Η μάχη για την ακαδημαϊκή ελευθερία στην Τουρκία

Στις αρχές Ιανουαρίου η κυβέρνηση εξέδωσε διάταγμα διορισμού ως πρύτανη του Πανεπιστημίου του Βοσπόρου, ενός από τα πιο έγκριτα Πανεπιστήμια της Τουρκίας, αλλά και διεθνώς, του Melih Bulu που είναι φίλα προσκείμενος στο καθεστώς, αλλά δεν έχει κανέναν δεσμό με το Πανεπιστήμιο εκτός από τη διδακτορική διατριβή που έχει εκπονήσει εκεί. Κάτι τέτοιο, όπως ήταν εύλογο, προκάλεσε την αγανάκτηση φοιτητών και διδασκόντων.

Δεν είναι η πρώτη φορά που οι κυβερνήσεις επιχειρούν να χειραγωγήσουν τα Πανεπιστήμια στην Τουρκία. Το 1981, μετά το πραξικόπημα του 1980, ιδρύθηκε το Συμβούλιο Ανώτατης Εκπαίδευσης (Yükesk Öğretim Kurulu/YÖK) με στόχο τον έλεγχο των Πανεπιστημίων από το καθεστώς.

Το 1992 όμως το Πανεπιστήμιο του Βοσπόρου έγινε η αφετηρία για το «σπάσιμο» των διορισμών των πρυτανικών αρχών από το YÖK και την (επανα)κατάκτηση του δικαιώματος όλων των Πανεπιστημίων να εκλέγουν τις διοικήσεις τους.

Το Πανεπιστήμιο του Βοσπόρου με τον διεθνή χαρακτήρα του –με τα μαθήματα που γίνονται στα αγγλικά και με τους διεθνούς κύρους διδάσκοντες είναι απόλυτα ενσωματωμένο στη διεθνή ακαδημαϊκή κοινότητα- λειτουργεί ως μια εστία εναλλακτικής σκέψης προς την επίσημη ιδεολογία και γι' αυτόν τον λόγο μάλιστα έχει συχνά κατηγορηθεί για αναπαραγωγή του «ελιτισμού».

Ετσι, μετά την αποτυχημένη απόπειρα πραξικοπήματος του 2016, στο πλαίσιο της σκληρής «εκκαθάρισης» δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, διορίστηκε από την κυβέρνηση πρύτανης διαφορετικός από εκείνον που είχε αναδειχτεί από τις εκλογές του ιδρύματος. Το υψηλό κύρος του ιδρύματος όμως είχε αποτέλεσμα ο συγκεκριμένος πρύτανης να προσπαθήσει να κρατήσει τις ισορροπίες και να μην επιφέρει καμία αλλαγή στην υπάρχουσα κατάσταση.

Τη χαριστική βολή έφερε το διάταγμα του Ιανουαρίου. Στις 4 Ιανουαρίου 2021 χιλιάδες φοιτητές του Πανεπιστημίου του Βοσπόρου και άλλων Πανεπιστημίων της χώρας διαδήλωσαν κατά του διορισμού, για να δεχτούν τα σκληρά αντίποινα της αστυνομίας, που συνέλαβε 22 φοιτητές, έπειτα από επιδρομές στα σπίτια τους, και τους επιφύλαξε ταπεινωτική αντιμετώπιση (ιδίως στους ΛΟΑΤΚΙ).

Οι εκδηλώσεις διαμαρτυρίας φοιτητών και διδασκόντων συνεχίζονται και την 1η/2 η αστυνομία εισέβαλε στο campus του Πανεπιστημίου και συνέλαβε 159 άτομα που πραγματοποιούσαν καθιστική διαμαρτυρία. Από αυτούς 58 φοιτητές υποβάλλονται ακόμη σε ανάκριση. Εν τω μεταξύ, από τις πρώτες πράξεις της νέας πρυτανείας ήταν το κλείσιμο της λέσχης των ΛΟΑΤΚΙ φοιτητών του Πανεπιστημίου.

Ετσι, η μάχη για την αυτονομία του Πανεπιστημίου του Βοσπόρου έχει γίνει ουσιαστικά μάχη για την ακαδημαϊκή ελευθερία στη χώρα, καθώς περίπου 20 Πανεπιστήμια διοικούνται πλέον από μέλη του κυβερνώντος κόμματος. Δεν λείπουν επίσης οι υποψίες ότι η προνομιακή θέση του Πανεπιστημίου το καθιστά ιδιαίτερα ελκυστικό σε επενδυτές από το Κατάρ που το κυβερνών κόμμα επιδιώκει να προσελκύσει.

* Επίκουρη καθηγήτρια Τουρκικής Ιστορίας στο Τμήμα Τουρκικών Σπουδών και Σύγχρονων Μεσανατολικών Σπουδών, ΕΚΠΑ