Προτάσεις για τη νομοθετική θωράκιση της ΕΡΤ των πολιτών

Μία από τις αναμενόμενες πρώτες πολιτικές αποφάσεις της νέας κυβέρνησης ήταν η επανίδρυση της ΕΡΤ. Με το υπό συζήτηση νομοσχέδιο χτίζονται οι βάσεις πάνω στις οποίες θα στηριχτεί όχι απλώς η επανίδρυση της Δημόσιας Ραδιοτηλεόρασης, αλλά και η θωράκισή της απέναντι σε μελλοντικές προσπάθειες φίμωσης του ελεύθερου λόγου.

Τι μαθήματα έχει αποκομίσει η ελληνική κοινωνία στη συγκεκριμένη περίπτωση από τον Ιούνιο του 2013; Πρώτον, έχει βιώσει την κρατική βία της καταπάτησης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην πρόσβαση στην ενημέρωση και στην ελευθερία του λόγου· με την πράξη του μαύρου σήματος και με τα ΜΑΤ στην έδρα της δημόσιας ραδιοτηλεόρασης. Δεύτερον, έμαθε ότι η πολιτική ανυπακοή είναι απαραίτητο και αποτελεσματικό εργαλείο δημοκρατίας, όπως απέδειξε η συνεχής προσφορά των εργαζομένων της ΕΡΤ και όσων έγιναν «νέοι» εργαζόμενοι, δηλαδή μέλη της ευρύτερης κοινωνίας, τα οποία ανέλαβαν διάφορους ρόλους για την παραγωγή προγράμματος.

Τρίτον, έμαθε τι σημαίνει αλληλεγγύη για τη συνέχιση του έργου της κοινωνικής κριτικής και πληροφόρησης, ενάντια σε επιβαλλόμενες συνθήκες φτώχειας και καταρράκωσης της ανθρώπινης αξιοπρέπειας. Τέταρτον, βίωσε συλλογικά τι σημαίνει να «κάνει» κανείς δημόσια ραδιοτηλεόραση «από τα κάτω», ενώνοντας τις δυνάμεις τόσο των θεατών και ακροατηρίων στη χώρα, όσο και της διεθνούς κοινότητας - δημοσιογράφων, επιστημόνων και της κοινωνίας των πολιτών.

Το υπό συζήτηση νομοσχέδιο είναι ελλιπές και άδικο, πέραν της προχειρότητάς του, προς τους πολιτικούς αγώνες, την πολιτική αγωγή και το όραμα της ελληνικής κοινωνίας. Του λείπει η θεσμοθέτηση και η μέριμνα για τον ουσιαστικό διάλογο της ΕΡΤ με την ευρύτερη κοινωνία, όπως τον τροφοδότησε και τον ανέπτυξε η πολύμηνη πράξη σε ΕΡΤ3, ΕΡΑ, ertopen από τον Ιούνιο του 2013.

Η πρότασή μου, μέσα από την ερευνητική και διδακτική εργασία μου με τα παγκόσμια ΜΜΕ και τη δημόσια ραδιοτηλεόραση στην Ευρώπη τα τελευταία 20 χρόνια, είναι η εξής: Από το νέο νομοσχέδιο λείπουν η Επιτροπή Κοινωνικού Ελέγχου, η Επιτροπή Δημόσιας Αξίας και το Εποπτικό Συμβούλιο ως μηχανισμοί ελέγχου της εκάστοτε διοικητικής εξουσίας και ουσιαστικής πολύπλευρης συνεισφοράς στη διακυβέρνηση της ΕΡΤ.

Αυτές οι επιτροπές, σύμφωνα με ευρωπαϊκά πρότυπα, όπως του αυστριακού ORF και του βρετανικού BBC, μολονότι μη πανομοιότυπες, αλλά πρωτοποριακές, καθορίζονται ως θεσμοθετημένες, με συγκεκριμένες αρμοδιότητες, πολύφωνες και αντιπροσωπευτικές των κοινωνικών στρωμάτων, δεν υπόκεινται στο διοικητικό συμβούλιο ή στον διευθύνοντα σύμβουλο, στην εκάστοτε κυβέρνηση ή σε άλλους σχηματισμούς με συμμετέχουσες εταιρείες ιδιωτικών συμφερόντων.

Αρμοδιότητα των Επιτροπών Κοινωνικού Ελέγχου είναι ο ουσιαστικός διάλογος για την παραγωγή προγράμματος που να καλύπτει τις ανάγκες μιας συνεχώς μεταβαλλόμενης και σε κρίση κοινωνίας. Αυτό θα καθορίζεται εξαρχής από τον νόμο και θα προβλέπεται η ενεργός συμμετοχή των τοπικών ΕΡΑ και τηλεόρασης, των τοπικών φορέων και πολιτών, και όχι -όπως αναφέρεται στο παρόν νομοσχέδιο- να καθορίζεται από το διοικητικό συμβούλιο.

Η Επιτροπή Δημόσιας Αξίας θα αξιολογεί προτάσεις για μελλοντικά προγράμματα και για δραστηριότητες της ΕΡΤ έτσι ώστε να διασφαλίζεται η πρωτοποριακή πολιτική προγράμματος και περιεχομένου της ΕΡΤ, η αξιοκρατία και μια πολιτική «ανοιχτής πόρτας» σε νέες προσπάθειες δημοσιογραφίας και πολιτισμού από νέους και ανεξάρτητους παραγωγούς και κυρίως για να αποφευχθούν παθήματα του παρελθόντος.

Το Εποπτικό Συμβούλιο θα έχει την ολική αξιολόγηση της ΕΡΤ και του έργου του Δ.Σ. και του διευθύνοντος συμβούλου, τον έλεγχο χρήσης δημόσιων πόρων, την εκπλήρωση της αποστολής της ΕΡΤ και τη διασφάλιση της ανεξαρτησίας της. Το Εποπτικό Συμβούλιο είναι ένα απαραίτητο μέτρο για μια δημοκρατική ΕΡΤ - ακόμα και αν η διακυβέρνησή της βρισκόταν στα χέρια των εργαζομένων της. Το Εποπτικό Συμβούλιο θα πρέπει να είναι επίσης ανεξάρτητο και να αποτελείται από ειδικούς και επιστήμονες που αντιπροσωπεύουν τα πεδία δράσης και τις αρχές της ΕΡΤ, όπως προκύπτουν από το νόμο (επαν)ίδρυσής της. Θα εξετάζει την πορεία και τα πορίσματα των Επιτροπών Ελέγχου και Δημόσιας Αξίας ώστε να κρίνει τον βαθμό ανταπόκρισης και συνεργασίας του διοικητικού συμβουλίου με τους θεσμούς αυτούς.

Βρισκόμαστε μπροστά σε μια μοναδική πολιτική ευκαιρία όχι μόνο -ή απλώς- να επανιδρύσουμε, ως πολιτεία και κοινωνία, την ΕΡΤ, αλλά να προβάλουμε ένα προοδευτικό μοντέλο διακυβέρνησής της, τη νομοθετική θωράκιση ενάντια σε μελλοντικές αυταρχικές και αντιδημοκρατικές απόπειρες, και να ανοίξουμε τον δρόμο για την ανεξαρτησία και τη βιωσιμότητα του δημόσιου φορέα - μήνυμα στήριξης του δημόσιου συμφέροντος και των δημόσιων υπηρεσιών σε όλη την Ευρώπη.

*Καθηγήτρια Διακυβέρνησης των ΜΜΕ στο Ινστιτούτο Επικοινωνίας, Πανεπιστήμιο της Βιέννης