Ο γιαλός είναι στραβός, ας τον ισιώσουμε

Το απόστημα έχει σπάσει και η δυσωδία μάς έχει κατακλύσει. Οι προσπάθειες των απολογητών να εξηγήσουν ότι όλα όσα συμβαίνουν εξηγούνται με όρους ατομικού ή έστω κοινωνικού θετικισμού, (πρέπει να) αποδομούνται άμεσα και απλά και ο βασιλιάς κινδυνεύει να φανεί σε όλους πόσο γυμνός είναι. Το «διαίρει και βασίλευε» σε ανώδυνα ζητήματα είναι η τελευταία ελπίδα για τη συντήρηση της κατάστασης και αυτό όμως για τους γνωστικούς οδηγεί γρήγορα σε μια γενικευμένη κατανόηση της πραγματικής αλήθειας: Το βασίλειο της Δανιμαρκίας είναι όλο σάπιο.

Η κατάσταση έχει περάσει πέρα από την ελπίδα ενός περιορισμού του προβλήματος και μιας μερικής αντιμετώπισης και διαφαίνεται η ανάγκη για συνολική ρήξη. Καμιά φαρμακευτική αγωγή, καμία εγχείρηση δεν θα λύσει το πρόβλημα. Η κατάσταση είναι νεκρή που αρνείται να ταφεί.

Η εντατικοποιημένη εργασιακή ευελιξία και ανασφάλεια θα προσεγγίσει γρήγορα το στάδιο του εφεδρικού στρατού εργασίας. Κατακτημένα δικαιώματα σε υγεία, παιδεία, σύνταξη, δεν θα διεκδικούνται πια, αλλά θα αποκτήσουν αποκλειστικά το ρόλο του ακριβού εμπορεύματος, η δημοκρατία θα πετάξει το πέπλο της και απροκάλυπτα θα μας φανερώσει, χωρίς αιδώ, την ολιγαρχική της ρίζα. Φαινόμενα κοινωνικής παθογένειας θα είναι ο κανόνας, αυτή τη φορά όμως χωρίς προσχήματα. Απευθείας αναθέσεις, μίζες, διαφθορά, εγκλήματα των ισχυρών, δεν χρειάζεται να κρύβονται, αλλά θα αποτελούν την νέα αισθητική που θα κυριαρχήσει. Γυναικοκτονίες, άλλες δολοφονίες και βία -πολλή βία- δεν χρειάζεται να κρύβονται στον «σκοτεινό αριθμό εγκληματικότητας» πια.

(Και, όσο και αν κάποιοι προσπαθούν να το εξηγήσουν/καλύψουν με όρους ατομικής παθογένειας ή κοινωνικής ψυχολογίας, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι, δεκαετίες τώρα, αυτό το μοντέλο δράσης και συμπεριφοράς αναπαραγόταν ως το κύριο προϊόν του σημαντικότερου φορέα κοινωνικοποίησης των ΜΜΕ, από τηλεσκουπίδια όπου η γυναίκα ήταν μόνο αντικείμενο, μέχρι δελτία ειδήσεων και τηλεοπτικούς - κινηματογραφικούς παραγωγούς που μας καλούσαν να καταναλώσουμε και να ενστερνιστούμε μαζικά την ατομική βία και την αντικειμενικοποίηση της ανθρώπινης ύπαρξης). Το «μαζί τα φάγαμε» και ο διαμοιρασμός της ευθύνης θα σταματήσει να αποτελεί μια λύση, όταν, σε λίγα χρόνια, αυτός ο μηχανισμός βασικής αναπαραγωγής του πελατειακού συστήματος, η αυτοδιοίκηση, θα γίνει κύρια φοροεισπρακτικός μηχανισμός.

Ναι, η εποχή μας είναι μια εποχή εκτεταμένης ανομίας, όχι όμως ως φαινόμενο εξωτερικό ή εστιασμένο σε συγκεκριμένες κοινωνικές ομάδες, αλλά ως κύριο πρότυπο που παράγεται και επιβάλλεται από τα πάνω, αποκαλύπτοντας μια ανισορροπία κοινωνικών σχέσεων και κανόνες επιβαλλόμενους που όχι μόνο δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα, αλλά είναι οι ίδιοι το πρόβλημα.

Και η λύση μπορεί να είναι μόνο μία, όπως μας εξήγησαν οι κλασικοί της κοινωνιολογίας. Ανομία στη δράση μας, ως απάντηση στη γενικευμένη ανομία. Οταν τα πάντα γύρω μας είναι παθολογικά, τότε η τυπολατρία, η σιωπή αλλά και η παρηγοριά είναι μέρος του προβλήματος. Μας το είπε και ο Βάρναλης: «Δεν δίνω λέξεις παρηγοριά, δίνω μαχαίρι σ’ ολουνούς. Καθώς το μπήγω μες στο χώμα, γίνεται φως, γίνεται νους».

* καθηγητής Πανεπιστημίου Αιγαίου, περιφερειακού συμβούλου Β. Αιγαίου