Μια πολιτεία που κάνει σημαία την «ατομική ευθύνη» για όλα τα σημαντικά θέματα –από την οικονομική κρίση μέχρι τις πυρκαγιές και την αντιμετώπιση της πανδημίας– δεν διχάζει απλώς την κοινωνία, αλλά ρίχνει ένα αόρατο πέπλο πάνω στις συνειδήσεις. Κατασκευάζει με τη βοήθεια των μέσων επικοινωνίας μια ψευδή οθόνη και ενοχοποιεί άτομα και κοινωνικές ομάδες ανάλογα με τις συγκυρίες (νέοι/γέροι, εμβολιασμένοι/μη εμβολιασμένοι, δημόσιοι / ιδιωτικοί υπάλληλοι, κ.ά.).
Βυθιζόμαστε, έτσι, συλλογικά στη σύγχυση και τη θολή αντίληψη των πραγμάτων, αδυνατώντας να διακρίνουμε το σημαντικό από το λιγότερο σημαντικό και το ασήμαντο. Για ποιο μέτρο, εκτός βεβαίως από τον εμβολιασμό, οφείλουμε να κινητοποιηθούμε όλοι και όλες; Πού πρέπει να επικεντρώσουμε τις προσπάθειές μας ώστε να πείσουμε αυτούς που, για διαφορετικούς λόγους ο καθένας, αρνούνται τον εμβολιασμό; Σε τι πρέπει να συμφωνήσουμε με τα κυβερνητικά μέτρα και σε τι να διαφωνήσουμε;
Όλα φαίνονται δύσκολα και η κόπωση της κοινωνίας, μετά και από τις καταστροφικές πυρκαγιές, είναι περισσότερο από εμφανής.
Μπορεί η ενοχή σε ατομικό επίπεδο να οδηγεί μερικές φορές στην ενσυναίσθηση (θετική πλευρά). Σε συλλογικό επίπεδο, όμως, ωθεί την κοινωνία στην αδυναμία και την παράλυση. Επικρατεί σύγχυση ως προς τους σκοπούς, τους στόχους, τις δράσεις, τις επιλογές μιας κυβέρνησης που έχει ήδη χάσει τη μεγάλη μάχη με την πανδημία. Και μεγάλο άγχος, επώδυνο άγχος.
Η εύκολη διέξοδος για το συλλογικό άγχος είναι να στρέφονται οι μεν εναντίον των δε. Αναπόφευκτα επέρχεται ένας «κοινωνικός» θάνατος αντίστοιχος του ψυχικού ή του πραγματικού. Χωρίς να μπορούμε να διακρίνουμε τα σωστά από τα λανθασμένα μέτρα, τα δίκαια από τα άδικα (π.χ. γιατί ο φορολογούμενος δεν έχει δικαίωμα σε δωρεάν τεστ;), τα πραγματικά εφαρμόσιμα από τα ανεφάρμοστα (π.χ. ποιος θα ελέγχει τα τεστ των φοιτητών, ποιος θα αναλάβει τη χρηματοδότηση για την επαναλαμβανόμενη απολύμανση των σχολικών αιθουσών, πού θα βρεθούν επιπλέον αεριζόμενες αίθουσες, κ.λπ.) βυθιζόμαστε σε συναισθήματα ανημποριάς, λύπης, ανέκφραστης οργής ή…κατασκευάζουμε αποδιοπομπαίους τράγους.
Και τότε η εξουσία που θέλει να δείξει ότι ελέγχει την κατάσταση έρχεται ως από μηχανής θεός. Γνωρίζει ότι οι ενοχές καταλαγιάζουν με τιμωρητικά μέτρα και γλιστρά εύκολα στον αυταρχισμό χωρίς αντιστάσεις.
Η κοινωνία, όμως, είναι βαθιά άρρωστη. Ένοχοι όλοι ή κανένας τελικά στη χώρα των αθώων; Δεν ξέρουμε. Ας αποφασίσουν οι άλλοι. Άλλωστε από τότε που γεννιόμαστε είμαστε εξαρτημένοι από εξουσίες και θεσμούς που άλλοτε μας χαϊδεύουν κι άλλοτε μας δέρνουν. Μια οικογένεια, δηλαδή, που θα έλεγε κι ο Κορνήλιος Καστοριάδης. Μια αγία οικογένεια. Σε αυτό οφείλουμε να αντισταθούμε προτείνοντας δράσεις που να προωθούν τη συνειδητοποίηση της κρισιμότητας την οποία διαμορφώνει η πανδημία.
Η υπευθυνότητα δεν είναι απλώς ατομική υπόθεση. Είναι πρωτίστως η δύσκολη πορεία ατόμων και ομάδων από τη ενοχή και την εξάρτηση στην αυτονομία και την κοινωνική αλληλεγγύη. Δυστυχώς σε αυτή την κατεύθυνση η κυβέρνηση δεν έκανε τίποτα. Αυτό ακριβώς πληρώνουμε όλοι και όλες σήμερα, ενώ το τίμημα αναμένεται πιο σκληρό με το τέλος των διακοπών και την επιστροφή στις πόλεις.
*Καθηγήτρια Κοινωνιολογίας, Πάντειο Πανεπιστήμιο
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας