Ο πληθωρισμός που έχει δείξει τα δόντια του στη διάρκεια των τελευταίων μηνών είναι ένα από τα «παθήματα» της πανδημίας. Σήμερα, κουβαλώντας την επώδυνη κληρονομιά από τα «παθήματα» της Covid-19, ήρθε η ώρα των «μαθημάτων». Η δίχρονη μαθητεία σε συνθήκες οξείας υγειονομικής κρίσης παρέχει τη γνώση και την εμπειρία να επανεξετάσουμε τα «δόγματα», τα «αξιώματα» και τις «επιστημονικές αλήθειες» που την τελευταία τριακονταετία πρόβαλλαν οι πολιτικές και οικονομικές ηγεσίες για να πείσουν όλους τους υπόλοιπους ότι οι επιλογές τους είναι ο μοναδικός δρόμος για την ευμάρεια. Η αγορά έχει τις δυνάμεις να αυτοθεραπεύεται; Η παγκοσμιοποίηση και το ελεύθερο εμπόριο είναι οι προϋποθέσεις για την πρόοδο; Ο «πλούτος των λίγων» είναι και πλούτος του κόσμου; Η «σοφία των αγορών» είναι επινόημα ή πραγματικότητα;
Αν προσπαθήσει κάποιος να αξιολογήσει τη συνεισφορά του Ρέιγκαν στην παγκόσμια ιστορία, τότε πρέπει να μελετήσει τη συμβολή του στην ανάδειξη των «μεταφυσικών» ιδιοτήτων που έχουν οι «δυνάμεις» της αγοράς», από περιορισμένης αποδοχής «επιστημονική αλήθεια» σε παγκόσμιο οικονομικό αξίωμα. Η πραγματικότητα είναι ότι έπειτα από αυτόν ο ένας μετά τον άλλο οι ηγέτες του πλανήτη προσηλυτίστηκαν στη θρησκεία των θεοτήτων της «προσφοράς» και της «ζήτησης». Θάτσερ, Μπους, Κλίντον, Μπλερ, Σρέντερ ασπάστηκαν τη θρησκεία της «αγοράς». Ακόμα και ηγέτες που αυτοχαρακτηρίζονταν «αριστεροί», από αδιάλλακτοι πολέμιοι μετατράπηκαν σε ζηλωτές της «ορθής» γνώσης.
Κανείς δεν φανταζόταν όμως ότι ένας αθέατος διά γυμνού οφθαλμού «αντίπαλος» θα αποκάλυπτε ότι η «θρησκεία» του Ρέιγκαν και των επιγόνων του ήταν ένα επινόημα με σαθρές αλήθειες και δόγματα.
Ο κορονοϊός αρχικά «επιτέθηκε» στην παγκοσμιοποίηση. Κρίσιμες αλυσίδες εφοδιασμού κατέρρευσαν, κράτη υπέρμαχοι της παγκόσμιας διασύνδεσης άρχισαν να συσσωρεύουν ιατρικές προμήθειες, επιχειρήσεις κολοσσοί αναθεώρησαν τις οικονομικές τους αρχές, άνθρωποι μετέθεταν στους γείτονές τους ευθύνες. Εξαιτίας της ο ιός εξαπλώθηκε με αστραπιαία ταχύτητα. Οι οικονομικές παρενέργειες που προκάλεσε απείλησαν βασικές ανθρώπινες ανάγκες, ακόμα και την εργασία και την τροφή.
Οι μεγάλες εταιρείες που κατασκεύασαν μπερδεμένα και αλληλεξαρτώμενα δίκτυα παραγωγής, στα οποία τα συστατικά ενός προϊόντος κατασκευάζονταν σε δεκάδες χώρες, διαπίστωσαν ότι η εξειδίκευση κατέστησε την υποκατάσταση και τη μεταφορά δύσκολη και ευάλωτη. Και το πρόβλημα έγινε ακόμα πιο έντονο, όταν προστέθηκαν οι ελλείψεις εργατικού δυναμικού και η απουσία εμπορευματοκιβωτίων, τα οποία κόλλησαν στο λάθος μέρος του κόσμου ή κρατήθηκαν σε τεράστιες ουρές έξω από υπερπλήρεις λιμενικές εγκαταστάσεις. Και τα προβλήματα των εταιρειών που για το κέρδος θυσίασαν την προνοητικότητα, μετατράπηκαν σε γρίφο για τις κυβερνήσεις, οι οποίες διαπίστωσαν ότι, λόγω της αλληλεξάρτησης, δεν μπορούν να ελέγξουν όλα τα αγαθά και τα συστατικά που χρειάζεται η οικονομία της.
Ετσι, όλο και πιο πολλοί άρχισαν να αντιλαμβάνονται ότι η παγκοσμιοποίηση, αντί να θωρακίζει, κάνει ακόμα πιο ευάλωτους τους ανθρώπους και τις κοινωνίες. Οταν δισεκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον πλανήτη συνειδητοποίησαν τη δολερή όψη της αλληλεξάρτησης, ακόμα και οι πιο φανατικοί πιστοί της παγκοσμιοποίησης άρχισαν να προδίδουν τη «θεά αγορά» και να στρέφονται στην παλιά θρησκεία της «αυτάρκειας». Η ευλογία της διασυνδεσιμότητας της παγκοσμιοποίησης είχε μετατραπεί σε ασύμμετρη απειλή.
Η κλυδωνιζόμενη πίστη στην παγκοσμιοποίηση παρέσυρε και την πίστη στις θεραπευτικές ιδιότητες των δυνάμεων της αγοράς. Σε λιγότερο από 730 μέρες, πολλοί άνθρωποι αντίκρισαν το δολερό και συμφεροντολογικό πρόσωπο της αγοράς. Το παγκόσμιο οικονομικό δόγμα που επέβαλαν οι πολιτικές ηγεσίες, σύμφωνα με το οποίο ο «Πλούτος των Εθνών» θα γίνει πλούτος του κόσμου και του παγκόσμιου πληθυσμού, κατέρρευσε, καθώς οι ισχυροί έσπευδαν να κατοχυρώσουν κέρδη και οι αδύναμοι να περισώσουν ό,τι περισώζεται.
Ο «νόμος της προσφοράς και της ζήτησης» δεν άντεξε στη σφοδρότητα των πληγμάτων που δέχθηκε από την Covid-19 και αναγκάστηκε να αποχωριστεί το ανιδιοτελές προσωπείο του. Η συμπεριφορά των καταναλωτών έγινε «εγωιστική». Οι πλουσιότεροι αγόραζαν περισσότερα από όσα χρειάζονταν, διατηρώντας τη ζήτηση σε υψηλά επίπεδα. Αυτή η ιδιότυπη μορφή αποθησαύρισης οδήγησε στη φτωχοποίηση, αφού με δεδομένη την υστέρηση της προσφοράς κάποιοι αναγκάζονται να περιορίσουν την ποσότητα και την ποιότητα των αγαθών που αγοράζουν. Η άνοδος των τιμών και οι ελλείψεις στην αγορά που προκλήθηκαν από την ανισορροπία μεταξύ της προσφοράς και της ζήτησης ήταν το πιο απτό σύμπτωμα των δυσπλασιών της θεωρίας της αγοράς.
Υπό το πρίσμα αυτό, ο πληθωρισμός δεν είναι μια προσωρινή δυσλειτουργία της αγοράς, όπως θέλουν να τον εμφανίσουν κάποιοι κυβερνητικοί φωστήρες, αλλά η έμπρακτη απόδειξη της αποτυχίας της οικονομικής πρότασής τους. Το ερώτημα πλέον είναι πού θα φτάσουν οι τιμές και πόσο θα διατηρηθούν σε υψηλά επίπεδα.
Ολες οι ενδείξεις συγκλίνουν στο συμπέρασμα ότι η άνοδος των τιμών θα συνεχιστεί. Το ΔΝΤ εκτιμά ότι οι αυξήσεις θα συνεχιστούν και για το 2022, επηρεάζοντας τόσο τις ανεπτυγμένες όσο και τις αναδυόμενες οικονομίες. Στην πρώτη ομάδα χωρών ο πληθωρισμός υπολογίζεται στο 3,9% κατά μέσο όρο, ενώ στη δεύτερη αναμένεται να φτάσει το 5,9%. Η διατήρηση των πληθωριστικών πιέσεων ήδη έχει θέσει σε κίνηση την αγορά χρήματος. Η αμερικανική κεντρική τράπεζα Fed, ενώ τον Δεκέμβριο προγραμμάτιζε τρεις αυξήσεις επιτοκίων για το 2022, ανακοίνωσε ότι θα γίνουν τέσσερις αυξήσεις σε διαφορετικές ημερομηνίες, ξεκινώντας από τον Μάρτιο. Η Τράπεζα της Αγγλίας προχώρησε σε νέα αύξηση των επιτοκίων της, από 0,25% στο 0,5%, καθώς ο πληθωρισμός τον Δεκέμβριο έφθασε στο 5,4%. Η ΕΚΤ κρατά προς το παρόν στάση αναμονής αλλά κανείς σήμερα δεν μπορεί να προεξοφλήσει τις αποφάσεις που θα πάρει το συμβούλιο της ΕΚΤ στις συνεδριάσεις του Μαρτίου και του Ιουνίου, αν ο πληθωρισμός συνεχίσει να αυξάνεται. Σημειώνεται ότι ο πληθωρισμός της ευρωζώνης ήταν τον Ιανουάριο 5,1%.
Σήμερα είμαστε στη φάση του... λογαριασμού. Οι πολιτικοί αποφάσισαν να τον φορτώσουν στα συνήθη υποζύγια. Αυτό όμως που παραμένει αναπάντητο είναι πόσο βάρος θα μπορούν να σηκώσουν ακόμα χωρίς να διαμαρτύρονται.
*Δημοσιογράφος, συγγραφέας
Σχόλια
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας