Drones

«Ενα ιπτάμενο μηχάνημα καθοδηγούμενο από τεχνητό εγκέφαλο θα εκτοξεύεται από άγνωστο σημείο. Θα κατευθύνεται στον στόχο του, εφόσον χρειαστεί και χάρη στον προγραμματισμό του θα αναπροσαρμόζει την πορεία του, θα κλειδώνει και θα σκοτώνει». Προ δεκαετιών ήδη προανήγγελλαν την εικόνα κάποιες ταινίες επιστημονικής φαντασίας και εντυπωσίαζαν έφηβους και αφελείς. Οι οποίοι εν τω μεταξύ αποδείχθηκαν οξυδερκέστεροι των σοβαρών και έχουν επιβεβαιωθεί από υπαρκτά μηχανήματα και από πρόσφατες ειδήσεις (από Αρμενία, Περσία και όχι μόνο), αφορμές για το παρόν κείμενο.

Θέματα και προβλήματα προκύπτουν άπειρα. Δικαιικά, στρατιωτικά, τεχνικά-επιστημονικά κ.λπ. Σε δύο γραμμές μόνο ένα από αυτά: Ποιος θα είναι ο άνθρωπος-ένοχος του φόνου; Αυτός που πάτησε το κουμπί της εκτόξευσης του drone; Πραγματικά, όσο η ανθρώπινη παρέμβαση μένει αναγκαία, ένας ένοχος εντοπίζεται. Τεχνολογικά όμως η φάση «κάποιος πατά το κουμπί» ξεπερνιέται: Η εκτόξευση μπορεί να γίνεται αυτόματα, όταν η έξυπνη μηχανή σαρώνει και εντοπίζει τον «επικίνδυνο» σύμφωνα με τα φορτωμένα μοντέλα της. Και, ως γνωστόν, ό,τι τεχνολογικά μπορεί να προχωρήσει θα προχωρήσει! Μήπως ένοχος θα είναι τότε ο κατασκευαστής του προγράμματος ή ο χρηματοδότης ή ο επιστημονικός σύμβουλος κ.λπ. Ολοι αυτοί όμως μοιάζουν χαμένοι μέσα σε μια ομίχλη από επιχειρήσεις, σχέσεις, αλληλουχίες. Πρακτικά, ατομική ευθύνη δεν θα εντοπίζεται.

Ασφαλώς, διάφοροι λειτουργοί και νομικοί θα προσπαθούν πάντα να αναζητούν τους υπευθύνους αναδρομικά. Αυτό όμως θα γίνεται ολοένα πιο δύσκολο. Και κάποια στιγμή θα κοντοσταθούμε: Μπορεί μια κοινωνία να κρατήσει τη συνοχή της και να έχει μια σχετική έστω ειρηνική ευρυθμία, όταν οι φόνοι θα μένουν χωρίς ενόχους, χωρίς απόδοση δικαιοσύνης, ατιμώρητοι; Οποιος νομίζει ότι αυτά αποτελούν άσκοπες μελλοντολογίες, ας θυμηθεί τις ταινίες επιστημονικής φαντασίας που επαληθεύτηκαν.

Ζούμε στον αιώνα της επιτάχυνσης, ιδίως σε ό,τι αφορά τα τεχνολογικά επιτεύγματα και τη διάδοσή τους. Σήμερα φονικά drones ίσως έχουν μόνο τα κράτη, αύριο θα προκύψει ότι τα διαθέτει αδιαμεσολάβητα η αγορά που τα παράγει, καθώς και και το οργανωμένο έγκλημα. Οπότε, τι;

Διαβάζω αυτές τις μέρες την ελληνική μετάφραση του υπέροχου βιβλίου του Γάλλου νεοελληνιστή Guy (Michel) Saunier για την έννοια της αδικίας στην ελληνική δημοτική ποίηση: Οι έννοιες δίκιο και καλό, αδικία και κακό είναι εναλλάξιμες. Μια κοινωνία με αδικίες, με φόνους χωρίς ενόχους, θα είναι μια κακή κοινωνία και θα αποδιοργανωθεί. Ο χρόνος για να θέσουν όρια οι Δημοκρατίες και οι επιστήμονες στα φονικά γεράκια της τεχνολογίας είναι, κατά το λεγόμενο, χθες. Οχι με κείμενα-ευχολόγια (η Ευρωπαϊκή Ενωση ήδη διαθέτει σχετικό) αλλά με δεσμεύσεις. Ο,τι ισχύει δηλαδή και για την επιβάρυνση του περιβάλλοντος. Το μέλλον δεν διαρκεί πολύ, αν κοιμάσαι.

* ομ. καθηγητής ΑΠΘ