Προστασία προσωπικών δεδομένων και σεξουαλική εκμετάλλευση

Η ελληνική κοινωνία με τη δολοφονία της 21χρονης Ελένης στη Ρόδο αντίκρισε επιτέλους τις «πραγματικές» διαστάσεις που μπορεί και έχει λάβει ο βιασμός. Ο βιασμός, λοιπόν, δεν είναι μόνο η σεξουαλική επαφή χωρίς τη θέληση του άλλου ατόμου. Είναι ο εξαναγκασμός σε συνουσία, η σωματική βία ή η απειλή άμεσου και σπουδαίου κινδύνου, που ασκούνται για να τελεστεί αυτή η ακούσια συνουσία. Και όχι μόνο αυτά. Ο βιασμός μπορεί να έχει αποτέλεσμα και τον θάνατο, όπως είδαμε.

Ομως, η σεξουαλική παρενόχληση αποτελεί πραγματικότητα και στον ψηφιακό κόσμο. Πώς; Τον τελευταίο καιρό συμβαίνει με την παραβίαση των προσωπικών δεδομένων. Συγκεκριμένα, έρευνες δείχνουν ότι το 4% των εφήβων ηλικίας 12-17 ετών παραδέχονται ότι έστειλαν σεξουαλικά μηνύματα στα οποία απεικονίζονται γυμνοί/ές ή ημίγυμνοι/ες σε άλλους χρήστες μέσω μηνυμάτων κειμένου, ενώ το 15% των εφήβων παραδέχεται ότι έχει λάβει τέτοιο υλικό.

Πρόκειται για το λεγόμενο sexting, για την ανταλλαγή, δηλαδή, φωτογραφιών και μηνυμάτων με κυρίως σεξουαλικό περιεχόμενο με τη χρήση εφαρμογών από κινητό τηλέφωνο ή από άλλες ηλεκτρονικές συσκευές. Ωστόσο, η ανταλλαγή αυτών των μηνυμάτων κάποιες φορές γίνεται χωρίς τη συγκατάθεση του ατόμου που απεικονίζεται. Σε αυτήν την περίπτωση ο/η εικονιζόμενος/η πέφτει θύμα προσβολής των προσωπικών του δεδομένων (1).

Τι είναι όμως αυτά τα προσωπικά δεδομένα; Τα δεδομένα προσωπικού χαρακτήρα είναι πληροφορίες που αφορούν ένα άτομο. Μπορεί να περιέχουν «ευαίσθητες» πληροφορίες ή «μη ευαίσθητες» πληροφορίες. Αυτές οι πληροφορίες καθίστανται προσωπικές άμα τη συνδέσει, είτε άμεση είτε έμμεση, με το συγκεκριμένο πρόσωπο.

Πρόκειται, λοιπόν, για διαφορετικές πληροφορίες οι οποίες, εάν συγκεντρωθούν όλες μαζί, μπορούν να οδηγήσουν στην ταυτοποίηση ενός συγκεκριμένου ατόμου. Αυτές οι πληροφορίες χαρακτηρίζουν, επομένως, την υπόσταση του ατόμου, τόσο τη βιολογική, φυσική, ψυχική όσο και την κοινωνική, πολιτική, οικονομική και πολιτιστική. Εν προκειμένω, εξαιτίας του σεξουαλικού περιεχομένου του μηνύματος, η γυμνή/ημίγυμνη εικόνα του ατόμου θεωρείται ευαίσθητο προσωπικό δεδομένο, αφού αφορά την ερωτική ζωή του χρήστη.

Πώς, όμως, μπορεί η παραβίαση των προσωπικών δεδομένων να οδηγήσει σε σεξουαλική εκμετάλλευση; Από τη στιγμή που μια φωτογραφία «εμφανίζεται» στον διαδικτυακό χώρο, δύσκολα μπορεί να ελεγχθεί η κυκλοφορία της. Τις περισσότερες φορές αυτές οι φωτογραφίες αποστέλλονται στο πλαίσιο μιας σχέσης εμπιστοσύνης μεταξύ του αποστολέα και του παραλήπτη. Μέχρι εδώ δεν δημιουργείται κάποιο πρόβλημα.

Τα προβλήματα προκύπτουν όταν κλονίζεται αυτή η σχέση ή όταν δημιουργείται υπό ψευδή στοιχεία. Η διακίνηση αυτού του υλικού σε δεύτερο επίπεδο προώθησης χωρίς τη συναίνεση του εικονιζόμενου, και πολλές φορές εν αγνοία του, σε άλλους χρήστες συνιστά προσβολή των προσωπικών του δεδομένων και προσβολή της γενετήσιας αξιοπρέπειάς του, όταν γίνεται με σκοπό την τέλεση ασελγών πράξεων, αλλά και διακίνηση πορνογραφικού υλικού.

Πριν από περίπου δύο χρόνια η 22χρονη Λίνα αυτοκτόνησε, πέφτοντας από τον ένατο όροφο της Φοιτητικής Εστίας στη Θεσσαλονίκη. Εισαγγελική έρευνα έχει διαταχθεί προκειμένου να γίνει ηλεκτρονική αναζήτηση των ιχνών τυχόν εγκληματικής συμπεριφοράς για τήρηση, αποθήκευση, επεξεργασία προσωπικών δεδομένων, απειλών μέσω διαδικτύου για πράξη ή ανοχή και ένωσης προσώπων για διάπραξη κακουργήματος, καθώς φαίνεται ότι η κοπέλα δεχόταν απειλές ότι θα δημοσιευθούν προσωπικές της φωτογραφίες στο διαδίκτυο.

Με τον Νέο Γενικό Κανονισμό για την Προστασία Προσωπικών Δεδομένων της Ευρωπαϊκής Ενωσης κατοχυρώνεται το δικαίωμα στη λήθη, το δικαίωμα ενημέρωσης και πρόσβασης στα δεδομένα, το δικαίωμα διόρθωσης και το δικαίωμα εναντίωσης στην επεξεργασία αυτών.

Η ελληνική νομοθεσία και νομολογία παρέχει υψηλά εχέγγυα προστασίας. Μένει μόνο να γίνουν αντιληπτά και από εμάς.

1. Despo Ktoridou, Nikleia Eteokleous, Anastasia Zahariadou, ‘Exploring parents’ and children’s awareness on internet threats in relation to internet safety’ [2012] 29 (3) https://search-proquest-com.kuleuven.ezproxy.kuleuven.be/docview/1022713807?rfr_id=info%3Axri%2Fsid%3Aprimo

* Ειδική σε θέματα ψηφιακών δικαιωμάτων και προστασίας των παιδιών, MKO Homo Digitalis