Το αόρατο χέρι

Ανάλογα με το ποιον έχουμε απέναντί μας, τις περισσότερες φορές, αλλάζουμε τον τρόπο που θα πούμε κάτι. Λίγοι άνθρωποι είναι που θα μιλήσουν με τον ίδιο τρόπο σε ένα παιδί, σε έναν ηλικιωμένο, στον ταμία του σούπερ μάρκετ και στον διευθυντή της εταιρείας όπου δουλεύουν. Είναι φορές που τους ζηλεύω και άλλες που μ’ αρέσει που σ’ εμένα συμβαίνει το αντίθετο.

Νομίζω πως υπάρχουν άπειροι τρόποι για να ειπωθεί το ίδιο πράγμα. Αλλοτε επιλέγουμε τον ευγενικό, άλλοτε τον πιο στακάτο, τον πιο άμεσο και άλλοτε τον πιο εξεζητημένο. Κι αυτό γιατί ίσως βρίσκουμε γοητευτικό τον εαυτό μας μέσα από αυτές τις εναλλαγές. Αυτό δεν είναι πάντα κακό.

Κάθε μέρα, καλούμαστε να πούμε κάτι για την καθημερινότητά μας. Στους φίλους, στους γείτονες, στους συναδέλφους, στους συμφοιτητές. Κι αν αυτοί οι άλλοι δεν έχουν παρόμοιο κώδικα επικοινωνίας μ’ εμάς, πρέπει να προλάβουμε τη δημιουργία μιας άγονης αντιπαράθεσης, είτε κάνοντας παύση για να δώσουμε χώρο και στην άλλη άποψη είτε ψευτοσυμφωνώντας ενώ μέσα μας βράζουμε. Μετράμε τις λέξεις, τις ανάσες, κι έχουμε έτοιμα τα λεξικά μας όπλα. Ενας αγώνας «υπεροχής» χωρίς αντίκρισμα.

Ομως τον τελευταίο καιρό τα γεγονότα αλλάζουν και τρέχουν όλα τόσο γρήγορα που ίσως μας βρίσκουν όλους ανέτοιμους και ανοργάνωτους στην πρόταξη επεξεργασμένων επιχειρημάτων. Δεν είναι, πλέον, αυτό το ζητούμενο, άλλωστε. Οι βασικές αξίες και αρχές μας, φυσικά, δεν αλλάζουν, αλλά η εφαρμογή τους γίνεται όλο και πιο δύσκολη και πρακτικά και λεκτικά.

Καθημερινά αιφνιδιασμένοι και αποπροσανατολισμένοι, προσπαθούμε να συγκροτήσουμε μια εφαρμόσιμη ιδεολογία σε μια εποχή που ο νεοφιλελευθερισμός κάνει πάρτι στις πλάτες μας. Και το διασκεδάζει με τόση μαεστρία που πολλοί θεωρούν αυτό το πάρτι τη μόνη «εφαρμόσιμη ρεαλιστική λύση».

Ομως, ποιος πιστεύει ότι ο κόσμος προχωράει μόνο με τις επονομαζόμενες «ρεαλιστικές» λύσεις; Ποιος δεν γνωρίζει ότι βασική προϋπόθεση της εξέλιξης είναι να δεις πέρα από τα στεγανά και τις νόρμες κάθε εποχής; Κανείς δεν λέει πως η οικονομία δεν παίζει βασικό ρόλο σ’ αυτό. Ομως πέρα από το «αόρατο χέρι», ας ψάξουμε και για όλα τ’ άλλα που δεν είναι ορατά με γυμνό μάτι. Το όνειρο, τη φαντασία, τον έρωτα, την αγάπη για τον άλλο, τον διαφορετικό, και πολλά πολλά άλλα που αν συνεχίσω τον κατάλογο δεν θα μου φτάνουν ούτε εκατό σελίδες. Γιατί, τα αποτελέσματα του «αόρατου χεριού» τα βιώνουμε και πρακτικά και ουσιαστικά τον τελευταίο καιρό. Και σε επίπεδο οικονομίας και σε επίπεδο ανθρώπινων σχέσεων. Τα χέρια μας, πια, αφού δεν επιτελούν τη βασική λειτουργία τους, που δεν είναι άλλη από το να κρατάνε άλλα χέρια, να χαϊδεύουν και να αγκαλιάζουν τον διπλανό τους, έγιναν σχεδόν άυλα και αόρατα. Αραγε ο Ανταμ Σμιθ να είχε κάτι τέτοιο στο μυαλό του όταν έγραφε τον «Πλούτο των Εθνών»;

* πολιτική επιστήμονας, τραγουδοποιός