Τέλος εποχής

Μπάιντεν και Πούτιν αναζητούν, από τη συνάντησή τους στη Γενεύη τον περασμένο Ιούνιο, το πλαίσιο και τους κανόνες του παιχνιδιού μιας νέας εποχής στις διμερείς σχέσεις ΗΠΑ και Ρωσίας.

Δεν μπορούμε να διακινδυνεύσουμε με τα σημερινά δεδομένα, ούτε τον χρονικό ορίζοντα ούτε τις δυσκολίες και τις παλινδρομήσεις που θα συναντήσουν Ουάσινγκτον και Μόσχα, μέχρι η διμερής σχέση τους να επαναπροσδιοριστεί με κριτήρια αυτά που τους ενώνουν και όχι αυτά που τους χωρίζουν.

Ένα είναι βέβαιο: η διαρκώς κλιμακούμενη επιθετικότητα των ΗΠΑ απέναντι στη Ρωσία δεν μπορεί να συνεχιστεί, γιατί η Μόσχα δε δέχεται πλέον την παραμονή στο status quo που σφραγίζει τις διμερείς σχέσεις εδώ και 30 χρόνια.

Αρχικά, οι ΗΠΑ του Μπους του πρεσβύτερου αιφνιδιάστηκαν και πανικοβλήθηκαν όταν στις αρχές του 1991 κατανόησαν ότι το αδιανόητο μέχρι τότε σενάριο, η διάλυση δηλαδή της ΕΣΣΔ, ήταν πιθανόν να επικρατήσει.

Τον Ιούλιο του 1991, ο πρόεδρος των ΗΠΑ, μετά τη Μόσχα, όπου συναντήθηκε με τον Γκορμπατσόφ, επισκέφθηκε το Κίεβο και μίλησε στην πλατεία Μαϊντάν για τους κινδύνους που θα προέκυπταν από μια απόσχιση της Ουκρανίας που θα ήταν η θρυαλλίδα διάλυσης της ΕΣΣΔ.

Πέντε μήνες αργότερα, στις αρχές Δεκεμβρίου του 1991, το τηλέφωνο στο Οβάλ Γραφείο του Λευκού Οίκου χτύπησε, με τον Γέλτσιν στην άλλη άκρη, που επέλεξε να πληροφορήσει πρώτα τον πρόεδρο των ΗΠΑ και όχι τον Γκορμπατσόφ.

Λίγους μήνες αργότερα, το Συμβούλιο Εθνικής Ασφάλειας των ΗΠΑ ξεκαθάρισε ότι η Ρωσία θα πρέπει να στερηθεί τη δυνατότητα να διαμορφώσει μαζί με τις χώρες οποιασδήποτε μορφής ενότητα, ομοσπονδία, συνομοσπονδία, κοινή αγορά και στρατιωτική συμμαχία.

Με δυο λόγια, λίγους μήνες μετά τη διάλυση της ΕΣΣΔ, οι ΗΠΑ είδαν την εξέλιξη σαν ευκαιρία και όχι σαν κίνδυνο για τη διεθνή σταθερότητα.

Από τη στιγμή εκείνη και μετά, ξεκινά στις ΗΠΑ η συζήτηση για τη διεύρυνση του ΝΑΤΟ, αλλά και η προσπάθεια κατασκευής ενός δικτύου αγωγών που θα επέτρεπε τη διοχέτευση του φυσικού αερίου και πετρελαίου από τον Καύκασο, την Κασπία και την Κεντρική Ασία στη διεθνή αγορά, με παράκαμψη της ρωσικής επικράτειας.

Η επιθετική πολιτική των ΗΠΑ απέναντι στη Ρωσία πριμοδότησε την αυταρχική ανασύνταξη της χώρας και απαξίωσε ως πέμπτη φάλαγγα τις ετερόκλητες δυνάμεις που ζητούσαν αυθεντικό εκδημοκρατισμό.

Όμως, οι σκληρές γεωπολιτικές πραγματικότητες που υπαγόρευσαν στη Ρωσία στη διάρκεια του 18ου αιώνα, να γίνει μεγάλη δύναμη, πρώτα με την κατάκτηση της νότιας ακτής της Βαλτικής, που μέχρι τότε κατείχε η Σουηδία, και στη συνέχεια με την εκδίωξη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας από τη βόρεια ακτή του Ευξείνου Πόντου, εξακολουθούν να ισχύουν και σήμερα.

Αν οι χώρες της πρώην ΕΣΣΔ αποκοπούν πλήρως από τη Ρωσία, τότε η χώρα θα έχει υπαρξιακό πρόβλημα, καθώς θα έχει παλινδρομήσει στο status quo που είχε στις αρχές του 18ου αιώνα, δηλαδή μια περίκλειστη χώρα στις παρυφές της Ευρώπης.

Το να συγκρίνει κανείς την ΕΣΣΔ με τις διαλυθείσες αποικιακές αυτοκρατορίες της Βρετανίας και της Γαλλίας είναι σοβαρό λάθος, γιατί η τσαρική Ρωσία και στη συνέχεια η ΕΣΣΔ είχαν χερσαίο και όχι υπερπόντιο στίγμα.

Παράδοξο της Ιστορίας, η χώρα που συνέτριψε τη ναζιστική Γερμανία, 50 χρόνια αργότερα αυτοδιαλύθηκε και τα σύνορά της πλέον παρέπεμπαν στη νέα τάξη πραγμάτων στην Ευρώπη, που επιχείρησε το Βερολίνο να επιβάλει με δύο παγκόσμιους πολέμους.