Η γερμανική ενοποίηση 30 χρόνια μετά

«Βρισκόμαστε εν τω μέσω μιας χρονικής καμπής (Zeitenwende) κατά την οποία καθιερωμένες βεβαιότητες της εξωτερικής πολιτικής της ΟΔΓ εξατμίζονται. Αυτή η νέα κατάσταση χαρακτηρίζεται από τη διάλυση της από δεκαετίες δομημένης διεθνούς τάξης, την άνοδο της Κίνας και και την ανάδυση πολιτικών ισχύος οι οποίες παραβιάζουν τους διεθνείς κανόνες.

Επιπλέον, είμαστε αντιμέτωποι με τις δραματικές συνέπειες της κλιματικής αλλαγής όπως επίσης και με τις ταχείς τεχνολογικές ανατροπές». Με αυτή την κεντρική διαπίστωση δημοσιεύτηκε μερικές μέρες πριν από την 30ή επέτειο της γερμανικής ενοποίησης, η ειδική έκδοση της έγκυρης γερμανικής δεξαμενής σκέψης που οργανώνει τη Διάσκεψης Ασφάλειας του Μονάχου με τον τίτλο «Σημείο καμπής - Εποχή στροφής» (σε ελεύθερη μετάφραση), τονίζοντας επίσης ότι στην ομώνυμη διάσκεψη του 2014, η βασική σύσταση πολιτικής ήταν αυτή της περισσότερης δέσμευσης της Γερμανίας στον κόσμο και την Ευρώπη.

Εξι χρόνια μετά, η έκθεση διαπιστώνει ότι κάτι τέτοιο έχει αρχίσει να επιτυγχάνεται, δεδομένου ότι η Γερμανία πλέον είναι παρούσα με ηγετικό ρόλο σε μια σειρά κρίσεων όπως η ρωσο-ουκρανική, ενώ έχει αυξήσει τις αμυντικές της δαπάνες κατά 40% και συμμετέχει σε μια σειρά στρατιωτικών αποστολών του ΟΗΕ, της Ε.Ε. και του ΝΑΤΟ. Παρά την ανταπόκριση αυτή, όμως, η διαπίστωση είναι ότι αυτές οι προσαρμογές σε ένα ραγδαία μεταβαλλόμενο στρατηγικά περιβάλλον, υστερούν στο να της αποδώσουν τον ηγετικό ρόλο που ονειρεύονται οι συντάκτες της.

Η αντίθεση σε αυτή την άποψη εκφράζεται ως ένας κριτικός αναστοχασμός της πορείας της γερμανικής ενοποίησης από την πτώση του Τείχους του Βερολίνου έως σήμερα, από τον κορυφαίο Γερμανό και Ευρωπαίο φιλόσοφο Jurgen Habermas, σφοδρό επικριτή της γερμανικής στάσης κατά την περίοδο της χρηματοπιστωτικής κρίσης, ο οποίος σε μακροσκελές άρθρο του στην τρέχουσα έκδοση έγκυρης διεθνοπολιτικής επιθεώρησης επισημαίνει μεταξύ άλλων σχετικά με την υποβόσκουσα εσωτερική σύγκρουση στη γερμανική κοινωνία σήμερα: «Οσο καλύτερα αποσαφηνίζονται οι συνολικές για τη Γερμανία διαστάσεις αυτής της σύγκρουσης τόσο περισσότερο η αντιπαράθεση με τον ακροδεξιό λαϊκισμό, που λαμβάνει χώρα σε ολόκληρη τη Γερμανία, αυξάνει την ολοένα διευρυνόμενη απόσταση από τις αποτυχίες της διαδικασίας ενοποίησης.

Συνακόλουθα αυξάνεται και η συνειδητοποίηση του γεγονότος ότι στο προσκήνιο ανακύπτουν διαρκώς νέα προβλήματα, τα οποία δεδομένου του αυταρχικού και όλο και λιγότερου ειρηνικού κόσμου που ζούμε, μπορούν να αντιμετωπιστούν μόνο από κοινού τόσο στο εσωτερικό της Γερμανίας όσο και στην Ευρώπη».

Αυτή κατά τη γνώμη μας είναι και η ουσία του εσωτερικού και διεθνούς γερμανικού διλήμματος σήμερα. Ενός διλήμματος το οποίο εκδηλώθηκε στις εκλογές προ τριετίας, οι οποίες κατέληξαν στην ασθενέστερη εκδοχή του «μεγάλου συνασπισμού», σε ένα κλίμα πρωτοφανούς πολιτικής ρευστότητας, κύριο χαρακτηριστικό της οποίας ήταν η ανάδειξη στο προσκήνιο του ακροδεξιού AfD, η ιστορική υποχώρηση της σοσιαλδημοκρατίας και η δυστοκία σχηματισμού συμμαχικής κυβέρνησης. Η επανάκαμψη της πολιτικής σταθερότητας και η ανάκτηση του ηγετικού ρόλου της καγκελαρίου, λόγω της πανδημίας, είναι το πρόσφατο καινούργιο στοιχείο, το οποίο όμως ουδείς γνωρίζει πόσο θα διαρκέσει.

Πλευρές αυτού του στρατηγικού διλήμματος θα τις συνοψίζαμε ως εξής:

● Η αναγκαιότητα –που τα επόμενα χρόνια θα γίνει επιτακτική– λόγω της ορμητικής εισόδου στην ψηφιακή οικονομία και την εισαγωγή περαιτέρω των νέων τεχνολογιών στην παραγωγή, θέτοντας στη γερμανική κοινωνία το καθήκον του μετασχηματισμού της από βιομηχανική-εξαγωγική οικονομία, σε παγκοσμιοποιημένη οικονομία της 4ης Βιομηχανικής Επανάστασης.

● Η διεύρυνση επίσης των μεσαίων στρωμάτων με προσανατολισμό στις μετα-υλιστικές αξίες, δημιουργεί νέα πολιτικά διακυβεύματα που θα χαρακτηρίζουν ολοένα και περισσότερο την πολιτική συμπεριφορά των νεότερων γενιών, ενώ από την άλλη «πολιτικές ταυτότητας» επανακάμπτουν σε κοινωνικά στρώματα που εξαρτώνται από την παραδοσιακή βιομηχανική δομή. Η ανάγκη εξισορρόπησης αυτών των τάσεων θα πολώσει την κοινωνικο-πολιτική αντίθεση στο μέλλον.

● Η διαφορά βιοτικού επιπέδου μεταξύ Ανατολικής και Δυτικής Γερμανίας και συνεπακόλουθα πολιτικής κουλτούρας, ένα χάσμα που δεν γεφυρώθηκε αυτά τα 31 χρόνια, τείνει να προκαλέσει έντονες πολιτικές ρηγματώσεις, όπως έδειξαν οι περυσινές εκλογές στη Θουριγγία.

● Το φάσμα μιας «δημοκρατίας των συνταξιούχων» καθώς από το 2020 θα βγει μια ολόκληρη μεταπολεμική γενιά στη σύνταξη, αναδεικνύεται απειλητικό προς τις νέες γενιές, οι οποίες πλέον περιλαμβάνουν και τους μετανάστες –όσοι έχουν επιτυχώς σε μεγάλο βαθμό αφομοιωθεί– αυτούς που ο πολιτικός επιστήμονας Herfried Munkler έχει ονομάσει «νέους Γερμανούς».

Συνεπώς, ανάλογα με το πώς θα απαντήσει σε αυτά τα διλήμματα η Γερμανία, θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό η γενικότερη πορεία της ευρωπαϊκής ενοποίησης.

* πρώην Σύμβουλος Τύπου και Επικοινωνίας στην ελληνική πρεσβεία στο Βερολίνο