Ο θόρυβος του… καταλύτη

Υπάρχει μια υφέρπουσα διαμάχη γύρω από το αν εγείρει ακουστικά, ιδεολογικά ή σημασιολογικά προβλήματα η λέξη «σοσιαλισμός». Στη Σουηδία, σίγουρα δεν εγείρει. Στην Ελλάδα, μάλλον ναι. Οπως και στις Ηνωμένες Πολιτείες, έτσι και στην Ελλάδα του Κυριάκου Μητσοτάκη, κάθε τι που χαρακτηρίζεται «σοσιαλιστικό» είναι καχύποπτο, τουλάχιστον, ως απάντηση στα σημερινά κοινωνικοοικονομικά προβλήματα. Είναι πράγματι έτσι;

Οπως είχε σχολιάσει ο ιστορικός Τόνι Τζαντ, «ο “σοσιαλισμός” ήταν μια ιδέα του 19ου αιώνα, με μακρά ιστορία στον 20ό αιώνα… αλλά υπάρχει σημαντική διαφορά ανάμεσα στον “σοσιαλισμό” και στη “σοσιαλδημοκρατία”». Η σοσιαλδημοκρατία δεν διατύπωσε κάποιο μετασχηματιστικό πρόγραμμα για την κοινωνία. Απεναντίας, αποδέχθηκε τον καπιταλισμό ως οικονομικό σύστημα και την κοινοβουλευτική δημοκρατία ως πολιτικό σύστημα.

Πάντως, η ευρωπαϊκή σοσιαλδημοκρατία, κάποια στιγμή, ξεπερνώντας κάθε πολιτική φαντασία -με τρόπο που έμοιαζε «φυσικός»- στράφηκε στη λατρεία του ιδιωτικού τομέα, λάτρεψε τα ράλι των αγορών, υπονόμευσε τον δημόσιο τομέα και τον ρόλο της πολιτικής στην ένταση μεταξύ κράτους και αγοράς. Ωσπου η Μεγάλη Υφεση του 2008 ήρθε να θυμίσει σε όλους, φιλελεύθερους και σοσιαλιστές, ότι ο αρρύθμιστος καπιταλισμός, ο καζίνο-καπιταλισμός, εκτός από χειρότερος εχθρός του εαυτού του, είναι ο χειρότερος εχθρός της δημοκρατίας.

Σίγουρα η συζήτηση για τον νέο αρχηγό ενός πάλαι ποτέ μεγάλου κόμματος εξάπτει το ενδιαφέρον του πολιτικού κόσμου και εμπλουτίζει τον δημόσιο διάλογο. Αντί όμως να είναι μια συζήτηση κριτικού σχολιασμού των μεγάλων σημερινών προβλημάτων στη θεωρία και την πράξη, λαμβάνει τη μορφή μιας πανηγυριώτικης ανασύστασης χώρου που, ενώ μόλις πρόσφατα θεωρούσε ανούσια τη διάκριση «Δεξιάς-Αριστεράς», σήμερα κρύβεται πίσω από την υπερφίαλη αυτοπεποίθηση της «Κεντροαριστεράς» ή της «μεγάλης δημοκρατικής παράταξης» που ξέρει «πώς να κάνει τον κόσμο καλύτερο» με έναν ελληνικό, περίπου, μιντιακό τρόπο που ανταγωνίζεται στα ίσα την «επικοινωνιακότητα» του Μητσοτάκη.

Εκ τούτου, η συζήτηση για τα «στρατόπεδα» του ΚΙΝ.ΑΛΛ. είναι μια στείρα διαμάχη ως προς την πολιτική και την κοινωνία στην Ελλάδα. Ομως, είναι σημαντική για τα πολιτικά κόμματα στην Ελλάδα. Το παλαιό «αντι-δεξιό» και «φιλο-αριστερό» ΠΑΣΟΚ έναντι του «φιλο-δεξιού» και «αντι-ΣΥΡΙΖΑ» τμήματος του ΚΙΝ.ΑΛΛ. κομίζει συσχετισμούς και προσωπικές ατζέντες παλαιών προσώπων και όχι -όπως λέγεται- συσχετισμούς «λαϊκών», «δημοκρατικών», «εθνικών», «πατριωτικών» κ.λπ., κ.λπ. δυνάμεων.

Και η κουβέντα δεν γίνεται πάνω στο πώς θα έρθουν πιο κοντά οι δυνατότητες της μαζικής προοδευτικής Κεντροαριστεράς. Κανείς εκ των υποψηφίων δεν έχει πει ανοιχτά πώς και με ποιους θα συνεργαστεί. Η κουβέντα γίνεται γύρω από το πώς θα γεμίσει (ή θα αδειάσει) το ταμείο των κομμάτων της επίζηλης Κεντροαριστεράς: του πάλαι ποτέ κραταιού ΠΑΣΟΚ που θεωρεί ότι αλώθηκε από τη δυναμική του ΣΥΡΙΖΑ την περίοδο 2012-15 και του ΣΥΡΙΖΑ που θεωρεί την επανεμφάνιση Παπανδρέου πόλο επανόδου στο ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝ.ΑΛΛ. των στελεχών που τώρα βρίσκονται στον ΣΥΡΙΖΑ αλλά και στη Ν.Δ.

Οι χώροι του παρελθόντος και -ειδικότερα- τέτοιοι χώροι είναι επικράτειες δίχως επιστροφή. Παρά ταύτα, ο Γιώργος Παπανδρέου επιστρέφει -υποτίθεται- ως «καταλύτης» ενότητας και συσπείρωσης της ελληνικής σοσιαλδημοκρατίας. Της σοσιαλδημοκρατίας η οποία είχε εξαερωθεί σε ολόκληρη την Ευρώπη την τελευταία δεκαετία επειδή δεν είχε τίποτα να πει για τον πόνο και τις συνέπειες των νεοφιλελεύθερων μεταρρυθμίσεων και της οικονομικής κρίσης του 2008. Ειδικά για την Ελλάδα, ο Παπανδρέου ευθύνεται για την έλευση του ΔΝΤ· όχι μόνο στη χώρα αλλά σε ολόκληρη την Ευρώπη - σαν να επρόκειτο για επικράτειες της Αφρικής ή της Λατινικής Αμερικής. Και γι’ αυτά δεν έχει πει τίποτα. Οπως δεν έχει να πει τίποτα για τις επιλογές του οι οποίες ήταν κρίσιμες για την άνοδο της εθνικιστικής, λαϊκιστικής νεο-Δεξιάς και για τα ευρύτερα προβλήματα που αντιμετωπίζει η δημοκρατία σήμερα στην Ευρώπη - και ειδικότερα στην Ελλάδα.

Θεωρητικά, η συμβολή της σοσιαλδημοκρατίας βασίζεται σε μια υπόθεση εργασίας: αν χρειαζόμαστε αγορές για να σταματήσει ο αντικοινωνικός κρατικισμός, χρειαζόμαστε το κράτος για να σταματήσει την αντικοινωνική συμπεριφορά των αγορών. Αλλά, βλέπετε, δεν μιλάμε γι’ αυτό. Μιλάμε για τον λαϊκισμό των αντιλαϊκιστών. Μιλάμε για την επιστροφή ενός κληρονόμου του ΠΑΣΟΚ και ενός ακόμα κληρονόμου στο ελληνικό πολιτικό σύστημα.

Ο «καταλύτης» δούλεψε κοπιωδώς για μια κοινωνία ξέπνοη, όσο γίνεται πολωμένη, με τον πολιτικό του εγωισμό και την πληρότητα του εαυτού να ξεπερνάει το όριο εκείνο των θεσμών, πέραν του οποίου αδυνατούν πλέον να προσφέρουν σοβαρή διαμεσολάβηση στην κατάπτωση της πολιτικής. Ταυτίζοντας την αφεντιά του με τη δημοκρατία και τους θεσμικούς ρόλους, τώρα παίζει ρόλο θορυβώδους… καταλύτη, χαμένος στους στόχους. Για να σώσει ποιους και σε συνεργασία με ποιους; Ενάντια σε ποιους; Ιδωμεν!