Η υπονόμευση διεθνών συμφωνιών ως πρακτική του Ηνωμένου Βασιλείου

Το Ηνωμένο Βασίλειο εφαρμόζει σε όλη τη μεταπολεμική περίοδο ιδιότυπη πολιτική αθέτησης των διεθνών υποχρεώσεων που έχει. Τελευταία περίπτωση αυτής της στάσης είναι το θέμα των συνόρων της Ε.Ε. με τη Β. Ιρλανδία. Κάτω από άλλες συνθήκες θα μας άφηνε αδιάφορους το θέμα μπροστά στη σωρεία προβλημάτων που βιώνει στην καθημερινότητά του ο Ελληνας. Δυστυχώς η βρετανική πρακτική που επισημαίνεται είχε το επίμαχο διάστημα εφαρμοστεί και στην Ελλάδα, με σοβαρές επιπτώσεις. Αλλά το ρεκόρ της αθέτησης θεσμοθετημένων υποχρεώσεων κατέχει το Ηνωμένο Βασίλειο απέναντι στην ΕΟΚ αρχικά και έκτοτε με την Ευρωπαϊκή Ενωση.

Υστερα από πολυετή δυστοκία η συντηρητική κυβέρνηση Χιθ ολοκλήρωσε το 1971 επιτυχή διαπραγμάτευση για ένταξη στην ΕΟΚ. Η ηγεσία του Ηνωμένου Βασιλείου χαρακτήρισε τότε την ένταξη ιστορικό βήμα που συνεισέφερε στο όραμα μιας ενιαίας Ευρώπης. Ακόμη και η στάση της κυβέρνησης των Εργατικών που διαδέχτηκε, ζητώντας επαναδιαπραγμάτευση των όρων ένταξης, δεν μείωσε τον ενθουσιασμό. Αναθέρμανε, αντίθετα, περισσότερες ελπίδες πως η καθολική αποδοχή της πολιτικής από όλο τον πολιτικό κόσμο της Βρετανίας θα ήταν ισχυρό σημείο εκκίνησης για μια βαρυσήμαντη παρουσία της Ευρώπης στα νέα δεδομένα του πλανήτη μας. Μεταγενέστερες, όχι σπάνιες, τριβές που προκαλούνταν κατά καιρούς για διαρκώς εντεινόμενες βρετανικές απαιτήσεις που έτειναν σε αλλαγή των όρων λειτουργίας της ΕΟΚ, παρά τον εκνευρισμό, δεν άλλαζαν το θετικό κλίμα. Την Ευρώπη των 9, άλλωστε, που εδραιώθηκε το 1976, εμπλούτισαν την επόμενη δεκαετία μεσογειακές χώρες καθώς και από το πρώην ανατολικό μπλοκ, ανοίγοντας μοναδική προοπτική για πανευρωπαϊκή ενοποίηση.

Ολα αυτά κυριαρχούσαν ώσπου η κυβέρνηση του Κάμερον για άλλη μια φορά επανέφερε θέμα επαναδιαπραγμάτευσης της Συνθήκης. Σταδιακά επιβεβαιώνονταν οι χειρότερες προσδοκίες όσων υποστήριζαν πως οι κυρίαρχες συνιστώσες του Ηνωμένου Βασιλείου είχαν ουσιαστικά στραμμένη την πλάτη στην Ευρώπη.

Δεν είναι διαφορετικές οι δικές μας εμπειρίες από την αθέτηση των βρετανικών υποχρεώσεων. Σημαντικό ασφαλώς είναι το Κυπριακό με τις εγγυήσεις που δόθηκαν για την κρατική του υπόσταση το 1961-63. Σύμφωνα με αυτές, οι βρετανικές δυνάμεις, που κράτησαν μεγάλο τμήμα υπό την κυριαρχία τους, είχαν και την ισχυρότερη στρατιωτική παρουσία στο νησί. Η δε παρουσία του Ηνωμένου Βασιλείου παρείχε τη μόνη ουσιαστική εγγύηση για την ακεραιότητα της Κύπρου. Μετά το δικτατορικό πραξικόπημα ανατροπής του Μακαρίου ευρωπαϊκές πρωτεύουσες κάλεσαν το Ηνωμένο Βασίλειο να κάνει χρήση των δικαιωμάτων εγγύησης του νησιού που οι συνταγματάρχες διασάλευσαν. Ολοι γνωρίζουν πως η βρετανική στρατιωτική παρουσία στη Μεγαλόνησο αντιπροσώπευε τότε πάνω από 65% του συνόλου των δυνάμεων που στάθμευαν. Ουδέποτε χρησιμοποιήθηκαν, όμως, για τον σκοπό των εγγυήσεων. Ενώ πολλοί ισχυρίζονται ότι η βρετανική πολιτική ευνόησε ουσιαστικά τις προελάσεις των «Αττίλα» 1 και 2, που κατέλυσαν και παραμένουν βραχνάς στην ενότητα του κυπριακού κράτους. Δεν είναι η μόνη μας σχετική εμπειρία.

Στις ανώμαλες συνθήκες λήξης του τελευταίου πολέμου, οι Αρχές του Ηνωμένου Βασιλείου έκριναν ορθό να παραλάβουν οι ίδιες την Κρήτη από τις γερμανικές δυνάμεις κατοχής. Η τελετή δεν έγινε σε ελληνικό δημόσιο κτίριο αλλά σε βρετανική ιδιοκτησία, στη Βίλα Αριάδνη της Κνωσού. Οι όροι της γερμανικής παράδοσης ήταν ιδιόρρυθμοι, διότι διατήρησαν ενεργό το στρατιωτικό σώμα κατοχής επί μακρόν μετά την υπογραφή λήξης του πολέμου. Οι μεθοδεύσεις εκείνες δεν απέδιδαν τη δέουσα τιμή στον λαό που πρώτος άλλαξε το χρονοδιάγραμμα επιχειρήσεων του Αξονα με τρομερές υλικές καταστροφές και θυσίες αίματος στις οποίες είχε υποβληθεί. Εκτός πλαισίου του σημειώματος αυτού είναι οι σκοπιμότητες που επέβαλαν τις συγκεκριμένες μεθοδεύσεις. Να προσθέσουμε μόνο πως η μεθόδευση υπήρξε απαρχή της εξόδου της Ελλάδας από τον πόλεμο ως ηττημένης χώρας, αν και είχε πιστά συμπράξει με τους νικητές του.

Αυτή η έλλειψη σεβασμού προς τα συμφέροντα μιας φίλης χώρας και του λαού της δεν αντιστοιχεί ούτε στο ελάχιστο με τους ιστορικούς δεσμούς που για πολλές δεκαετίες κυριάρχησαν στη συμπόρευση των δύο χωρών σε σειρά ολόκληρη κοινών αγώνων. Συνιστά, δυστυχώς, η συγκεκριμένη εμπειρία και το πρίσμα κάτω από το οποίο παρακολουθούμε τους χειρισμούς της συμφωνίας του Brexit, που σταθερά θέτει σε διακύβευση τα συμφέροντα του λαού της Β. Ιρλανδίας. Oλοι θεωρούν πως δεν πρέπει να παραβιαστούν οι όροι εσωτερικής ειρήνευσης που εξασφαλίστηκαν στη Β. Ιρλανδία ύστερα από μακρά αιματοχυσία. Το εύθραυστο αυτό σημείο σήμερα, νομίζω, διακυβεύεται με τους χειρισμούς της βρετανικής κυβέρνησης, καθώς υπονομεύεται μια συμφωνία που πρόσφατα μόλις υπογράφηκε.

 * αρχιτέκτονας