Δύο διαφορετικά δόγματα στις ελληνοαμερικανικές σχέσεις

Η κλιματική αλλαγή γίνεται όλο και απειλητικότερη και παράλληλα οι ανθρώπινες σχέσεις στηρίζονται περισσότερο στην ανταποδοτικότητα, κοντολογίς στο δόγμα... «θα σου δώσω... να μου δώσεις»... Ετσι με τη νεοφιλελεύθερη αυτή αντίληψη αλλάζουν δραματικά διαχρονικές προτεραιότητες της ζωής και ακυρώνονται αξίες της.

Παρουσιάζει αναμφίβολα ενδιαφέρον η ερμηνεία των όσων εμπεριέχονται στη σημερινή «αμυντική συνεργασία» της χώρας μας με τις ΗΠΑ και κυρίως η αποσαφήνιση της «θολής», κατά πολλούς, στήριξης της χώρας μας στην αντιμετώπιση των έκνομων ενεργειών των γειτόνων μας. Μια σύγκριση με όσα περιλάμβανε ένα σχετικό κείμενο του 1823, που «αλίευσα» στο αρχείο μου, θα μας οδηγήσει σε χρήσιμα συμπεράσματα, καθώς απηχούσε τις απόψεις των Αμερικανών για την εξέγερση των Ελλήνων, που ακολούθησε τη Γαλλική αλλά και τη δική τους Επανάσταση.

Δημοσιεύω το κείμενο μεταφρασμένο και με όσο πιο πιστή γίνεται απόδοση του πνεύματός του για να βγάλει κανείς τα δικά του συμπεράσματα. Δεν στέκομαι στις ημερομηνίες του Μαρτίου που αναφέρονται, παρότι κι αυτές έχουν ένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Επισημαίνω ωστόσο από τη μεριά μου ότι το χιλιοειπωμένο «...τα δεδομένα αλλάζουν με τις εποχές...», εδώ δεν διαφωτίζει τίποτε... Αντιθέτως, θα έλεγα, μπορεί να εκληφθεί ως ένα επιχείρημα υπεκφυγής ενός βαθύτερου προβληματισμού!

Το κείμενο του 1823 (1): «Στις ακτές του Αρχιπελάγους παρουσιάστηκε τα τελευταία τρία χρόνια ένα πολύ ενδιαφέρον ζήτημα για τη σκέψη του πολιτισμένου κόσμου. Ενα έθνος (η Ελλάδα), το ηθικό μεγαλείο του οποίου κάποτε υπερτερούσε, αλλά επί αιώνες έχει υποστεί την πιο καταπιεστική τυραννία που είχε δει ποτέ ο κόσμος, επαναστάτησε στις αρχές του 1821 εναντίον της τουρκικής κυβέρνησης και στις 30 Μαρτίου έκανε γνωστό στην ανθρωπότητα ότι ήταν ελεύθερο και ανεξάρτητο. Την υπόσχεση που έδωσε τότε, προσπάθησε έκτοτε να την κάνει πράξη και γνωστή στην Ευρώπη και τον κόσμο.

Απευθύνθηκαν τότε (οι Ελληνες) στον Θεό για το δίκιο της υπόθεσής τους, ενώ αναγνώρισαν στα χριστιανικά έθνη από τη μια μεριά τα λάθη τους και από την άλλη τις συγκριτικές αδυναμίες τους. Τα κάλεσαν να τους βοηθήσουν σε αυτόν τον αποφασιστικό αγώνα για την ελευθερία και τη ζωή, για ό,τι είναι λαμπρό στο ιστορικό παρελθόν τους, για όλα όσα ο άνθρωπος θεωρεί πολύτιμα ή ιερά».

Για την Ιστορία σημειώνω ότι όταν ο πρόεδρος της Μεσσηνιακής Μάνης Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης έκανε έκκληση στις 25 Μαΐου 1821 προς τους Αμερικανούς πολίτες ζητώντας παροχή βοήθειας, δεν είχε περάσει παρά μόλις μία εβδομάδα από την εξέγερση του Πολυγύρου, στις 17 Μαΐου. Στη συνέχεια γενικεύτηκαν τα επαναστατικά γεγονότα στη Χαλκιδική, αλλά και αλλού. Αμεσες ήταν η ανταπόκριση και η κινητοποίηση των φιλελλήνων, όπως και ότι ο Αμερικανός πρόεδρος Τζέιμς Μονρόε (1758-1831) στο εθιμοτυπικό διάγγελμά του τον Δεκέμβριο του 1822 έκανε αναφορά στην Ελληνική Επανάσταση και στις αρχές της αυτοδιάθεσης των λαών.

Το κλίμα αυτό θαρρείς και διατηρείται μέχρι σήμερα, σε ένα τουλάχιστον τμήμα -το πιο καλλιεργημένο πνευματικά- της αμερικανικής κοινωνίας. Το διαπίστωσα όταν το 2009 επισκέφτηκα βιβλιοθήκες και ιστορικά αρχεία των ΗΠΑ προκειμένου να βρω και να φωτογραφίσω -με την άδεια και την τήρηση των μέτρων του πρωτοκόλλου- τεκμήρια της Επανάστασης, ιδιαίτερα της Χαλκιδικής.

Τον Δεκέμβριο της ίδιας χρονιάς επισκεπτόμουν επί μέρες γι' αυτόν τον σκοπό τα ιστορικά αρχεία στο Πανεπιστήμιο του Harvard στη Βοστόνη, εκεί όπου ιδρύθηκε το πρώτο φιλελληνικό κομιτάτο. Φωτογράφισα κυρίως όσα σημαντικά αφορούσαν τη ζωή και την αλληλογραφία του πιο γνωστού Αμερικανού φιλέλληνα, του γιατρού Σάμιουελ Γκρίντλεϊ Χάου (Samuel Gridley Howe, 1801-1876). Χρησιμοποίησα ήδη πολλά απ' αυτά και άλλα θα τα δημοσιοποιήσω αργότερα.

(1) The Greece Revolution. An Address, Delivered in park Street Church, Boston, on Thursday, April 1, and repeated at the request of the Greek Committee, in the Old south Church, on the Evening of April 14, 1824. By Sereno Edwards Dwight, pastor of Park street Church. Published at the Request of the Committee. Second Edition. Boston. Printed by Crocker and Brewster, No. 50, Cornhill, 1824.

* αρχιτέκτονας, π. πρόεδροσ του ΤΕΕ/Κ. Μακεδονίας