Η ελαττωματική δημοκρατία

Στα προπαγανδιστικά εργαλεία της κυβέρνησης, και προκειμένου να έχει «νομιμοποίηση» η απόφασή της για αστυνομία στα Πανεπιστήμια, κυριάρχησε το επιχείρημα ότι -μαζί με την αστυνομία- «επιτέλους μπαίνει η δημοκρατία στα Πανεπιστήμια». Προφανώς η κυβέρνηση ξέχασε να συμπληρώσει ότι «μπαίνει η ελαττωματική δημοκρατία». Η πρόσφατη συμπερίληψη της Ελλάδας μεταξύ των «ελαττωματικών δημοκρατιών» στην ετήσια έκθεση του «Δείκτη Δημοκρατίας» (Democracy Index), που δημοσίευσε το Economist Intelligence Unit (EUI), αποσιωπήθηκε μαγικά. Βέβαια η αποσιώπηση του γεγονότος από τον δημόσιο διάλογο έχει μικρή σημασία ως προς την ουσία της υπόθεσης, γιατί ο Δείκτης Δημοκρατίας του Economist απλώς μετράει επιδόσεις σε πέντε τομείς: την εκλογική διαδικασία, τη λειτουργία της κυβέρνησης, τη συμμετοχή στα κοινά, την πολιτική κουλτούρα και τις ατομικές ελευθερίες.

Ως προς την ουσία δείτε λίγο το πώς έκλεινε ο Καβάφης το «Από την σχολήν του περιωνύμου φιλοσόφου», όπου μιλούσε για την περσόνα του νέου μελλοντικού πολιτικού. Η πολιτική -έλεγε- δεν είναι «επιστροφή… στες οικογενειακές παραδόσεις, χρέος προς την πατρίδα, κι άλλα ηχηρά παρόμοια». Σκεφτείτε το συμπέρασμα του Αυστριακού φιλόσοφου της επιστήμης, Πολ Φαγεράμπεντ, ότι «αυτό που μετράει σε μια δημοκρατία δεν είναι αυτό που διακηρύσσουν ως πραγματικό κάποιες μικροσυμμορίες αυτιστικών διανοουμένων, αλλά η εμπειρία των πολιτών». Και εδώ η ουσία, μαζί με την εμπειρία, λέει ότι «η δημοκρατία δεν επιβάλλεται». Ειδικότερα δεν επιβάλλεται με την άσκηση κρατικής βίας.

Στα μάτια της ανθρωπότητας, στο χάραμα του 21ου αιώνα, ξεδιπλώθηκε το μεγαλύτερο φυσικό πείραμα καμπανάτης αποτυχίας της προσπάθειας να επιβληθεί βίαια η δημοκρατία. Μετά το παγκόσμιο σοκ της 11ης Σεπτεμβρίου και τα «γιατί μισούν τη δημοκρατία μας;», φαίνεται ότι ο Τζορτζ Μπους ο νεότερος είδε σε ζωολογικό κήπο μερικούς ουρακοτάγκους που έμοιαζαν με τον Σαντάμ Χουσεΐν και αποφάσισε να τους εκδημοκρατίσει. Το αποτέλεσμα μόνο είσοδο της δημοκρατίας στη Μέση Ανατολή δεν θα το έλεγε κανείς –ούτε καν ο Φουκουγιάμα. Απεναντίας, προέκυψε -και ήρθε για να μείνει- η πιο απεχθής μορφή του ισλαμικού φονταμενταλισμού με τη μορφή της διαιώνισης ενός πολέμου συμμοριών, με την καταστολή της Αραβικής Ανοιξης και την κατίσχυση ενός θρησκευτικού συναισθήματος εκδίκησης των δυτικών αξιών –εκείνων ακριβώς των αξιών που έχει εδώ και καιρό απεμπολήσει η ίδια η Δύση. Θα μπορούσαμε να αναφέρουμε πολλά παραδείγματα πάνω σ’ αυτό.

Αλλά αυτό που έχει σημασία για τον ιδεατό τύπο της «ελαττωματικής δημοκρατίας» ήταν το γενικό ύφος και η κατεύθυνση, πάνω στα οποία στηρίχθηκε ο σχεδιασμός της κυβέρνησης Μπους προκειμένου να κάνει τον πόλεμο στο Ιράκ. Η Δύση νόμιζε ότι τα τανκς θα μοίραζαν «αγωγές του δημοκρατικού πολίτη» και ότι ο αραβικός κόσμος θα αγκάλιαζε την αμερικάνικη μορφή δημοκρατίας στον άμεσο ορίζοντα. Το σημαντικότερο στοιχείο ήταν το ψέμα. Η ψευδής πληροφόρηση της παγκόσμιας κοινότητας που παρουσιάστηκε ως αιτία για να συρθεί η αναγκαία ευρωπαϊκή «λέσχη των προθύμων» στον πόλεμο (με τον Τόνι Μπλερ, τον Χοσέ Μαρία Αθνάρ και τον ανεκδιήγητο Μανουέλ Μπαρόζο να παριστάνει το «γκαρσόνι των Αζορών»). Το δεύτερο σημαντικό ήταν η άγνοια για την ιστορία και την κουλτούρα της Μέσης Ανατολής. Ενα είδος μαγευτικής σκέψης.

Βέβαια στα βασίλεια της μετα-δημοκρατίας δεν είναι η πρώτη φορά που ο κόσμος δείχνει να προτιμά τις μορφές της μαγευτικής σκέψης περισσότερο από τη λογική ή την επιχειρηματολογία. Ούτε είναι η πρώτη φορά που το μιντιακό σύστημα διάκειται εχθρικά στον αντίλογο που τολμάει να ψελλίσει ότι ο βασιλιάς είναι γυμνός.

Ειδικότερα στην περίπτωση της Ελλάδας τα μέσα ενημέρωσης εξαρτώνται από την πρόσβασή τους στην εξουσία και φυσικά από το πολιτικό χρήμα. Επιπλέον ο διάλογος ή η διαφωνία μέσω των μίντια δεν πουλάει. Δεν έχει κοινό ή αν υπάρχει κάποιο κοινό, αυτό χάνεται σε υπότιτλους εφτά δευτερολέπτων στους οποίους «η επιτελική κυβέρνηση είναι το θαύμα ενός θαυμαστού κόσμου» και «τα Πανεπιστήμια είναι τα κέντρα της ελληνικής ανομίας». Κάθε ψόγος ή κάθε κυβερνητική αστοχία δεν έχει νόημα να σχολιαστούν. Ορισμένα κακώς κείμενα γίνονται γνωστά όταν τα δελτία εξαναγκάζονται από τη βουή των κοινωνικών δικτύων και τα ίδια τα γεγονότα. Και όλα αναλύονται όχι ως κοινοτοπία του κακού, αλλά ως κακό της αντιπολιτευτικής κοινοτοπίας που τόλμησε να πει ότι, κοιτάξετε, στην Ελλάδα πρωθυπουργεύει ο Κυριάκος Μητσοτάκης.

Προφανώς σε πλαίσιο όπως το παραπάνω κυβέρνηση και αντιπολίτευση, αντιλαϊκιστές και λαϊκιστές, εκσυγχρονιστές και δεινόσαυροι της ελληνικής κοινωνίας, μαζί με τον Economist, μάχονται για τη σωτηρία της δημοκρατίας από τον ίδιο της τον εαυτό με συνθήκες ετερογονίας των σκοπών: στο τέλος υπονομεύουν τη δημοκρατία.