«Ο πρωθυπουργός ανήκει σε όλους»

Σε ένα πρόσφατο εύστοχο άρθρο του ο Τάσος Παππάς («Τον υποτίμησαν και τους υποτίμησε», «Εφημερίδα των Συντακτών» 30/6/2015) εξηγεί το πώς οι Ευρωπαίοι εταίροι θεώρησαν ότι ο Αλέξης Τσίπρας όπως και όλοι οι άλλοι πρωθυπουργοί θα υπέγραφε τελικά τις άτεγκτες θέσεις των θεσμών χωρίς παροχές. Εκαναν λάθος. Ο Αλ. Τσίπρας με τη σειρά του υποτίμησε τον ιδεολογικό φανατισμό και την επιρροή του σκληρού πυρήνα.

Στο τέλος ο Αλ. Τσίπρας «αισθάνθηκε προσβεβλημένος όταν οι δανειστές, που είχαν αναγνωρίσει ότι η ελληνική πρόταση είναι μια καλή βάση για συζήτηση, ζήτησαν και άλλα επαχθή μέτρα και απαίτησαν να ανατραπεί το μείγμα».

Νομίζω ότι αυτή η ανάλυση περιγράφει σωστά τα γεγονότα εκείνης της Πέμπτης. Υπάρχει όμως και κάτι άλλο. Η απίστευτη μοναξιά τού -κάθε- πρωθυπουργού και ιδίως του Ελληνα πρωθυπουργού (έχουμε το λεγόμενο «πρωθυπουργικοκεντρικό» πολίτευμα) μπροστά σε αποφάσεις που κρίνουν τις ζωές εκατομμυρίων ανθρώπων συχνά μέσα σε λίγη ώρα.

Δεν θα ξεχάσω ποτέ τα λόγια του πρωθυπουργού της οικουμενικής κυβέρνησης Ξενοφώντα Ζολώτα στις 3 Ιανουαρίου 1990, όταν η χώρα κινδύνευσε με άμεση χρεοκοπία, βαθιά νύχτα στο γραφείο του στη Βουλή. «Νιώθω αυτήν τη στιγμή απέραντη μοναξιά.

Από μια απόφασή μου κρίνεται η ευημερία εκατομμυρίων Ελλήνων. Είμαι 87 ετών, έχω συνεργαστεί στενά με τόσους πρωθυπουργούς (Κων. Καραμανλής, Γ. Παπανδρέου αλλά και Ελευθέριος Βενιζέλος), νόμιζα ότι ήξερα σχεδόν τα πάντα γι’ αυτήν τη χώρα. Και όμως αισθάνομαι ότι μόλις τώρα καταλαβαίνω. Είχε δίκιο τελικά ο (Κωνσταντίνος) Καραμανλής που μου τηλεφώνησε όταν ανέλαβα και μου είπε: “Ξενοφώντα, τώρα θα καταλάβεις αυτό που σου έλεγα, ότι για χάρη της Ελλάδος έχω κάνει τη ζωή μου πέτρα”.

Ο Μητσοτάκης και ο Αντρέας (Παπανδρέου) το απολαμβάνουν, είναι η εξουσία στο αίμα τους, εγώ όμως υποφέρω. Και αν κάνω λάθος, τι θα πω σε όλους αυτούς που με σταματάνε στον δρόμο και μου λένε “κύριε καθηγητά, είστε η μόνη μας ελπίδα”; Ομως μετά σκέφτομαι ότι υπάρχει ελπίδα.

Αν διορθώσεις το λάθος και είσαι ειλικρινής με τους πολίτες, επειδή ο πρωθυπουργός είναι τα πάντα στην Ελλάδα μπορείς να κυβερνήσεις τη χώρα κυριολεκτικά από το τηλέφωνο». Κοντοστάθηκε, πήρε εκείνο το σοβαρά πονηρό χαμόγελο που τον διέκρινε, σαν να έπεισε ο ίδιος τον εαυτό του ότι είπε κάτι πολύ σημαντικό και συνέχισε: «Με μια απαράβατη προϋπόθεση. Οταν είσαι πρωθυπουργός, δεν ανήκεις στον εαυτό σου, ούτε στην οικογένειά σου ή στη γυναίκα σου, δεν ανήκεις στο κόμμα σου. Ανήκεις στο σύνολο των πολιτών. Δεν ανήκεις σε κανέναν και την ίδια στιγμή σε όλους. Αυτή είναι η μαγεία και μαζί η απέραντη μοναξιά». Σοφά λόγια ενός μοναδικά σοφού Ελληνα. Την επόμενη ημέρα με μαεστρικές κινήσεις, άπειρες επαφές (Μιτεράν, Κολ, Ντελόρ) ο Ξ. Ζολώτας συνήψε δάνειο μόλις 100 εκατομμυρίων δολαρίων (με μεγάλο επιτόκιο βέβαια) και έσωσε τη χώρα από τη χρεοκοπία (βλέπε άρθρο «Ξενοφών Ζολώτας: “Αυτοί οι δύο θα χρεοκοπήσουν τη χώρα” 19/12/2014, tvxs).

Ο Ξενοφών Ζολώτας ήταν ο γηραιότερος Ελληνας πρωθυπουργός του νεοελληνικού κράτους, ο Αλέξης Τσίπρας ο νεότερος. Αν ζούσε, υποθέτω βάσιμα ότι θα τον συμπαθούσε και ότι θα ζητούσε αμέσως, την πρώτη ημέρα ανάληψης των καθηκόντων του, να του μεταφέρει την εμπειρία του. Η δική μου υποκειμενική εκδοχή για το τι θα του έλεγε είναι η ακόλουθη: «Παιδί μου (έτσι αποκαλούσε όσους συμπαθούσε, ανεξαρτήτως ηλικίας) μείνε στο τιμόνι, κράτα την Ελλάδα πάση θυσία στο ευρώ και μετά κάνε τις αναγκαίες διορθώσεις.

Τους Γερμανούς τους ξέρω από πρώτο χέρι, “ξινίζουν” τα μούτρα τους όταν απαιτείς δίκαια αιτήματα που δεν τους συμφέρουν, είναι υπερόπτες και σκληροί, αλλά όταν καταλάβουν ότι θα εφαρμόσεις τη συμφωνία, είναι σταθεροί. Ως πρωθυπουργός δεν ανήκεις στον εαυτό σου ή το κόμμα σου, αλλά σε όλους τους Ελληνες. Αν χρειαστεί για το καλό της χώρας, θα γίνεις προσωρινά “παντός καιρού”. Να εφαρμόσεις το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος, όποιο κι αν είναι, και όταν βάλεις τη χώρα σε πορεία ανάπτυξης, μόνο τότε και για όσο χρειαστεί θα είσαι ελεύθερος να κάνεις ό,τι θέλεις. Και καλά θα κάνεις να φύγεις, τουλάχιστον για κάποια χρόνια, γιατί μην ξεχνάς ότι θα αναγκαστείς συχνά να κάνεις τη ζωή σου πέτρα».

Νομίζω ότι στις σημερινές κρίσιμες ώρες μετά το δημοψήφισμα τουλάχιστον το 65% των Ελλήνων θα συμφωνούσε με μια τέτοια «υποθετική» συμβουλή.

*δημοσιογράφος. Διετέλεσε διευθυντής Τύπου στο γραφείο του πρωθυπουργού Ξενοφώντα Ζολώτα στην οικουμενική κυβέρνηση.