Θα προάγει η αστυνομία την πανεπιστημιακή εκπαίδευση;

Σχεδόν κάθε σύγχρονη διαδικασία παραγωγής προϋποθέτει την ποσοτικά και ποιοτικά κατάλληλη προσφορά ειδικευμένης και ανειδίκευτης εργασιακής δύναμης. Ο τομέας της εκπαίδευσης αποκτά, ως εκ τούτου, βαρύνοντα ρόλο τόσο για τη βελτίωση της εθνικής παραγωγής όσο και την κοινωνική και πολιτιστική πρόοδο μιας χώρας. Η πολιτεία ανέλαβε, εξ αυτού του λόγου, την αποκλειστική ευθύνη για την οργάνωση και λειτουργία του εθνικά σημαντικού αυτού τομέα.

Για το ιδιαίτερης δε σημασίας τριτοβάθμιο στάδιο της εκπαιδευτικής διαδικασίας, την πανεπιστημιακή δηλαδή εκπαίδευση, η πολιτεία φρόντισε εγκαίρως να κατοχυρώσει και συνταγματικά (άρθρο 16) τον δημόσιο χαρακτήρα του. Η πάγια αυτή κατάσταση μεταβλήθηκε, ως γνωστόν, όταν άρχισαν να εφαρμόζονται και στην Ελλάδα οι συνταγές της νεοφιλελεύθερης ιδεολογίας. Τα συντηρητικά πρωτίστως πολιτικά κόμματα βοηθούντων και των ιδιωτικών ΜΜΕ, έχουν έκτοτε επιδοθεί σε συστηματική απαξίωση των δημόσιων πανεπιστημίων με προφανή επιδίωξη τη ριζική αναθεώρηση του απαγορευτικού για την ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστημίων άρθρου 16 του Συντάγματος.

Το ερώτημα που τίθεται είναι αν τα δημόσια πανεπιστήμια καλύπτουν πράγματι τόσο ποσοτικά όσο και ποιοτικά (επαγγελματικά) τις εθνικές ανάγκες σε εργατικό δυναμικό πανεπιστημιακής εκπαίδευσης. Είναι πασιφανές ότι ο ετήσιος αριθμός αποφοίτων των δημόσιων ΑΕΙ όχι μόνο καλύπτει τις ανάγκες της οικονομίας και της κοινωνίας αλλά δημιουργείται σταθερά και αρκετό πλεόνασμα. Απόδειξη αυτού αποτελεί η αθρόα συρροή υπεράριθμων υποψηφίων στους διαγωνισμούς πρόσληψης προσωπικού ακόμη και για θέσεις εργασίας που επίσημα απαιτούνται κατώτερα τυπικά προσόντα από αυτά των αποφοίτων ΑΕΙ.

Οι επιστημονικές επίσης ειδικεύσεις που προσφέρουν τα ελληνικά δημόσια πανεπιστήμια υπερβάλλουν συχνά τις παραγωγικές ή/και κοινωνικές ανάγκες της χώρας. Αυτό οφείλεται στην προφανή δυσαρμονία που παρατηρείται μεταξύ της ελεύθερα εισαγόμενης από το εξωτερικό και διδασκόμενης στα δημόσια ΑΕΙ νέας επιστημονικής γνώσης και της παρατηρούμενης χρονικής υστέρησης ή πλήρους αδυναμίας πρακτικής αξιοποίησης της ενσωματωμένης αυτής γνώσης από το υπάρχον σύστημα της εθνικής παραγωγής. Οι λόγω αδυναμίας απορρόφησης από το εθνικό παραγωγικό σύστημα πλεονάζοντες νέοι επιστήμονες αναγκάζονται, στη συνέχεια, είτε να αποδεχτούν θέσεις εργασίας άσχετες με τις πανεπιστημιακές τους σπουδές και ειδικεύσεις ή να αναζητήσουν την τύχη τους στο εξωτερικό (brain drain).

Η υπερβάλλουσα προσφορά αποφοίτων των δημόσιων ΑΕΙ εξηγείται σε μεγάλο βαθμό

α) από τη γενική επιθυμία των οικονομικά φτωχών κυρίως οικογενειών των αγροτικών και αστικών περιοχών της χώρας να αποκτήσουν τα μέλη τους πανεπιστημιακούς τίτλους, καθότι το πανεπιστημιακό πτυχίο εξακολουθεί να αποτελεί εχέγγυο μετάβασης σε ένα κοινωνικά και οικονομικά αξιοπρεπέστερο status quo, που επηρεάζει, κατά κανόνα, θετικά και τη ζωή της υπόλοιπης οικογένειας,

β) από την ουσιαστική υποχρέωση των οικογενειών μέσων και ανώτερων εισοδηματικών στρωμάτων για απόκτηση πανεπιστημιακών τίτλων και εκμάθηση ξένων γλωσσών ως προϋπόθεση διατήρησης εκ μέρους των πτυχιούχων της κοινωνικής και οικονομικής θέσης της οικογένειας. Οι οικογένειες, τέλος, των ανώτατων εισοδηματικών στρωμάτων (μεγαλοεπιχειρηματίες, «τζάκια»), αν θελήσουν να σπουδάσουν τα παιδιά τους, προτιμούν, κατά κανόνα, να τα εγγράφουν απευθείας σε γνωστά πανεπιστήμια του εξωτερικού και δεν επηρεάζουν ουσιαστικά την ελληνική αγορά εργασίας.

Αν και ένα μεγάλο ποσοστό των πτυχιούχων ΑΕΙ αισθάνεται δικαιολογημένη πικρία και απογοήτευση λόγω αδυναμίας παραγωγικής αξιοποίησης των πανεπιστημιακών του γνώσεων, εν τούτοις η απόκτηση πανεπιστημιακής παιδείας αποτελεί σημαντικό πλεονέκτημα για την πνευματική συγκρότηση και πολιτιστική ανέλιξη κάθε ατόμου. Για δε την κοινωνία, συνολικά, που στην ιστορική της διαδρομή δεν ωφελήθηκε ποτέ από την άγνοια και αμάθεια των πολιτών της, συνιστά πολύτιμο ανθρώπινο κεφάλαιο.

Η περιορισμένη ζήτηση. Το εθνικό παραγωγικό σύστημα, τις ανάγκες του οποίου σε εργατικό προσωπικό πανεπιστημιακής εκπαίδευσης προορίζονται να καλύψουν τα δημόσια πανεπιστήμια, χαρακτηρίζεται από την κλαδική αποδιάρθρωση και τεχνική καθυστέρηση του τομέα της βιομηχανίας (ουσιαστική ανυπαρξία κλάδων παραγωγής επενδυτικών προϊόντων και τεχνικά σύνθετων καταναλωτικών αγαθών), του παραγωγικά φθίνοντος αγροτικού τομέα και του υπερτροφικού τομέα των υπηρεσιών (υπερβαίνει το 80% του ΑΕΠ). Η αντιαναπτυξιακή αυτή δομή της εθνικής παραγωγής αδυνατεί εκ των πραγμάτων να απορροφήσει το σύνολο των Ελλήνων αποφοίτων των δημόσιων ΑΕΙ και αυτό αποτελεί την κύρια γενεσιουργό αιτία της υφέρπουσας όξυνσης και ριζοσπαστικοποίησης του φοιτητικού κινήματος.

Η διατήρηση της κοινωνικής κινητικότητας που εξασφαλίζει η δωρεάν παρεχόμενη πανεπιστημιακή εκπαίδευση και η ανάγκη προάσπισης της αντίστοιχης κοινωνικής συνοχής επιβάλλουν, ως εκ τούτου, τη βαθμιαία εγκατάλειψη του αποτυχημένου νεοφιλελεύθερου αναπτυξιακού προτύπου και τη ριζική αναδιοργάνωση του αναποτελεσματικού εθνικού συστήματος παραγωγής. Η κυβέρνηση επιδιώκει με την άσκηση οικονομικής πίεσης, κατάργηση πανεπιστημιακών τμημάτων και εσωτερική αστυνόμευση των δημόσιων ΑΕΙ αφενός να μειώσει τις δημόσιες δαπάνες για την εκπαίδευση και αφετέρου να στρέψει ένα μέρος των οικονομικά ικανών υποψηφίων προς τα κατά παρέκκλιση του άρθρου 16 αναβαθμισμένα ιδιωτικά κολέγια.

Πιστεύει όμως κανείς στα σοβαρά ότι μπορούν να δημιουργηθούν στην Ελλάδα Harvard ή ότι η επιτόπια αστυνόμευση της φοιτητικής ζωής θα φρονηματίσει τους φοιτητές ώστε να αδιαφορήσουν για τη διαγραφόμενη ζοφερή προοπτική της μελλοντικής ζωής τους;

* Ομότιμος καθηγητής Παν/μίου Πατρών