Τι σκέφτεται πραγματικά ο Αναστασιάδης;

ΑΝΑΛΥΣΗ* 

Ο πρόεδρος Νίκος Αναστασιάδης έγραψε μια επιστολή προς τον ηγέτη της Τουρκοκυπριακής Κοινότητας, Ερσίν Τατάρ, και τον κάλεσε «να αρχίσουν παραγωγικό διάλογο» για την επίλυση του Κυπριακού. Το γράμμα στάλθηκε με ημερομηνία 23 Μαΐου 2022, όμως με καθυστέρηση 5 ετών. Προφανώς, είχε και λάθος παραλήπτη, αφού ο Ερσίν Τατάρ δεν ενδιαφέρεται καθόλου για μια ομοσπονδιακή διευθέτηση στο Κυπριακό. Εξ ου και η άμεση και κατηγορηματική απόρριψή του.

Θα πρέπει να διερωτηθεί κανείς τι έκανε τον πρόεδρο Αναστασιάδη να σπαταλήσει τόσο μελάνι –έξι σελίδες επιστολή– αφού σε 8 μήνες κανονικά αποχωρεί από την ενεργό πολιτική; Γιατί άραγε δεν απηύθυνε μια ανάλογη επιστολή στον Μουσταφά Ακιντζί όταν μπορούσε να βρει γλώσσα συνεννόησης μαζί του; Μήπως τελικά θέλει να δώσει παρακαταθήκη στους επίδοξους διαδόχους του, που «τρέχουν» για τις Προεδρικές του Φεβρουαρίου του ’23, για να συνεχίσουν το έργο του;

Δυστυχώς για την Κύπρο, κανένα από αυτά τα ερωτήματα δεν απαντάται από τον Κύπριο πρόεδρο αξιόπιστα και τεκμηριωμένα. Κατ’ αρχάς τo περιεχόμενο της επιστολής Αναστασιάδη δεν προκάλεσε καμία έκπληξη στους διεθνείς παρατηρητές (ΟΗΕ, Ε.Ε., ΗΠΑ). Κατά μία άποψη, πάλι καλά που υπάρχει κάτι για να καταγραφεί στην επικείμενη έκθεση του γενικού γραμματέα προς το Συμβούλιο Ασφαλείας. Βέβαια, ο Τατάρ, αφού απέρριψε τις προτάσεις Αναστασιάδη, προανήγγειλε ότι θα καταθέσει και αυτός δικές του προτάσεις και, έτσι, αναμένεται ότι θα…ισοφαρίσουν στις εντυπώσεις!

Μια άλλη προσέγγιση βλέπει πολύ καθαρά τη σκοπιμότητα Αναστασιάδη. Η εξασέλιδη επιστολή δεν είναι παρά μια «συρραφή» από κατά καιρούς επινοήσεις του Ν. Αναστασιάδη μετά το Κραν Μοντανά. Πάνε σχεδόν δύο χρόνια που ο πρόεδρος εμφανίζεται με ιδέες για «αποκεντρωμένη Ομοσπονδία». Κανείς στον ΟΗΕ δεν τις γνωρίζει. Τώρα γράφει στον Τατάρ: «Η πλευρά μας έχει ετοιμάσει ένα σχετικό κείμενο που θα ήθελε να τις συζητήσει [μαζί του] εφόσον επαναληφθεί η διαπραγματευτική διαδικασία…». Οι μόνοι που ξέρουν τις ιδέες Αναστασιάδη είναι ο Ν. Χριστοδουλίδης, πρώην ΥΠΕΞ, και ο Α. Μαυρογιάννης, πρώην διαπραγματευτής, οι οποίοι ήταν μέχρι πρόσφατα οι πιο στενοί συνεργάτες του. Με δικές του εντολές εργάζονταν για «αποκεντρωμένη Ομοσπονδία» από τα τέλη του 2020. Δηλαδή, μόλις εξελέγη ο Ερσίν Τατάρ, μετά την απροκάλυπτη παρέμβαση της Τουρκίας, και απομακρύνθηκε από την ηγεσία των Τουρκοκυπρίων ο Μ. Ακιντζί.

Εδώ κρύβεται λοιπόν η πρώτη εσωτερική σκοπιμότητα. Αμέσως μετά τη δημοσιοποίηση της επιστολής Αναστασιάδη –με διαρροή στον φιλοκυβερνητικό Τύπο– ο Αβέρωφ Νεοφύτου, επίσης υποψήφιος για την προεδρία, εξέθεσε τους δύο βασικούς ανθυποψηφίους του, Ν. Χριστοδουλίδη και Α. Μαυρογιάννη, που υποστηρίζεται από το ΑΚΕΛ, βάζοντας ευθέως το ερώτημα: «Πείτε μας πού διαφωνείτε;». Δεν απάντησαν και θα δυσκολευτούν αν προσπαθήσουν να το κάνουν… Με λίγα λόγια, ο Ν. Αναστασιάδης με την επιστολή προς Τατάρ θεωρεί ότι έχει «καθαρίσει» το εσωτερικό σκηνικό για όσους τυχόν τολμούν να του κάνουν κριτική για τους χειρισμούς του στο Κυπριακό. Ο Αβέρωφ Νεοφύτου έσπευσε να το κεφαλαιοποιήσει. Δεν είναι εντελώς βέβαιο ότι τελικά αυτό θα μετρήσει για την υποψηφιότητά του ή αν αποτελεί ένα χαρτί για τον ίδιο τον Ν. Αναστασιάδη κάποια στιγμή το φθινόπωρο…

Στην επιστολή του ο Ν. Αναστασιάδης διατείνεται ότι παραθέτει «τολμηρά» («bold») Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης (ΜΟΕ). Αλλά ούτε τολμηρά είναι ούτε νέα. Ο ίδιος παραδέχεται ότι «τα κατέθεσε στον γ.γ. του ΟΗΕ από τις 31.12.2020», όπως γράφει στην επιστολή του προς τον Τατάρ, ενώ οι πάντες γνωρίζουν ότι απορρίφθηκαν συλλήβδην από την τουρκική πλευρά. Οι δε προτάσεις του για το φυσικό αέριο, επίσης χρονολογούνται από το 2019 και δεν κρίνονται ικανοποιητικές διεθνώς για να βρεθεί τρόπος να εκτονωθούν οι εντάσεις στις θάλασσες.

Πολιτική και τεχνάσματα

Αν το Κυπριακό δεν βρισκόταν σε τόσο τραγικό αδιέξοδο, θα μπορούσε να πει κανείς ότι η επιστολή Αναστασιάδη μοιάζει με ένα από τα πολλά τεχνάσματα της ελληνοκυπριακής ηγεσίας στις αρχές της δεκαετίας του ’80, όταν ετοίμαζε «μακροχρόνιο» αγώνα. Με «ξαναζεσταμένο φαγητό» θα ανακοπεί η διχοτόμηση; Ο ΟΗΕ και η Ε.Ε. έχουν χορτάσει από στοίβες επιστολών και ο Γκουτέρες έχει την εμπειρία να διακρίνει τι ακριβώς έχει κατά νου ο κάθε συντάκτης τους.

Τι μπορεί να διακρίνει μέσα στην επιστολή; Πρώτον, ο Ν. Αναστασιάδης κάνει εκτενή καταγραφή της διακηρυκτικής συμφωνίας με τον Ντερβίς Ερογλου το 2014, ως να μη μεσολάβησαν 10 χρόνια. Δεύτερον, όλοι γνωρίζουν πολύ καλά ότι το κοπιώδες έργο ήταν οι εξειδικευμένες διαπραγματεύσεις (Χριστόφια - Ταλάτ και Αναστασιάδη - Ακιντζί). Αυτές έφεραν σε ακτίνα συμφωνίας τα μέρη στο Κραν Μοντανά. Τρίτον, ο γ.γ. του ΟΗΕ έβαλε σε μία σελίδα τις τελευταίες 6 καίριες εκκρεμότητες ως πακέτο για λήψη των τελικών αποφάσεων – το γνωστό Πλαίσιο Γκουτέρες της 30ής Ιουνίου 2017. Ηταν η ώρα για υπογραφή «στρατηγικής συμφωνίας». Ο Ν. Αναστασιάδης δεν κάνει καμία νύξη για το έγγραφο αυτό, αλλά θεωρεί ότι μπορεί να ξαναρχίσουν οι διαπραγματεύσεις επίλυσης, στρέφοντας ξανά το ρολόι στο 2014. Ομως κανένας δεν τον πιστεύει και κανένας δεν θέλει ατέρμονες συζητήσεις, χωρίς ειλικρινή θέληση για λύση.

Τα περίτεχνα διατυπωμένα κείμενα του Κυπριακού βοηθούν για να ανιχνεύσει κανείς τις πραγματικές προθέσεις των συντακτών τους. Κάποτε ο Ραούφ Ντενκτάς έλεγε για τις προτάσεις τού ΟΗΕ (Δέσμη Ιδεών Γκάλι, 1993) ότι «μπορεί να συμφωνούμε με τον Γιώργο Βασιλείου στο 98%, αλλά το υπόλοιπο είναι αρκετό για να μη συμφωνήσουμε ποτέ σε λύση». Ο Ν. Αναστασιάδης επικαλείται τρεις φορές στο γράμμα του προς Τατάρ τις συγκλίσεις του Κραν Μοντανά, αλλά σε ένα επίμαχο σημείο κάνει πίσω. Αυτό αφορά την πραγματική θέση του για την πολιτική ισότητα και την αποτελεσματική συμμετοχή των Τουρκοκυπρίων και ίσως έτσι να εξηγείται γιατί τινάχτηκαν όλα στον αέρα πριν από 5 χρόνια στο ελβετικό θέρετρο.

Συγκεκριμένα, ο Ν. Αναστασιάδης καθιερώνει επίμονα πλέον την απόρριψη της μιας τουρκοκυπριακής ψήφου για λήψη απόφασης στο Υπουργικό Συμβούλιο. Διατείνεται ότι την αποδέχεται μόνο –γράφει στον Τατάρ– «εάν η πρόταση για ψήφιση ενώπιον του Υπουργικού Συμβουλίου μπορεί να επηρεάσει αρνητικά τα ζωτικά συμφέροντα οποιασδήποτε κοινότητας». Πρόκειται για έναν υποκειμενισμό –αν δεν είναι και ακροβατισμός– που κανείς Τουρκοκύπριος ηγέτης, ούτε ο Μουσταφά Ακιντζί, δεν αποδέχθηκε. Σημειωτέον ότι υπήρξε σύγκλιση για το Υπουργικό Συμβούλιο με μικτή σύνθεση: 6 Ελληνοκύπριοι και 3 Τουρκοκύπριοι. Για τον σχηματισμό πλειοψηφίας με τουλάχιστον 5 υπουργούς θα απαιτείτο μία τουλάχιστον τουρκοκυπριακή ψήφος. Ετσι εξηγείται και το γεγονός ότι ο Ν. Αναστασιάδης απέρριψε τον Μάιο του 2018 την πρόταση Ακιντζί να συνυπογράψουν το Πλαίσιο Γκουτέρες ως «στρατηγική συμφωνία» για να επαναληφθούν οι συνομιλίες και να καταλήξουν σε ορατό χρόνο σε Διζωνική, Δικοινοτική Ομοσπονδία.

Ο Ν. Αναστασιάδης προφανώς εδώ και καιρό βρήκε το κουμπί της διάλυσης των διαπραγματεύσεων και απλώς βολεύεται να κρύβεται πίσω από τον Ερσίν Τατάρ, που προβάλλει απροκάλυπτα τη θέση για «δύο κράτη». Με συνεχείς μονολόγους στον ΟΗΕ, διαιωνίζουν το πρόβλημα. Εν τω μεταξύ, η Τουρκία προωθεί τη θέση της ότι όλα όσα λέει ο Ν. Αναστασιάδης είναι ξεπερασμένα. Το μόνο που υπάρχει προς συζήτηση είναι η «ομαλοποίηση» της διχοτόμησης και ένας διακανονισμός για το φυσικό αέριο.

*Το άρθρο αναδημοσιεύεται στην εφημερίδα «Πολίτης» της Κύπρου