες και αμφίβολης αποτελεσματικότητας σκέψεις. Η πρώτη αφορά τη δημιουργία ενός ταμείου για την προστασία των καταναλωτών από τις υψηλές τιμές. Ετσι, θα δοθεί περισσότερο θεσμική-ευρωπαϊκή διάσταση στην προσπάθεια που ήδη καταβάλλουν ορισμένα κράτη-μέλη τους τελευταίους μήνες και η οποία συμπεριλαμβάνει τις ιδιωτικοποιήσεις. Και η δεύτερη λύση σχετίζεται με την προμήθεια από κοινού φυσικού αερίου για τις 27 χώρες, περίπου δηλαδή όπως συνέβη με τα εμβόλια εναντίον του Covid-19 στις αρχές του 2021.

Tέλος, η Ευρωπαϊκή Ενωση καλείται να αρχίσει να βλέπει προς το μέλλον με ρεαλισμό. Το ενεργειακό πρόβλημα προϋπήρχε της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία και πιθανώς θα συνεχίσει να υφίσταται μετά το τέλος του πολέμου – όταν αυτό επιτευχθεί. Η ανισορροπία μεταξύ της ανάγκης για μετάβαση στην πράσινη ενέργεια και για επιβίωση της ευρωπαϊκής βιομηχανίας προκαλεί τρόμο. Για τη συνεχιζόμενη αποψίλωση των δασών ώστε ο Ευρωπαίος πολίτης να μπορεί να ζεσταίνεται με καυσόξυλα και τη συνεχιζόμενη αποβιομηχάνισης της Γηραιάς Ηπείρου με κίνδυνο να χαθούν ακόμα περισσότερες θέσεις εργασίας, οι ευθύνες είναι τεράστιες.

* λέκτορας Διεθνών Σχέσεων στο Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο της Νίκαιας (CIFE), Senior Fellow στο ΕΛΙΑΜΕΠ και στο Κέντρο Στρατηγικών Σπουδών Μπέγκιν-Σαντάτ