Αναζητώντας το πρόσωπο του νέου δημοκρατικού πόλου

Το κοινοβουλευτικό σύστημα σημαίνει εναλλαγή κυβερνήσεων κάθε τέσσερα χρόνια. Αυτός είναι ο κανόνας. Δεύτερη θητεία είναι εξαίρεση. Ο ΣΥΡΙΖΑ κυβέρνησε τεσσεράμισι χρόνια, σε μια από τις πιο δύσκολες περιόδους της ιστορίας, και πήρε δυο εντολές διακυβέρνησης (Ιανουάριος και Σεπτέμβριος 2015). Προφανώς και ήταν απίθανο να υπάρξει τρίτη.

Το ίδιο σύστημα θέλει όποιος με τη σειρά του χάνει τις εκλογές όχι απλώς να ανανεώνεται αλλά να ξαναγεννιέται. Φυσικό. Και αυτό πρέπει να γίνει τώρα με τον ΣΥΡΙΖΑ. Ο Τσίπρας το συνειδητοποίησε αμέσως και το εξέφρασε σαφώς, εξαγγέλλοντας τη δημιουργία μιας μεγάλης ενιαίας δημοκρατικής παράταξης.

Τυπικά, έχουν έτσι τα πράγματα. Ωστόσο, τα προηγούμενα χρόνια διεξήχθη ένας αγώνας εξόντωσης. Η θεωρία της «στρατηγικής ήττας» έλεγε πως ο ΣΥΡΙΖΑ είναι ένα ευκαιριακό κόμμα, μιας χρήσης, με ανθρώπους τυχάρπαστους, δημαγωγούς που κατέλαβαν την εξουσία· ότι κινδυνεύει η δημοκρατία.

Δεν τα έλεγαν μόνο οι παπαγάλοι των ΜΜΕ αλλά και βαριά ονόματα της εγχώριας διανόησης και διανοούμενης πολιτικής. Διαψεύστηκαν, αλλά δεν θα σταματήσουν. Παρά το ποσοστό που απέκτησε στις εκλογές ο ΣΥΡΙΖΑ, η γραμμή να τον θέσουν εκτός πολιτικού συστήματος θα συνεχιστεί λυσσαλέα. Γιατί η κυβέρνηση της Ν.Δ. θα έλθει σε μετωπική αντιπαράθεση με μεγάλα τμήματα της ελληνικής κοινωνίας και γιατί ώς ένα βαθμό θα προκαλέσει μια μείζονα αντιπαράθεση, μια αντιπαράθεση της οποίας τους όρους δεν θα ελέγχει ο ΣΥΡΙΖΑ, προκειμένου να τον συντρίψει.

Το ελληνικό βαθύ κατεστημένο θέλει να πάρει τη ρεβάνς όχι από το 2015, αλλά από τη Μεταπολίτευση. Επομένως και σε συγκρούσεις θα οδηγήσει, και την αλλοίωση του εκλογικού σώματος θα επιχειρήσει, και ειδικά δικαστήρια θα δοκιμάσει να στήσει. Ας μην εφησυχάζουμε. Η εικόνα του μέλλοντος δεν θα είναι αυτή της αβρότητας στην παράδοση - παραλαβή των υπουργείων.

Το ζήτημα επομένως της δημιουργίας ενός δημοκρατικού πόλου είναι επείγον εγχείρημα, αλλά καθόλου εύκολο και απλό. Γιατί, πρώτον, πρέπει να αποφύγει ο ΣΥΡΙΖΑ να παγιδευτεί σε συγκρούσεις οπισθοφυλακής. Θα απομονωθεί και θα χάσει ερείσματα. Ποια όμως θεωρούνται ζητήματα οπισθοφυλακής και ποια όχι, δεν είναι αυτονόητο.

Το δεύτερο ζήτημα είναι συναφές και ακανθώδες. Η διεύρυνση πρέπει να έχει κατεύθυνση και πρόσωπο, διαφορετικά μπορεί να καταλήξει γκρίζα και άνευρη. Τρίτον, δεν φτάνει καν να είναι διεύρυνση. Πρέπει να είναι ώσμωση, και κυρίως μια ώσμωση που θα καταλήξει σε μια καινούργια άποψη για την ελληνική κοινωνία.

Πρόκειται για το πρόσωπο, όχι για τα πρόσωπα του νέου πόλου δημοκρατικής διεύρυνσης. Και αυτό το πρόσωπο δεν φτάνει να εκφράζεται στην ηγεσία, πρέπει να τον διαπερνά το σύνολό του.

Η Δεξιά και το ακραίο κέντρο παίρνουν ως άξονα πλοήγησης τις γρήγορες αλλαγές της εποχής. Λ.χ. την τεχνητή νοημοσύνη και την 4η Βιομηχανική Επανάσταση, προκειμένου να τις χρησιμοποιήσουν για να διαλύσουν οποιασδήποτε κοινωνική σύμβαση και να επιβάλουν ένα καινούργιο μοντέλο μιας αρπακτικής κοινωνίας.

Η Αριστερά έως τώρα έχει βρεθεί σε άμυνα. Προσπαθεί να μειώσει και να περιορίσει τις συνέπειες αυτές. Συχνά, όμως, προσκολλάται σε παλιές φόρμες που αποδεικνύονται πλέον αναποτελεσματικές.

Χρειάζεται, επομένως, να αναμετρηθεί με τα καινούργια ζητήματα που θέτει η εποχή. Κυρίως πρέπει να αναπτύξει ένα πειστικό καινούργιο σχέδιο, πώς φαντάζεται την κοινωνία στην τρίτη δεκαετία του 21ου αιώνα. Θα είναι μια εποχή ραγδαίων τεχνολογικών μετασχηματισμών, μια εποχή κλιματικής κρίσης, διεθνούς αστάθειας και κοινωνικής ρευστότητας. Εκείνο που έχει σημασία είναι η σμίλευση ενός οράματος-προγράμματος που πρέπει να αντιπροσωπεύει τον καινούργιο δημοκρατικό πόλο. Που πάνω σ’ αυτό πρέπει να συγκροτηθεί ο νέος πόλος.

Δεν έχει νόημα να απωθούμε το ανεπιθύμητο παρελθόν. Στα χρόνια που η παγκοσμιοποίηση άλλαζε τον κόσμο, οι αριστερές δυνάμεις, σε ευρωπαϊκή κλίμακα, όφειλαν να απαντήσουν και διχάστηκαν. Οι μεν είπαν να προσαρμοστούμε, οι δε να αντιδράσουμε. Από τη μια προήλθε το εκσυγχρονιστικό ρεύμα, από την άλλη η ριζοσπαστική Αριστερά. Συγκρούστηκαν μεταξύ τους.

Η κρίση όμως υπήρξε καταλύτης. Οι μεν εκσυγχρονιστές κατάλαβαν ότι δεν υπάρχουν γενικά μεταρρυθμίσεις, αλλά αφενός προοδευτικές, αφετέρου μισάνθρωπες μεταρρυθμίσεις, και επομένως άλλοι τράβηξαν προς ΣΥΡΙΖΑ κι άλλοι προς Ν.Δ.

Η δε ριζοσπαστική Αριστερά αντελήφθη πως, αν δεν θέσει ζήτημα εξουσίας, θα εξαερωθεί, αν όμως καταλάβει την εξουσία, πρέπει να βρει τρόπους να συμβιώσει με τους κανόνες του συστήματος, χωρίς να τιναχτεί η κοινωνία στον αέρα. Και τους βρήκε, με κοινωνική ευαισθησία και ευθύνη, και αυτό είναι ένα μεγάλο επίτευγμα του ΣΥΡΙΖΑ, και πάνω σε αυτό το επίτευγμα δημιουργήθηκε η προοδευτική συμμαχία.

Χρειαζόμαστε όχι αυτοκριτική, αλλά αναστοχασμό πάνω στα πεπραγμένα όλων μας, με προοπτική τη σύνθεση. Δεν χρειαζόμαστε ένα γενόσημο του ΠΑΣΟΚ, ούτε του παπανδρεϊκού ούτε του σημιτικού. Εχουμε μια καινούργια εποχή, με καινούργια προβλήματα και έναν αδίσταχτο και αδηφάγο εχθρό. Πρέπει να περάσουμε από την ταξική μεροληψία στη αντίληψη ενός νέου ηγεμονικού σχεδίου για την κοινωνία συνολικά. Σε ένα κόμμα τούτης της εποχής, όχι της προηγούμενης. Γκράμσι διαβάσαμε όλοι μας.

*ιστορικός