Κλεισμένος στα σκοτεινά ντουβάρια, για να μη χαζέψω, είπα να σκύψω σε κείμενα ποιητών που προσιδιάζουν στο κλίμα του εστεμμένου ιού. Πολλοί νόσησαν από τις επιδημίες κι άλλοι διάσωσαν τις προσωπικές τους εμπειρίες σε ποιητικές διαστάσεις διαχεόμενες στον χώρο και τον χρόνο.
Επιλεκτικά αναφέρομαι σε μερικούς. Η Μαρία Πολυδούρη νοσηλεύτηκε στο «Σωτηρία» από φυματίωση και τόλμησε να καταγράψει τη νόσο ως μεταφορά. «… θα πεθάνω μιαν αυγούλα θλιβερή σαν τη ζωή μου, που η δροσιά της, κόμποι δάκρυ θα κυλάει πονετικό στο άγιο χώμα που ρόδα θα στολίζει τη γιορτή μου, στο άγιο χώμα που θα μου είναι κρεβάτι νεκρικό…». Μετατρέπει τη ρομαντική αυτοπάθεια σε λειτουργία αφηγηματική.
Νωρίτερα στον 19ο αιώνα η φθίση είχε συνδεθεί από τη λογοτεχνία με τα μελαγχολικά και ερωτοπαθή άτομα ως νόσος της ψυχής. Η σχέση του Μιλτιάδη Μαλακάση με μια φθισική ήταν καθοριστική. Τελειώνει ένα ποίημά του ως εξής: «… την πρώτη θυμούμαι που μου ‘πες ημέρα:/ πονώ εδώ πέρα, στα στήθη πονώ./ Και σου ‘κοψε ο βήχας το λόγο στο στόμα./» Ο Καρυωτάκης με την «Ωχρά σπειροχαίτη» στοχοποιεί την προσβολή του από τη μεταδιδόμενη σεξουαλικά σύφιλη και μεταφέρει στιχουργικά τους φόβους του μπροστά στην άβυσσο που ερχόταν εξαιτίας της νόσου.
Το 1920 ο Γιάννης Ρίτσος και στα χρόνια της Κατοχής ο Μίλτος Σαχτούρης νόσησαν νεαροί από φυματίωση. Η συχνή παρουσίαση του αίματος στην ποίηση του Σαχτούρη έχει υπόβαθρο την τραυματική του εμπειρία από τη νόσο. Σαράντα χρόνια μετά ο Ρίτσος θυμάται τη νόσο και γράφει: «Παλιές ακτινογραφίες φυματικών σε μεγάλους κίτρινους φακέλους,/ στο πάνω μέρος της ντουλάπας, μες στη σκόνη, βράδια και βράδια,/ όταν σφύριζε το τρένο στα προάστια, βράδια με ψηλά κηροπήγια,\ με μικρά τετράγωνα χαρτιά, σκόρπια στο πάτωμα, από σκονάκια του βήχα/ όταν χύθηκε το ποτήρι στα σεντόνια του αρρώστου κι έβγαλε έξω τα πόδια του,/λιγνά τα γόνατά του, τρίχωμα στεγνό, χτυπούσαν την πόρτα,/ χτυπούσαν δυνατά, τον σκεπάσανε γρήγορα, τρέξαμε στο διάδρομο/ σταθήκαμε πίσω απ’ την πόρτα, αφουγκραστήκαμε, δε ξαναχτύπησαν πια/».
Μεταφορική αλληγορική χρήση της νόσου πυκνώνεται στα χρόνια της δικτατορίας από μικρούς και μεγάλους ηλικιακά ποιητές. «Οι γάτες τ’ Αϊ Νικόλα» του Σεφέρη ενδεικτικά γι’ αυτό, όπου οι γάτες που προστατεύουν το μοναστήρι και τους καλογέρους του σώζουν τους ανθρώπους αλλά και οι ίδιες εξολοθρεύονται από το «αιώνες φαρμάκι, γενιές φαρμάκι» των φιδιών.
Κι ερχόμαστε στην αίσθηση θνητότητας από τη νόσο των στίχων. Στον Ελύτη ο λόγος στο ποίημά του «Ο χλομός θάνατος» θέλει να πει πως ο μόνος από τους ανθρώπους που γνωρίζει να μιλήσει για τον θάνατο είναι ο ποιητής. Γράφει: «… πατημασιές επάνω στα βρεμένα φύλλα./ Επειδή και οι άνθρωποι αγαπούν τους τάφους και με ευλάβεια σωρεύουν όμορφα λουλούδια εκεί./ Ομως απ’ αυτούς, ο θάνατος, κανένας δεν γνωρίζει τίποτα να πει./ Μόνο ο ποιητής. Ο Ιησούς του ήλιου. Ο μετά κάθε Σάββατο ανατέλλοντας./ Αυτός. Ο Είναι, ο Ηταν και ο Ερχόμενος».
Η επιστολή δημοσιεύτηκε στο φύλλο της «Εφ.Συν.» τη Δευτέρα 07/122020.
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας