Τα τελευταία χρόνια (υπολογίζω τα δύο τελευταία) το πολιτικό ζήτημα των ελληνοτουρκικών σχέσεων κατέχει κεντρική θέση στα λεγόμενα «πρωινάδικα» της ελληνικής τηλεόρασης. Πράγματι σε καθημερινή βάση σχεδόν όλοι οι τηλεοπτικοί σταθμοί προσκαλούν ειδικούς αναλυτές για να ενημερώσουν το τηλεοπτικό κοινό τους για τα τεκταινόμενα στις σχέσεις Αθήνας-Αγκυρας.
Στην πραγματικότητα δεν πρόκειται για ενημέρωση, αλλά για μια ιδιότυπη τηλεοπτική αναπαράσταση των πολιτικών σχέσεων Αθήνας-Αγκυρας. Σε τι συνίσταται αυτή η ιδιότυπη αναπαράσταση και ποια είναι τα χαρακτηριστικά της; Ενώ η εμπειρική βάση του τηλεοπτικού αυτού φαινομένου μπορεί να ανιχνευθεί με σχετική ευκολία, η ερμηνευτική προσέγγισή της χρειάζεται ιδιαίτερη εμβάθυνση.
Στην περίπτωση της αναπαράστασης των ελληνοτουρκικών σχέσεων ως τηλεοπτικού θεάματος, συμβαίνουν τα εξής δύο: Πρώτον, η τηλεόραση δεν λειτουργεί ως μέσο ενημέρωσης και πληροφόρησης, αλλά ως μηχανισμός παραγωγής ιδεολογίας και μάλιστα της εθνικιστικής ιδεολογίας. Απουσιάζουν οι φωνές, οι οποίες υπερασπίζονται την προσέγγιση των δύο εθνικών κρατών σε ορθολογικό πλαίσιο. Το δεύτερο σημείο, το οποίο λειτουργεί εξίσου στρεβλά στην προκειμένη τηλεοπτική αναπαράσταση είναι το εξής: επιδιώκεται μεθοδικά και συστηματικά τα θέματα των ελληνοτουρκικών σχέσεων να «μπουν πάση θυσία» στα σπίτια των τηλεθεατών με τους όρους της άμεσης και αδιαμεσολάβητης οικειότητας. Οι τηλεθεατές «καταναλώνουν» όλα όσα αναλύονται στα «πρωινάδικα» κατά τρόπο ώστε να τα αποδέχονται ως δικά τους καθημερινά ζητήματα.
Εάν παραδεχθούμε ότι τα δύο αυτά λειτουργικά ελαττώματα που εντοπίζω στην υπό εξέταση τηλεοπτική αναπαράσταση «έχουν κάποια βάση», τότε δημιουργούνται δύο μείζονα πολιτικά προβλήματα, τα οποία έχουν να κάνουν με τη δομή και λειτουργία της σφαίρας της πολιτικής δημοσιότητας το ένα και το άλλο με την «κατασκευή» της εθνικής και πολιτικής συνείδησης της κοινωνίας μας.
Σχετικά με το πρώτο ζήτημα της πολιτικής δημοσιότητας θέλω να τονίσω ότι «τα πρωινάδικα» ως ενημερωτική τηλεοπτική εκπομπή δεν εκπληρώνουν τους όρους για να συνυπολογίζονται στην ορθολογική δομή της σφαίρας της δημοσιότητας. Η υπερτροφία του ιδεολογικού παράγοντα εμποδίζει την ανάπτυξη οποιασδήποτε ορθολογικής συζήτησης. Η κοινή γνώμη δεν «κατασκευάζεται» στις σύγχρονες δημοκρατικές κοινωνίες με τη συνταγή των «πρωινάδικων».
Το άλλο ζήτημα είναι εξίσου σοβαρό με το προηγούμενο. Δεν περιμένουμε να διαμορφώσουμε τη συνείδησή μας ως έθνος και ως σύγχρονη πολιτική δημοκρατία με τους όρους των «πρωινάδικων», όχι μόνον επειδή αυτού του τύπου οι εκπομπές δεν εντάσσονται στην ορθολογική δομή της δημοσιότητας, αλλά πρωτίστως επειδή «κατασκευάζουν» στρεβλό ιδεολογικό υλικό για να οικοδομηθεί η συνείδηση μιας σύγχρονης πολιτικής κοινωνίας όπως είναι η ελληνική πολιτική κοινωνία.
Μπροστά σε αυτή τη ζοφερή κατάσταση που διαμορφώνεται, όταν οι ελληνοτουρκικές σχέσεις αναπαρίστανται ως τηλεοπτικό θέαμα η πολιτική λύση είναι μία: σε ολόκληρο το φάσμα της πολιτικής ζωής μας, από τον τηλεθεατή μέχρι την ίδια την κοινωνία μας ως ολότητα να υπερασπιστούμε τις μεθόδους της ορθολογικής σκέψης, του κριτικού πνεύματος και της ιδέας της ειρηνικής και δημιουργικής συνύπαρξης των δύο λαών, ελληνικού και τουρκικού.
* καθηγητής Πολιτικής Φιλοσοφίας στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης
Σχόλια
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας