Αποταμίευση: το πιο σύντομο ανέκδοτο

Δύο πράγματα ήρθαν στον νου μου όταν την περασμένη εβδομάδα διάβασα το άρθρο της Χριστίνας Κοψίνη με τίτλο «Ενα στα τρία νοικοκυριά δεν έχει ούτε ένα ευρώ για μια δύσκολη στιγμή» («Εφ.Συν.», 24/9). Το πρώτο ήταν το τραγούδι του Λουκιανού Κηλαηδόνη από τα «Μικροαστικά» σε στίχους Γιάννη Νεγρεπόντη «Οικονομία κάνε». Και το δεύτερο ήταν ότι το πιο σύντομο ανέκδοτο σήμερα δεν είναι το «Αλβανός τουρίστας» αλλά η λέξη «αποταμίευση».

Πηγή του άρθρου της φίλης μας είναι τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, τα οποία επεξεργάστηκε το Ινστιτούτο Εργασίας της ΓΣΕΕ. Ας μην επαναλάβω τα νούμερα: σημασία έχει ότι όχι μόνο τα φτωχά νοικοκυριά δεν μπορούν να βάλουν ένα ευρώ στην άκρη, αλλά το ίδιο ισχύει και για ένα υψηλό ποσοστό των μικρομεσαίων νοικοκυριών. Με άλλα λόγια, ξοδεύουμε ό,τι βγάζουμε για να διατηρήσουμε ένα στοιχειωδώς αξιοπρεπές επίπεδο διαβίωσης και ό,τι έχουμε στην άκρη (αν έχουμε) το μαδάμε αργά αργά ή στο άψε σβήσε για μια έκτακτη ανάγκη.

Πώς ορίζεται μια έκτακτη ανάγκη, μια δύσκολη στιγμή; Δεν εννοώ να αλλάξουμε το κινητό μας για να προμηθευτούμε ένα άλλο, ακόμα πιο σμαρτ. Εκτακτη ανάγκη μπορεί να είναι μια ασθένεια, μια επισκευή στο αυτοκίνητο ή στα υδραυλικά του σπιτιού ή μια πρόσκληση σε γάμο που σημαίνει ότι πρέπει να αγοράσουμε ένα δώρο. Ακόμα μπορεί να είναι ένα καινούργιο ζευγάρι παπούτσια είτε γιατί τα παλιά δεν επιδέχονται επιδιόρθωση είτε γιατί τα πέλματα των παιδιών έχουν την κακή συνήθεια να μεγαλώνουν.

Δεν επιλέγουμε, δεν προγραμματίζουμε τις έκτακτες ανάγκες μας. Αυτές έρχονται και μας βρίσκουν. Και η παντοτινή σύντροφος σήμερα του Ελληνα δεν είναι μόνο η πενία («τη Ελλάδι πενίη μεν αιεί κοτε σύντροφός εστι») αλλά κυρίως η βαθιά ανασφάλεια: η εργασιακή, η οικονομική, η υγειονομική, η εκπαιδευτική, η περιβαλλοντική.

Σε τεντωμένο σχοινί βαδίζουμε καθώς αναγκαζόμαστε να ζούμε από μέρα σε μέρα. Οι παλαιότερες γενιές γνώρισαν μεγαλύτερη φτώχεια, αλλά δεν ζούσαν με τον βραχνά του δανεισμού, των δόσεων, των τόκων, των διακανονισμών, των πλειστηριασμών. Και οι περισσότεροι παλιοί όλο και κατάφερναν να βάζουν κάτι λίγα στην άκρη για μια δύσκολη στιγμή: για το τραπέζι του γάμου ή ακόμα και για τα έξοδα της κηδείας (να μην επιβαρύνουν τους ζωντανούς).

Σήμερα ένας εμβολιασμένος έφηβος ούτε τα 50 δωρεάν gigabytes που χαρίζει η κυβέρνηση δεν μπορεί να αποταμιεύσει. Μέσα σε λίγα τέρμινα πρέπει να τα ξοδέψει, να ασκηθεί στην τέχνη της μη αποταμίευσης.