«Ο ατελής χαρακτήρας του ανθρώπου και ο μεταβλητός χαρακτήρας της πραγματικότητας κάνουν την παιδεία αναγκαία, σαν μια δραστηριότητα που προχωρεί. Ετσι η παιδεία διαρκώς ανανεώνεται στην πράξη. Για να είναι, πρέπει να γίνεται».
Αν και είναι καθολική (;) η παραδοχή της ανάγκης για συνεχή ανανέωση της εκπαιδευτικής πράξης εντός μεταβαλλόμενων (από εξωγενείς και ενδογενείς δυνάμεις) εκπαιδευτικών συστημάτων, επιμελώς, στις επάλληλες μετα-ρυθμίσεις, διατηρούνται τα «αόρατα» παγιωμένα χαρακτηριστικά τους.
Αναφερόμαστε στα οργανωτικά χαρακτηριστικά της εκπαίδευσης και τις συνακόλουθες επιδράσεις τους στην επιλογή, κατανομή και μετάδοση της σχολικής γνώσης, στην ιεραρχική οργάνωση των γνωστικών αντικειμένων και των δρώντων υποκειμένων (στελεχών, διδασκόντων και διδασκομένων).
Εστιάζοντας στο τελευταίο διαπιστώνουμε ότι, παραδοσιακά, τα υπάρχοντα εκπαιδευτικά συστήματα (εξαίρεση αποτέλεσαν εναλλακτικές-πειραματικές προτάσεις περιορισμένης εφαρμογής) χαρακτηρίζονται από κάθετες ιεραρχημένες σχέσεις φορέων δράσης, οι οποίες συνδέονται με συγκεκριμένες μορφές συγκεντρωτικής οργάνωσης και απηχούν αντιλήψεις ιεραρχικής λειτουργίας.
Στο εκπαιδευτικό σύστημα διαμορφώνονται ισχυρές κάθετες ιεραρχημένες σχέσεις εργασίας και ασθενείς οριζόντιες. Στο πλαίσιο ενός συγκεντρωτικού ελέγχου το ανώτερο προσωπικό δημιουργεί ισχυρές οριζόντιες σχέσεις μεταξύ ομοτίμων και δυνατές κάθετες σχέσεις εργασίας με το κατώτερο προσωπικό.
Οι υφιστάμενοι, εκπαιδευτικοί της τάξης, κοινωνικοποιούνται σε ισχυρή πίστη της ιεραρχικής οργάνωσης των γνωστικών αντικειμένων και των υποκειμένων και συνακόλουθα σε συγκεκριμένες ταυτότητες. Ταυτότητες που ενθαρρύνουν τις κάθετες δεσμεύσεις υποταγής, τη μόνωση, τον ανταγωνισμό, τις υποβαθμισμένες συνεργατικές σχέσεις.
Το 2018 ψηφίστηκε από την ελληνική Βουλή ο νόμος 4547 ο οποίος, εκτός των άλλων, εισήγαγε στην εκπαίδευση νέες δομές υποστήριξης του εκπαιδευτικού έργου, όπως τα Περιφερειακά Κέντρα Εκπαιδευτικού Σχεδιασμού (ΠΕΚΕΣ), τα Κέντρα Εκπαιδευτικής και Συμβουλευτικής Υποστήριξης (ΚΕΣΥ), τα Σχολικά Δίκτυα Εκπαιδευτικής Υποστήριξης (ΣΔΕΥ), τα Κέντρα Εκπαίδευσης για την Αειφορία (ΚΕΑ) και τις ομάδες όμορων σχολικών μονάδων, ενώ μετέφερε σειρά αρμοδιοτήτων στον Σύλλογο Διδασκόντων των Σχολικών Μονάδων. Ταυτόχρονα κατήργησε τον θεσμό του Σχολικού Συμβούλου.
Ο θεσμός του Σχολικού Συμβούλου αποτελεί σημαντικό σταθμό στην ιστορία του εκπαιδευτικού μας συστήματος. Με την καθιέρωσή του, στις αρχές της δεκαετίας του 1980, ήρε τον «μπαμπούλα» του επιθεωρητή και ταυτόχρονα εισήγαγε την υποστήριξη του εκπαιδευτικού έργου εκ του σύνεγγυς. Σήμερα, σχεδόν τέσσερις δεκαετίες μετά, ο συγκεκριμένος θεσμός θεωρούμε ότι έχει ξεπεραστεί από την κοινωνική και εκπαιδευτική πραγματικότητα.
Η συνθετότητα και η πολυπλοκότητα των σύγχρονων εκπαιδευτικών ζητημάτων απαιτούν διεπιστημονική, συλλογική προσέγγιση, που δύσκολα μπορεί ένα μονοπρόσωπο όργανο να υπηρετήσει.
Οι νεοεισερχόμενες δομές, υπό προϋποθέσεις, μπορούν να αποτελέσουν σημαντικό βήμα για τη μετάβαση του εκπαιδευτικού μας συστήματος σε κουλτούρα και πρακτικές αποκεντρωμένου –περιφερειακού– σχεδιασμού, διεπιστημονικής και διαθεματικής προσέγγισης των εκπαιδευτικών θεμάτων, συλλογικής υπευθυνότητας και ενδυνάμωσης των συνεργατικών δικτύων ενδο- και δια-σχολικά. Το εγχείρημα είναι αρκετά δύσκολο και είναι γεγονός ότι ώς τώρα δεν έχει υποστηριχθεί ουσιαστικά, αφ’ ενός, για να πείσει για την αποτελεσματικότητά του και, αφ’ ετέρου, να εδραιωθεί.
Η νέα ηγεσία του ΥΠΑΙΘ, κατά τη συζήτηση των προγραμματικών δηλώσεων, ανακοίνωσε ότι θα προχωρήσει σε αναδιάρθρωση των προαναφερόμενων δομών και στην επαναφορά του θεσμού του Σχολικού Συμβούλου. Θεωρούμε ότι η επιστροφή σε μονοπρόσωπες δομές υποστήριξης του εκπαιδευτικού έργου δεν είναι απλά αναποτελεσματική και αναχρονιστική, αλλά αποτελεί και στοιχείο μιας ευρύτερης πολιτικής προσέγγισης της εκπαιδευτικής πραγματικότητας.
Τις τελευταίες δεκαετίες η διεθνώς ηγεμονεύουσα ιδεολογία του νεοφιλελευθερισμού διαμορφώνει και την εκπαιδευτική πολιτική των εθνικών κρατών. Ο νεοφιλελευθερισμός υποστηρίζει την κοινωνική συναίνεση που στηρίζεται στον ελεύθερο ανταγωνισμό και τις ατομικές στρατηγικές. Στον χώρο της εκπαίδευσης προωθεί την απόλυτη προσαρμογή στις ανάγκες της οικονομίας και την ενδυνάμωση «κάθετων» ιεραρχικών δομών ελέγχου μετρήσιμων αποτελεσμάτων.
Η θέσπιση δομών, ελεγκτικών -κυρίως- παρά υποστηρικτικών, «προλαμβάνει» τις πιθανές ρηγματώσεις μιας ισχυρά ιεραρχημένης δομής. Η σταδιακή διαμόρφωση κοινών συνεργατικών αποστολών, που διατρέχουν όλο το εκπαιδευτικό οικοδόμημα, δεν επιφέρει μόνο μετατόπιση των σχέσεων των εμπλεκομένων· μπορεί υπό προϋποθέσεις να προκαλέσει ευρύτερες ρηγματώσεις τόσο στη δομή όσο και στην κατανομή της εξουσίας, με ό,τι αυτό μπορεί να σημαίνει…
* Συντονιστής Εκπαιδευτικού Εργου, ΠΕΚΕΣ Δυτ. Ελλάδας, υπ. διδάκτορας Παν. Πατρών
Σχόλια
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας